Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Ba
Bank electron tizimi havfsizligi 
deb turli xil ataylab yoki tasodifan harakatlar 
natijasida i
qarshilik qo
tabiati turli 
ng urinishlari, bank 
odimlarining xatolari, tabiiy ofatlar (bo’ron, yong’in),tizimning ayrim qismlari 
tizimni ishdan chiqarish maqsadidagi 
harakatlardan himoyalashni oladi. 
2)
Icki havfsizlik predmeti tizimning ishonchli va to’g’ri ishlashini, uning 
dasturlari va ma’lumotlari yaxlitligini ta’minlashdir. 
Hozirgi paytda bank electron tizimini himoyalashning 2 yo’nalishi shakllangan: 
1
Fragmentar-
ni xavfsizlikning tashkiliy ,iqtisodiy va boshqa choralarini bilish lozim.
nk electron tizimlari xavfsizligini ta’minlash yo’nalishlari 
t zim egalari va foydalanuvchilarga zarar keltiradigan urinishlariga 
biliyatini aks ettiradigan xususiyatlari tushuniladi. Ta’sir ko’rsatish 
xil bo’lishi mumkin : yomon niyatli firibgarlarni
x
ishdan chiqishi. 
Odatda 
ichki 
va 
tashqi
havfsizlikka ajratiladi: 
1)
Tashqi havfsizlik o’z ichiga tabiiy ofatlardan, yomon niyatli firibgarlarning 
o’g’irlash, ma’lumot olish yoki
aniq sharoitlarda aniq tahdidlarga (masalan, maxsus antivirus 
vositalari , shifrlashning muxtor vositalari va boshqalar) qarshilik ko’rsatish. 
2 Kompleks – 
tahdidlarga qarshilik ko’rsatishning turli xil choralarini ( huquqiy, 
tashkiliy, dasturiy-texnik) jamlovchi ma’lumotni qayta ishlashning himoyalangan 
muhitini yaratish. Kompleks yo’nalishi yirik tizimlarini (SWIFT) yoki 
qimmatbaho ma’lumotlarini qayta ishlovchi yohud muhim vazifalarini amalga 
oshiruvchi kichiq tizimlarni himoyalashda qo’llaniladi. 
Banklar kompyuter tizimlari faoliyatida qo’llanilishi davomida bu tizimlarni 
himoya qilishda yetarli tajriba orttirilgan. Shu sababli o’ziga xos g’arbiy bank 
tizimi ruhsat etilmagan foydalanishni oldini olishning vositalarini o’z ichiga oladi. 
Lekin bank tizimi xavfsizligini ta’minlash uchun bu yetarli emas. Quyidagi 
choralrini ko’rish lozim: 
Bank tizimi harakatida yuqori darajadagi vakolatga ega bo’lgan xodimlar 
(dasturchilar,ma’lumotlar bazasi ma’murlari va boshqalar)ni nazorat qilish 
tashkiliy choralari; 
O’ta muhim ma’lumotlar zahirasini yaratish bo’yicha tashkiliy va texnik 
tadbirlar; 
Ko’zda tutilmagan holatlar ro’y bergan hollarda tizimning ishlash 
qobiliyatini tiklash bo’yicha tashkiliy choralar: 
Hisoblash tehnikasi va ma’lumot tashuvchilari joylashgan honalarni 
yong’indan,tabiiy ofatlardan,ommaviy tartibsizliklardan, terrorizm va 
Hisoblash texnikasini himo
ondashish quyidagilarni talab 
iladi: 
boshqalardan himoyalash bo’yicha tashkiliy va texnik tadbirlar 
yalashda tizimli y
q
256

---