Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Esc
tugmasini bo’sish lozim. 
3) Dasturda ishlash davomida ko’pchilik rejimlarda 
F10 
tugmasi orqali 
acha 
h mumkin. Bundan tashqari u o’z ichiga quyidagi vazifalarni olidi (rasm.2 
).: 
ekranga komandalar ro’yxati joylashgan va ularga mo’ljallangan funktsional 
klavishlar oynasi chiqadi. Bu oyna “
menyu deystviy” 
deb nomladi. “
Menyu 
deystviy” 
oynadan chiqib ketish uchun 
Esc 
tugmasi ishlatiladi. 
4) Asosiy menyular punktidan 
Pomoshch 
menyusini tanlash. 
2. Dasturning tasnifi (harakteristikasi) 
Dastur quydagi tasniflarga ega: 
-operatsiyalar soni chegaralanmagan; 
-hisob va sub’ekthisob raqamlar soni chegaralanmagan; 
-razryadli operatsiyalar summasi – 25 simvolni tashkil etadi; 
-buxgalterlar hisob va subhisob raqamlar soni – 3dan 30 gacha 
- har bir hisob raqami bo’yicha tahliliy hisobot hajmi 100000 g
-itoglarni tahsimlash – yillik, oylik, uch oylik, ixtiyoriy muddatgacha; 
-bitta kompyuterda ixtiyoriy ishchi o’rni soni chegaralanmagan. 
3. Servis menyusi 
Har bir dasturdagidek 1S:Buxgalteriya dasturida ham asosiy menyular ichida 
Servis
menyusi turadi. Bu menyu yordamida dasturni turli kamchiliklarini 
to’girlas
Rasm 2. 
 
294

---

1.
Arxiv nusxasi.
2.
Kalkulyator. 
3
mao’alliy va ko’p 
bosqic
irish yo’li bilan axborot xizmat ko’rsatishni 
tashki
ik jarayonida quyidagi uchta jarayoni:
mkin. 
Ta
ini ishga tayyorlash bilan 
bosliq. H
b
ma’lumotlarni kiritadi, 
buxgalter
teriya yozuvlarining 
tartibiga 
a
Bo
a
’ish va ro’yxatga olish bilan 
og’liq. Avval ta’kidlagani
tomatlashtirilgan usulda 
nomaviy va shartli doimiy alomatlarni 
.
Tashqi dasturlar. 
4.
Dastarcha, hujjatlar arxivi, oxirgi hujjat.
5.
Prosmotr, redaktirovanie, pechat, soxranit v arxive 
Buxgalteriya vazifalarini echishni AAT lar asosida tashkil qilish: birlamchi 
buxgalteriya hujjatlarini tuzish paytida boshlab yakuniy moliyaviy hisobotni tuzish 
bilan yakunlanuvchi operatsiyalarning yig’indisidir. 
Hozirgi bosqichda buxgalteriya vazifalarini axborot texnologiyasi asosida 
markazlashtirilgan holda ishlab chiqish asosiy rol o’ynaydi: 
- foydalanuvchining ish joyida o’rnatilgan kompyuterlarni qo’llash, bu erda 
vazifalarni echish hisobchi tomonidan bevosita uning ish joyida bajariladi; 
- korxonaning turli xildagi bo’linmalari iqtisodiy vazifalarini 
integratsiyalangan holda ishlab chiqilishini ta’minlovchi 
hli hisoblash tarmoqlarini shakllantirish; 
- hisoblash texnikasida bajariladigan buxgalteriya hisoblar tarkibini ancha 
ko’paytirish; 
- o’ar xil hisoblash bo’linmalari uchun korxonaning yagona taqsimlangan 
ma’lumotlar bazasini yaratish; 
- birlamchi buxgalteriya hujjatlarini mashinada shakllantirish imkoniyatlari, 
bu qog’ozsiz texnologiyalarga o’tishni ta’minlaydi va hujjatlarni yig’ish va 
ro’yxatga olish bo’yicha operatsiyalar meo’nat talabligi darajasini kamaytiradi; 
- buxgalteriya vaziflari majmualarini echishni integratsiyalash;
- dialogli usulda amalga osh
l qilish imkoniyati. 
Texnologik jarayonning barcha operatsiyalari ShK da bitta ish joyida va 
uning tuzilishiga ko’ra izchillik bilan bajariladi.
ShK da bajariladigan texnolog
- tayyorlov 
- boshlang’ich va
- asosiyni ajratish mu
yyorlov bosqichi dastur va ma’lumotlar bazas
iso chi mashinaga korxonaning ma’lumotnomaviy
iya schyotlarining rejasi va namunaviy buxgal
tuz tishlar kiritadi.
shl ng’ich bosqichi birlamchi hujjatlarni yig
dek hujjatlarni qo’lda yoki av
b
shakllantirish mumkin. Hujjatlarni kiritish dasturi quyidagi vazifalarni bajarishni 
ko’zda tutadi:
- kiritilgan hujjatlarga noyob nomer berish, ko’chirmaning sana shva boshqa 
alomatlari bilan registrini tuzish;
- kiritilgan hujjattlarga ma’lumot
avtomatik kiritish;
295

---

- xo’jalik operatsiyalarningqayd etish daftarida buxgalteriya yozuvlarini 
tashlash;
avtomatik bajarish; 
- noto’g’ri hujjatlarni chiqarib
- noto’g’ri hujjatlarni nazorat qili shva tuzatish kiritish;
- birlamchi hujjatlarni bosib chiqarish. 
Asosiy bosqich ishning tugallovchi bosqichi bo’ladi va o’ar xil hisobot 
shakllarini olish bilan bog’liq. Uni bajarish uchun «moddiy boyliklarning 
qaydnomasi», «Aylanish qaydnomasi» va «Hisobotlar» menyusi modulidan 
foydalaniladi.
Ko’pgina firmalar dasturlarni ikki variantda: mao’alliy va tarmoqli ishlab 
lab chiqish, saqlash va uzatish bo’yicha 
chiqaradilar. Ta’kidlash kerakki, tarmoqli variantlar ancha murakkab va qimmat.
Buxgalteriya vazifalari ana’anaviy majmuasining tarkibi yangi boshqaruv, 
savdo va tao’liliy modullarini yaratilishi hisobiga kengaytirilishi mumkin. Bunda 
asosiy tamoyillarga rioya qilish zarur – ADP lar o’zaro axborotli bog’langan 
bo’lishlari kerak. Bu faqat ADPlarning butun majmuasini bitta firmadan harid 
qilingandagina mumkin.
Kichiq korxonalarda BX AT yaratishda ShK dan keng foydalanish 
hisobchining ish joyida axborotlarni ish
barcha tadbirlarni avtomatlashtirishga imkon beradi. Bunday BX AT larni 
yaratishda bir nechta yondoshishlar mavjud.
Birinchi yondoshishda faqat moliyaviy hisobni avtomatlashtiruvchi tizim 
yar l
tizimd
ati adi. Bunday BX AT – minihisobxonalar sinfiga kiradi. +oida bo’yicha, bu 
a buxgalteriya hisobi bitta odam – hisobchi tomonidan olib boriladi.
Ikkinchi yondashishda – moliyaviy hisobdan tashqarii qisman boshqaruv 
ham o’ar tomonlama av
tizimi 
tomatlashtiriladi. Bu holda buxgalteriya hisobini 
ikk
ish joy
texnologiyalari 
sosida avtomatlashtirish uchinchi yondoshishda erishiladi. Bunday tizimda ishlab 
chiqil
ita odam: hisobchi va uning yordamchisi yoki kirishni cheklash yo’li bilan bitta 
i o’rnida yoki ikkita ish joylarida olib boriladi.
Moliyaviy va boshqaruv hisobini zamonaviy kompyuter 
a
ayotgan axborotlarning katta o’ajmlarida ko’p foydalanuvchanlik usulidan 
foydalaniladi. Unda bir nechta ShKlar mao’alliy tarmoqqa birlashtiriladi.
Kichiq va o’rta korxonalardagi moliyaviy va boshqaruv hisobini qarab 
oluvchi buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish uchun dasturiy majmua ikkita 
moduldan tashkil topadi.
Boshqaruv hisobining moduli. Tovar-moddiy boyliklari va arzon hamda tez 
eskiruvchan mollarning hisobi, tayyor mahsulotlarning hisobi, ish o’aqi bo’yicha 
hisob –kitoblar bo’limlari uchun so’mdagi va miqdoriy aks ettirilgandagi hisobni 
olib borishga imkon beradi.
Moliyaviy hisobning moduli buxgalteriya hisobining barcha schyotlari 
bo’yicha hisob olib borishga imkon 
liy registrlar va yakuniy hisob 
registrlari uning asosiy hisob registrlaridan bo’ladi.
Modullar o’rtasidagi aloqani xo’jalik operatsiyalarining qayd daftari orqali 
amalga oshiriladi.
Belgilanishi bo’yicha ma’lumotnomalar beshta guruhga bo’linadilar:
- umumiy belgilanish ma’lumotnomalari;
beradi. Tao’li
296

---

- materiallar – tovar boyliklarining qayd daftari bilan bog’liq 
ma’lumotnomalar (matariallar, o’lchov bi iklari, harakat operatsiyalari);
- buxgalteriya yozuvlari bilan bog’liq ma’lumotnomalar (schyotlar rejasi, 
provodkalar); 
malar (korxona ob’ektlari, 
bo’li
murakkablarga bo’linadi.
rl
- taxliliy hisob bilan bog’liq ma’umotno
nmalar); 
- valyuta kurslari bo’yicha ma’lumotnomalar. 
Tuzilishi bo’yicha ma’lumotnomalar oddiy va 
Oddiy ma’lumotnomalar andozaviy tuzilishg
motlar schyot bo’yicha xizmatlar. 
a ega: kod, nom, qo’shimcha 
ma’lu
Murakkab ma’lumotnomalar o’z ichiga ma’lumotlarning kiritilganliginin
ik
tta 
ini 
g 
jo
m
b
ularn
1)
2) 
kita va undan ortiq bosqichlarini oladi. U yozuvlarning ka
miqdor
ekranda 
ylashtirib bo’lmaydigan katta o’ajmdagi ma’lumotlar bilan ishlash uchun 
o’ljallangan.
Dastlabki axborot bazaga birlamchi hujjatlardan kiritiladi. Avtomatlashtirish uchun hisob 
o’yicha quyidagi andozaviy birlamchi hujjatlardan foydalaniladi.
Audit faoliyatini kompyuterlashtirish asoslari.