‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

7.2.10. Sanitariya-profilaktika ishlarini uyushtirish
S a n ita riy a -p ro fila k tik a ish larini olib b o rish q ish lo q u c h a stk a
s h ifo k o rla rin in g m u h im vazifasidir. U c h a stk a d a tu ra r jo y la rn i, 
q ish lo q x o ‘jaligi ishlab ch iq a rish o b y ektlarini, suv t a ’m in o ti in sh o - 
o tla rin i reja la sh tirish va jo y la sh tirish , k o ‘c h a la rn i k o ‘k a la m z o r- 
lashtirish u stid a n e h tiy o t sa n ita riy a n a z o ra ti o ‘rn atila d i. U c h a stk a
h u d u d id a g i tu r a r jo y la r, o sh x o n a , b o la la r m u assa sala ri, s a rta -
156

---

ro sh x o n a , sut ferm asi, suv t a ’m in o ti m anbayi u stid a n k u ndalik 
san itariy a n azo rati am alga oshiriladi. B archa o byektlar xodim larga 
b o ‘lib beriladi. U chastka rejasida obyektlam i tekshirish m u d d ati va 
sanitariya-sog‘lom lashtirish tadbirlari belgilanishi lozim . O ziq-ovqat 
m a h su lo tla rin i ishlab c h iq a rish va sotish bilan b o g ‘liq b o ‘lgan 
o b y e k tla r u stid an m axsus n a z o ra t o ‘rn atilad i. Q ish lo q shifokorlik 
u c h a stk a sid a keng k o ‘lam d a san itariya m aorifi ishlari olib boriladi 
( m a ’ru z a la r, su h b a tla r o ‘tk az ila d i, kito b lar, p lak a tla r, b ro shyu- 
ra la r ta rq a tila d i va h. k.). S an itariy a m aorifi ish larin in g m avzulari 
q ish lo q tu rm u sh sharoitiga m os keladigan sanitariya obodonchiligi, 
b ir q a n c h a kasalliklar profilaktikasi, zararli odatlarga qarshi kurash 
va h o k a z o m a ’ru z a la rd a n iborat b o ‘lishi lozim . S a n ita riy a m aorifi 
ish lari ja m o a t san itariy a vakillari, d ru jin a c h ila r p o stla rid a tibbiyot 
x o d im lari ishtirokida va qizil h o c h tashkilotchiligida olib boriladi.
7.2.11. Sanitariya feldsheri va uning vazifalari
U chastka shifoxonasi shtatida sanitariya feldsheri lavozimi b o ‘ladi. 
U u ch astkada sanitariya profilaktikasi va epidem iyaga qarshi ishlam i 
te z k o r ravishda b ajaradi. S an feld sh er u c h a stk a b osh shifokoriga 
b o ‘ysunadi. Sanitariya-epidem iyaga qarshi ishlam i bajarishda uslubiy 
k o ‘rsatm alar bilan ta ’m inlashni va rahbarlikni tu m a n S E N M am alga 
oshiradi. U uchastka shifoxonasining um um iy rejasi asosida ishlaydi, 
q ish lo q jo y la rin in g san itariy a ah v o lin i yaxshilash, y u q u m li kasal­
lik lar p ro filak tik asi, a h o lin in g san itariy a m a d a n iy a tin i oshirish, 
m e h n a t va tu rm u s h s h a ro itla rin i sog‘lom lash tirish g a qaratilg an
tad b irla rn i am alga oshirishga rahbarlik qiladi. S anfeldsher h u d u d d a 
joylashgan b arch a obyektlar ustidan (shirkat xo‘jaliklari, sut va g o ‘sht 
ferm ala ri, h a m m o m , k o rx o n a, b o lala r m uassasalari, ch oyxona, 
o sh x o n a va hokazolar) kundalik sanitariya nazo rati o ‘m atadi.
S a n fe ld sh e r h a r b ir a h o li yashaydigan p u n k t u c h u n san itariy a 
p a sp o rti tu ta d i va u n g a tek sh iru v v aq tid a o b y e k tla rn in g san itariy a 
h o la tid a ro ‘y b erg an o ‘zg arishlarni yozib b o rad i, ayniqsa suv m an - 
b alari q a ttiq n azo rat ostiga olinadi. U chastkada joylashgan um um iy 
o vq atlan ish m uassasalari m u n ta z am ravishda m axsus nazo rat ostida 
b o ‘ladi. S anfeldsher o ziq -o v q at m ahsu lo tlarin i tayyorlash, saqlash,
157

---

sotish ja ra y o n id a sanitariya qoidalariga rioya qilinishini talab qiladi, 
o v q a td a n z a h a rla n is h n in g o ld in i o la d ig a n ta d b irla rn i b ajarad i. 
Q ish lo q x o ‘ja lig id a fao liy at k o ‘rsa ta y o tg a n m a la k a li m u ta x a s - 
sislarning (m e x a n iz a to rla r, c h o rv a d o rla r va h. k .), o ‘g ‘it va k im - 
yoviy m o d d a la r b ila n ish lo v ch ilarn in g m e h n a t sh a ro itla ri d o im o
sa n fe ld sh e r k u zatu v i o stid a b o ‘lishi kerak. U z a h a rli kim yoviy 
m o d d a la rn in g x o s s a la rin i, is h la tis h q o id a la rin i va u la r b ila n
z a h a rla n g a n o d a m la rg a b irin c h i tibbiy y o rd a m k o ‘rsa tish n i bilishi 
lozim . S an feld sh em in g zaharli kim yoviy m o d d a la r bilan ishlaydigan 
k ish ilarn in g ish in i xavfsizlik q o id ala rig a a s o sa n tash k il qilish i, 
u larn in g b u n d a y z a h arli kim yoviy m o d d a la rn i ish latish q o n u n - 
qoidalarini bilishiga va unga am al qilishiga erishishi m aqsadga muvofiq.
S a n fe ld sh e m in g en g m u h im v azifalarid an biri so g ‘lom avlodni 
tarb iy ala sh d a o ‘z hissasini q o ‘sh ish d ir. B o la la r m u assa sala rin in g
k u n d a lik fao liy ati, d a la ishlariga y o rd am lash ish g a c h iq q a n o ‘quv- 
chilarning ishlari u stidan sanitariya nazorati o ‘m atilad i. Sanfeldsher 
u c h a stk a d ag i tu p ro q , havo, suv, o z iq -o v q a t m a h su lo tla ri va h o k a - 
z o la rn in g n a m u n a la rin i te k sh irish u c h u n tu m a n S E N M lab o - 
ratoriyalariga j o ‘natad i.
Q is h lo q jo y la r d a q u rila y o tg a n , t a ’m irla n a y o tg a n o b y e k tla r 
u stid a n p ro fila k tik sa n ita riy a n a z o ra ti o ‘rn a tila d i. Bu ish tu m a n
S E N M rah b a rlig id a am alga o shiriladi. Q ish lo q d a m av su m iy ishlar 
b o sh la n g a n d a o g o h lan tiru v c h i san itariya n a z o ra ti o ‘rn atila d i. D ala 
sh iy p o n larid a o v q a t tayyorlash jo y la ri sa n fe ld sh e m in g ruxsati bilan 
ishga tushiriladi.
S a n feld sh e r u c h a stk a shifoxonasi bosh shifokoriga ah o li so g ‘li- 
g ‘ini o ‘rg an ish d a va a h o li p u n k tla rin in g sa n ita riy a h o la ti h aqidagi 
m a ’lu m o tla rn i yigishda y o rd am berad i. B u m a ’lu m o tla r m ah alliy
hokim iyat b o ‘lim lariga yetkaziladi. S anitariya feldsherining y ana bir 
m u h im v a z ifala rid a n biri ep id em iy ag a q arsh i ta d b irla rn i am alga 
o sh irish d ir:
1. Profilaktik em lashlam ing o ‘z vaqtida bajarilishini nazorat qilish.
2 .Y u q u m li k a sa llik la ri a n iq la n g a n b e m o r la r n i s h ifo x o n a g a
y o tq iz ish n i tash k il qilish va bu h a q d a S E N M ga x a b a r berish.
3.Y u q u m li kasalliklari a n iq la n g a n b e m o rla r b ila n m u lo q o td a
b o ‘lg a n la m i o ‘z v a q tid a e p id e m io lo g ik te k sh iru v d a n o ‘tk azish va
158

---

u la rn i m a ’lum v aq tg ach a k u zatish , y u q u m li kasallik sabablarini 
a n iq la s h , kasallik o ‘c h o q la rin i v aq tid a t o ‘la dezinfektsiya qilishni 
u y u s h tiris h .
4. Bakteriologik dorilam i qoidaga binoan ishlatishni nazorat qilish.
S a n fe ld sh e r y u q o rid a k o ‘rsatilgan v azifalardan kelib ch iq q a n
h o ld a sa n ita riy a m aorifi ish larini, sh u n in g d e k , q ish lo q x o ‘jaligida 
m e h n a tn i to ‘g ‘ri tashkil qilish, sh ik astlan ish , y u q u m li kasalliklar 
va sh u k ab ilar h a q id a aholi o rasida tu sh u n tirish ishlari olib boradi. 
S a n fe ld sh e r fao llar bilan ishlab, ja m o a tc h i san itariy a vakillarini 
tayyorlaydi. U la r o ‘z navbatida sanfeldsherga sanitariya-profilaktika 
ish la rin i b aja rish d a , jo y la rn i o b o d o n la sh tirish d a , o g ‘ir b e m o rlarn i 
a n iq la sh d a y o rd am beradilar.
Sanfeldsher sanitariya shifokorining yordam chisiga berilgan hu- 
quqlarga va S E N M bosh shifokori im zo chekkan guvohnom aga ega 
b o ‘ladi. U obyektlaiga mayjud qoidalarga rioya etib kirish huquqiga ega, 
oziq-ovqat m ahsulotlari, suv, tuproq, havodan nam unalar olib tek- 
shirishga yuboradi, sanitariya qoidalari buzilgan joylarda dalolatnom a va 
b ay o nnom alar tuzadi, javobgar shaxslardan tushuntirish xati oladi.
S an feldshem ing kundalik daftari b o ‘lib, u n d a tekshirish dalolat- 
nom alarini, tekshirilgan obyektlarning sanitariya holatini qayd qiladi. 
S a n fe ld sh e r sa n ita riy a -e p id e m ik sh a ro itn i va aholi sog lig‘ini o ‘r- 
ganib m ahalliy hokim iyat oldiga sog‘lom lashtirish tadbirlarini amalga 
o sh irish m asalasini q o ‘yishi m u m k in .
S h unday qilib, qishloq shifokorlik uchastkasida ishlayotgan san- 
feld sh e rn in g faoliyati k o ‘p q irralidir. Bu esa u n d a n o ‘z m alakasini 
m u n ta z a m oshirib borishni talab qiladi. U lar viloyat yoki respublika 
S E N M la rid a , m alaka o shirish kurslarid a o ‘z m alak asin i oshirib 
b o rish i lozim .