Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта



Yüklə 1,71 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə162/354
tarix15.08.2023
ölçüsü1,71 Mb.
#139457
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   354
Bank iwi

36-jadval. 
Lizing va prokat o‘rtasidagi farqlar 
 
Munosabat turlari 

 
Baholash 
ko‘rsatkichlari 
Prokat (yollash) 
Lizing 
1 2 



Ishlab chiqarish 
vositasiga bo‘lgan 
munosabat nuqtayi 
nazaridan 
Foydalanish 
Foydalanish 
Egalik qilish 
Qisman tasarruf qilish 

Prokat obyekti 
nuqtayi nazardan 
Xodim
Mulk

Resurslarga javobgar 
nuqtayi nazaridan 
Ma’naviy va 
qisman moddiy 
To‘la mulkiy javobgar 

Motiv va rag‘bat 
nuqtayi nazaridan 
Birinchi navbatda 
fiziologik 
ehtiyojni 
qondirish
Shaxsiy salohiyatini 
ishga solish, ijtimoiy va 
intellektual ehtiyojini 
qondirish

Ishlab chiqarilgan 
mahsulot va 
daromadga bo‘lgan 
huquq nuqtayi 
nazaridan 
Mahsulot va 
daromadga 
korxonaning o‘zi 
xo‘jayinlik qiladi
Lizing oluvchi, ya’ni 
foydalanuvchi ixtiyorida 
bo‘ladi 

Tovar ishlab 
chiqaruvchining 
holati nuqtayi 
nazaridan 
Yollangan 
xodim 
Tadbirkor – mulk 
egasi 

Bajaradigan 
funksiyasi nuqtayi 
Ijrochilik
Ijrochilik
Boshqaruvchilik, 


250
nazaridan ya’ni 
tashabbuskorlik 

Boshqarish usuli 
nuqtayi nazaridan 
Asosan ma’muriy 
boshqarish usuli 
O‘z-o‘zini boshqarish 
Boshqarishning 
iqtisodiy usuli 

Muvofiqlashtirish 
usuli nuqtayi 
nazaridan 
Mehnat 
shartnomasiga
Mulkiy huquq 
Qarziy huquq 
Tijoriy huquq munosa-
batlari 
10 Ish haqi darajasi
Mehnat 
shartnomasiga binoan
Lizing oluvchining 
qoldiq daromadiga binoan 
11 
Menejerlar bilan 
munosabat nuqtayi 
nazaridan 
Iyerarxik, 
yuqoridan pastga, 
pastdan yuqoriga 
Shartnomaviy, 
hamkorlik 
12 
Tashkiliy nuqtayi 
nazardan 
Yollangan 
mehnat 
Mustaqil tadbirkorlik 
faoliyati 
Shunday qilib, prokat ijara munosabatlarining eng oddiy turi bo‘lib, 
bu ijaraga asosan maishiy xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq tovarlar (nikoh 
liboslari, muzlatkichlar, televizorlar, tikuv va yozuv mashinalari, 
mavsumiy sport anjomlari va h.k.) beriladi. Bu ijara turining xususiyati 
shundaki, aksariyat hollarda muddati belgilanmaydi yoki ijara o‘ta qisqa 
muddatli bo‘ladi yoki iste’molchi undan xohlagancha foydalanishi 
mumkin.
Lizing esa ko‘p (30-40 yil) muddatgacha bo‘lishi mumkin. Bu 
turdagi ijaraning xususiyati shundaki, aksariyat hollarda (80-90%) lizing 
muddati tugagandan so‘ng mulk egalari o‘zgaradi, juda kam hollarda 
mulk egasi o‘zgarmay qolishi mumkin. Lizing operatsiyasini amalga 
oshirish chog‘ida uchta subyektning ishtirok etishi shartdir: 
ishlab chiqaruvchi – lizing beruvchi; 
iste’molchi – lizing oluvchi; 
vositachi – lizing sotuvchi.
Vositachining asosiy vazifasi shundan iboratki, u ishlab chiqaruv-
chidan asbob-uskunalarni sotib olib, buyurtmaga asosan iste’molchiga 
ma’lum bir muddatga ijaraga beradi. Shu bilan bir qatorda vositachi 
moliyalashtirish ishlarining barchasini o‘z zimmasiga oladi. Lizing 
davrida vositachi (masalan, bank) iste’molchidan kelishilgan miqdordagi 
yillik (oylik, kvartallik, yarim yillik) badallarini olib turadi.
[155]. 
Lizing bir vaqtning o‘zida ham moliyalash, ham yangi 
texnologiyalarni xarid qilish masalalarni hal etishda o‘xshashi yo‘q 
moliyaviy vositadir. Shuni ta’kidlash joizki, lizing faoliyati bir qator 
rivojlangan davlatlarda iqtisodiy taraqqiyotning, kichik va o‘rta biznesni 


251
qo‘llab-quvvatlashning juda muhim va samarali shakli hisoblanadi. 
Lizing tufayli ham lizing sotuvchi, ham lizing beruvchi, ham lizing 
oluvchi, ya’ni lizing operatsiyasida qatnashuvchi har bir subyekt 
manfaat topadi. 
Masalan, ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) lizing operatsiyasi tufayli 
eng avvalo uskuna va mashinalarning oldi-sotdisini amalga oshirib, 
sotuv ko‘lamini kengaytirishi mumkin (37-jadval). 

Yüklə 1,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   354




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin