Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Mavzu 24. Soliq xizmatida avtomatlashtirilgan axborot texnologiya va 
tizimlarini joriy kilinishi. 
1.
So
2.
Jismo
3.
Y
4.
Zamo
liq 
intern
Taya
gona 
soliq, jis
solig’i, jismoniy 
shaxslar
shqa 
to’lovla, mo
va 
h.q. 
R e j a: 
liq haqida tushuncha va uning turlari 
niy shaxslardan soliq olish texnologiyasi 
uridik shaxslardan solik olish texnologiyasi
naviy texnologiya yordamida yuridik shaxslardan soliq olish yoki so
et orqali to’lanadi. 
nch so’z va iboralar: Soliq tizimi, mol-mulk solig’i, er solig’i, ya
moniy shaxslarning transport yoqilgisi uchun iste’mol 
 chetdan tovarlar olib kelganligi uchun yagona bojxona to’lovi, bo
l-mulk solig’i, er solig’i, er osti boyliklari uchun soliq, aktsiz solig’i 
Ayni paytda bizda ham soliq to’lovlarini elektron tarzda topshirish amaliyoti 
ommalashib bormoqda. Soliq ma’muriyatchiligining samaradorligini 
yo`qsaltirishda soliq muassasalarini zamonaviy axborat vositalari bilan 
jihoz
ig’ish
lashgan alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu esa soliqqa oid axborotlarni y
va qayta ishlashda tezkorlik va samaradorlikni oshirish imkonini beryapdi. 
Shuningdek, axborot texnologiyalaridan keng foydalanish biznes uchun ham, 
299

---

davlat uchun ham chiqimlarni kamaytirib, soliq jarayoning yanada oshkora 
shini ta’minlamoqda. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 3 avgustdagi 
bekiston Respublikasi soliq orginlari ma’lumotlarni ishlash yagona kompyuter 
ini yaratish to’g’risida”gi qarori bilan soliq xizmati orginlarini
pyuterlashtirish vazifasi belgilangan bo’lsa, 1995 yil 14 sentyabrdagi 
bo’li
“O’z
tizim
kom
“O’zbekiston Respublikasi soliq organlari moddiy-texnika bazasini mustahkamlash 
to’g’
ilmiy
xizm
bera
mark
agi asosida “Soliq 
to’lovchilarning soliq hisob-kitoblarini qabul qilish va qayta ishlash hamda davlat 
soliq xizmati muassal
h” majmuaviy dasturi 
hayyotga tatbiq etilmoqda. Dasturning pilot loyihasi 2006 yilning ikkinchi 
chorag
liq va moliyaviy hisobotlarni topshirishni 
sodda
’imlar hisob-kitobining haqqoniy ma’lumotlar asosida 
yuritil
tomon
liq xizmati organlarida keyingi o’n yillik davrda soliq to’lovchi jismoniy 
va yu
gan va unda soliq to’lovchilar to’g’risida ma’lumotlar jamlanib, ular asosida 
ma’lu
va xodimlarning ijtimoiy himoyalanishini kuchaytirish chora-tadbirlari 
risida”gi qarori bilan Davlat soliq ko’mitasi tasarufida “Yangi texnologiyalar 
-axborot markazi” tashqil etildi. Markazning asosiy vazifalaridan biri bu soliq 
ati organlari uchun dasturiy mahsulotlar ishlab chiqish va ma’lumotlarga ishlov 
digan yagona kompyuter tizimini yaratishdan iboratdir. Ayni paytda mazkur 
az tomonidan BMT rivojlanish Dasturi moliyaviy ko’m
arida statistika hisobotlarini shakllantiris
’idan yo’lga qo’yildi. 
Bugungi kunda Toshkent shahridagi qariyb 6000 dan ortiq yuridik shaxs 
mazkur loyihaning foydalanuvchilari hisoblanadi. Ya’ni, ular mamlakatimizda 
birinchilardan bo’lib soliq ma’lumotlarini ish joylarining o’zidan elektron tarzda 
topshirmoqdalar. Bu esa so
lashtirish hamda ushbu jarayonga sub’ektiv omillarning ta’sirini kamaytirish 
imkonini bermoqda. 
Mamlakatimizda asosiy e’tibor bozor islohotlarini chukurlantirish, 
iqtisodiyotni erkinlashtirish va mulk xuquqini himoya qilishni mustahkamlash, 
kichiq biznes va tadbirkorlikni rivojlantirish, xizmat ko’rsatish sohasi ko’lamini 
kengaytirish va sifat darajasini yaxshilashga qaratilgan. Bugo`ngi kunda respublika 
Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini boshqarish ishlarini muvofiqlashtirishda 
soliq ob’ektlari va soliq to’lovchi sub’ektlarni to’liq ro’yxatga olish, barcha 
turdagi soliqlar va yig
ishini ta’minlash, soliq to’lovi jarayonlarini soddalashtirish soliq 
qonunchiligi bo`zulishining oldini olish, soliq va tushumlarning yig’uvchanligini 
oshirish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bu, o’z navbatida, sohada axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanish va ularni boshqarishni 
to’g’ri tashkil etish, shu asosda soliq yo`qini aniqlashning ilmiy asoslangan va har 
lama samarali bo’lgan usullarini ishlab chiqish hamda davlat soliq idoralari 
tomonidan o’rnatilgan nazorat ishlarini imkon qadar mukammallashtirishni talab 
qiladi. 
So
rik shaxslarni soliq idoralarida ro’yxatga olish, hisobini yuritish va 
ma’lumotlarga avtomat ishlov beradigan yagona axborot – hisobga olish tizimi 
yaratildi. 
Soliq idoralarida har bir soliq to’lovchi uchun elektron hisob varaqalari 
ochil
motlar bazasi tashkil etilgan. 
300

---

espublikasi Prezidentining 2005 yil 15 iyundagi “Tadbirkorlik 
sub’ektlari tomonidan taqdim etiladigan hisobot tizimini takomillashtirish va uni 
noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish to’g’risida”gi Vazirlar 
Mahkamasining 2005 yil 26 sentyabrdagi “Elektron raqamli imzodan foydalanish 
sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish to’g’risida”gi qarorlarining 
qabul qilinishi
davlat soliq xizmati organlari faoliyatida axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalarini joriy etish va uni yanada takomillashtirish uchun juda katta yo’l 
ochib berdi. Ushbu qarorlar ijrosini ta’minlash maqsadida Davlat soliq ko’mitasi 
rahbariyati tomonidan birinchi navb
oliq to’lovchi su’bektlar uchun qulay 
shart-sharoitlar yaratish, jumladan, moliya va soliq hisobotlarini elektron raqamli 
imzod
i uzatish va o’zlari haqida 
kerakli ma’lumotlarni olish kabi bir qator amaliy ishlar bajariladi. 
. Tizimning ishlash tamoyili sodda bo’lib, hisobotlarni elektron shaklda 
topshi
qo’yil
ko’riladi va tasdig’ini topgandan so’ng ma’lumotlar 
sub’ek
rxonaga bu haqda ma’lumot yuboriladi. 
l qo’yilishi mumkin bo’lgan mantiqiy 
xatoli
O’zbekiston R
atda s
an foydalangan holda internet tarmog’i orqal
Bugungi kunda soliq xizmati organlarida soliq to’lovchi yuridik shaxslardan 
moliyaviy va soliq hisobotlarni internet tarmog’i orqali qabul qilish tizimi ishga 
tushirilgan
rish uchun elektron raqamli imzodan foydalaniladi. 
 
Tizimda soliq organlariga taqdim etiladigan soliq va moliyaviy hisobotlarga 
gan elektron raqamli imzoning maxsus dasturiy ta’minot yordamida 
haqqoniyligi tekshirib 
tlarning shaxsiy hisob varaqalariga kiritiladi, aks holda hisobotlar qabul 
qilinmaydi va ko