‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Ijtimoiy ta'minotni nodavlat, homiylar mablagjari hisobidan
amalga oshirilishining davlat tomonidan har tomonlama rag‘batlan-
tirilishi va qo ‘llab-quvvatianishi tamoyili.
Odatda, fuqarolar ijtimoiy ta'm inot uchun oldindan badallar 
toMamaydilar (qonunda inobatga olingan hollardan, yakka tad- 
birkor va dehqon xo‘jaligi a ’zosi bo‘lgan fuqarolardan tashqari) va 
ijtimoiy ta'm inot budjet mablag‘lari, budjetdan tashqari pensiya 
jam g ‘armasi m ablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi. Ammo 
kelgusida pensiya ta'm inoti tizimlarida islohotlar qilinishi natijasida 
fuqarolaming shaxsiy mablag‘lari hisobiga parallel pensiya ta'm inoti
11
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tizimlari ham vujudga keltirilishi mumkin. Jahonning ayrim 
rivojlangan mamlakatlarida ana shunday nodavlat ijtimoiy ta'm inot 
tizimlarining mayjudligi va amal qilib turganligi, hozirda mustaqil 
bo'lgan h am do'stlik davlatlarining b a ’zilarida ham shunday 
nodavlat pensiya ta'm inoti tizimlarini barpo etilayotganligi bizning 
mamlakatimizda ham kelgusida ana shunday o'zgarishlar bo‘lishi 
mumkinligini istisno etm aydi1.
7. 
Ijtimoiy ta 'minotni amalga oshirilishi ustidan davlat va
jamoat nazoratining o ‘matilganligi tamoyili.
Ijtimoiy ta'minotga oid mablag'lami o‘z vaqtida va to‘liq hajmda 
to'lanishi, maqsadga muvofiq va to ‘g‘ri sarflanishi, ijtimoiy 
ta'm inotni amalga oshiruvchi davlat hamda jam oat organlari, 
ulaming mansabdor shaxslari faoliyatining qonuniyligi ustidan 
umumiy nazoratni 0 ‘zbekiston Respublikasi prokuratura organlari 
amalga oshiradi.
— 0 ‘zbekiston Respublikasining „Prokuratura to ‘g‘risida“gi 
qonunining 4-moddasiga muvofiq: „Vazirliklar, davlat qo‘mitalari, 
idoralar, fuqarolarning o‘zini o ‘zi boshqarish organlari, jamoat 
birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, hokimlar va 
boshqa mansabdor shaxslar tomonidan qonunlarning ijro etilishi 
ustidan nazorat qilish;
— fuqaroning huquq hamda erkinliklarini ta'minlashga qara- 
tilgan qonunlar ijrosi ustidan nazorat qilish“2 prokuratura organ- 
lari faoliyati yo‘nalishlaridan sanaladi.
Prokuratura organlari tomonidan amalga oshiriladigan nazorat 
shakllari, usullari va vositalari yuqorida eslatilgan „Prokuratura 
to‘g‘risida“gi qonunda nazarda tutilgan.
Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi nazorat 
qilish funksiyasini amalga oshirish mexanizmlari idoraviy me'yoriy 
hujjatlar bilan belgilab qo‘yiladi.
1 Jumladan, keyingi yitlarda nodavlat manbalaridan ijtimoiy ta'minlashga 
qaratilgan bir qator qonunlar qabul qilinganligi ko'rsatib o'tilmog'i lozim. 
Masalan, „Fuqarolaming jamg'arib boriladigan pensiya ta'minoti to‘g‘risida‘'gi 
O'zbekiston Respublikasi 02.12.2004-yil 2-dekabrdagi qonuni / / 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi Axborotnomasi 2005-y. 1-son, 6-modda; „Homiylik 
to'g'risida" 0 ‘zbekiston Respublikasining 02.05.2007-yil 2-maydagi Qonuni / /
O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2007-y. 
5-son, 218-modda
2 Q a ra n g : 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami. 2001-yil, 
20-son, 139-modda.
12
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ijtim oiy ta 'm in o tn in g to ‘g‘ri am alga oshirilishi ustidan 
ta'sirchan va samarali nazorat o'm atilishi bu sohada qonuniylikni 
ta'm inlash, mablag'larni o ‘z egalariga yetib borishini ta'm in- 
lashning asosiy kafolatlaridan sanaladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi insonparvar dem okratik huquqiy 
davlat, fuqarolik jamiyati barpo etar ekan, xalqaro huquqning 
um um e'tirof etgan qoidalari ustunligini tan oladi va fuqarolarga 
jah o n standartlari darajasida m oddiy-ijtim oiy turm ush sharoiti 
va darajasini ta'm inlab berishga, har bir shaxsning huquqlari, 
erkinliklari va qonuniy manfaatlari kafolatlanishi uchun kerakli 
chora-tadbirlar ko'radi.
Keksayib, mehnatga bo'lgan layoqatini yo‘qotganda, boquv- 
chisidan judo bo‘lganda va qonunda nazarda tutilgan tegishli 
hollarda moddiy jihatdan ta'm inlanish, ijtimoiy qo‘llab-quvvat- 
lanish huquqiga bo‘!gan egalik inson huquqlari orasida muhim 
o'rin tutadi. Bu huquqlar hamda ularning ta'm inlab berilishi 
haqida universal va mintaqaviy xalqaro tashkilotlaming xalqaro 
hujjatlarida belgilab qo ‘yilgan, bu huquqlami ta'm inlab berish 
majburiyati xalqaro hamjamiyat a ’zosi bo‘lgan har bir davlat 
zimmasiga muhim majburiyat sifatida yuklatib qo'yilgandir.
Fuqarolarning ijtimoiy ta'm in o t huquqini olish, ijtimoiy 
himoyadan foydalanishning asosiy tamoyillari eng aw alo, Birlash- 
gan M illatlar Tashkilotining inson huquqlariga oid universal 
hujjatlarida, Xalqaro m ehnat tashkiloti Konvensiya va Tavsiya- 
larida, boshqa mintaqaviy xalqaro tashkilotlar, shu jum iadan, 
Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi doirasida qabul qilingan Bitimlar 
va Ahdlashuvlarda o ‘z ifodasini topgan.
Bunda BMTning umumbashariy tusdagi universal hujjatlari 
yetakchi o'rinda turishi e'tiborimiz markazida bo‘lmog‘i lozim.
KALIT SO'ZLAR.
Ijtimoiy ta'minot tamoyillari. Ijtimoiy muhofazaning 
manzilliligi. Ijtimoiy ta'minotning umuminsoniy tamoyillari. Ijtimoiy 
ta'minot va ijtimoiy himoya sohasidagi xalqaro standartlar. Inson huquqlari 
umumjahon deklaratsiyasi. Ijtimoiy ta'minotning umumiyligi Ijtimoiy 
ta'minlashda kamsitilishga yo‘l qo'yilmasligi. Ijtimoiy himoyaning aniq 
yo'naltirilganligi. Ijtimoiy himoyaning yetarli darajada bo'lishi va xilma-xil 
shakllarda amalga oshirilishi. Ijtimoiy himoyalashda nodavlat tuzilmalarining 
faol ishtirok etishi.
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---