Zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
“Telekommunikatsiya injiniringi va kasb ta’limi fakulteti”
“” fanidan
MUSTAQIL ISH
Bajardi: Nurmatov O.
Qabul qildi: Dalibekov L.


Mavzu: Amplituda modullashgan signallarni hosil qilish va detektrlash.

I.Kirish.

II.Asosiy qism.
Reja:
1. Amplituda modulyatsiya.
2. Chastota modulyatsiya
3. Faza modulyatsiya
III.Xulosa.
IV.Foydalanilgan adabiyotlar.


KIRISH SO’zI


Elektr aloqa asoslari fanidan labaratoriya ishlari virtual shaklda kompyuterlarda bajariladi. Xar bir laboratoriya ishi aloxida dasturga ega bo’lib: virtual laboratoriya ishi maket modeli, "boshqaruv organlari ", o’lchov asboblari va generatorlari virtual modellaridan tashkil topgan.
Virtual labaratoriya ishlarini bajarishda virtual o’lchov asboblari, generatorlar, osstilogroflarni boshqarish tegishli bloklar oldidagi doirasimon va to’rtburchaksimon darchalardagi yozuvli tugmachabloklaridan foydalaniladi.
Rostlagichlarni boshqarish quyidagicha amalgam oshiriladi:
- Xarakatdagi surgich oldidagi o’q maydoncha oldiga yoki ketiga sichqoncha ko’rsatkichi keltiriladi va sichqonchani chap tugmasi bosiladi. Bunda rostlagich xarakatdagi elementi chapga yoki o’nga bir qadamga suriladi.
- harakatdagi boshqaruvchi elеmеntiga sichqoncha ko`rsatkichi kеltiriladi va sichqoncha chap tugmasi bosiladi, tugmani qo`yib yubormasdan turib boshqaruvchi harakatdagi elеmеnti chapga yoki o`ngga surilib kеrakli qiymatlar o`rnatiladi va sichqoncha tugmasini bosib turish to`xtatiladi.
Kvadrat shaklidagi boshqariluvchi darchalar elеmеntlari quyidagicha boshqariladi.
- boshqarish elеmеntini ishga tushirish uchun sichqoncha ko`rsatgichi darcha o`rtasiga kеltiriladi va sichqoncha chap tugmasi bosiladi natijada darchada quyidagi ko`rinishdagi "V" bеlgi paydo bo`ladi;
- boshqaruv elеmеntini passiv holatga qaytarish uchun sichqoncha ko`rsatgichi "V"bеlgili darchaga kеltiriladi va chap tugmasi bosiladi. Bunda darchadagi "V" bеlgisi yo`qoladi.
Doirasimon shakldagi uncha katta bo`lmagan boshqarish darchalari bir-biri bilan funktsional bog`liq bo`lib qo`yidagicha boshqariladi: sichqoncha ko`rsatkichi doirachalaridan biri o`rtasiga kеltiriladi va sichqoncha chap tugmasi bosiladi.

Modulyatsiya - bu uzatilgan signal parametrlarining o'zgarishiga muvofiq tashuvchining yuqori chastotali tebranishining bir yoki bir nechta parametrlarini o'zgartirish jarayoni. Modulyatsiyaning mohiyati shundan iboratki, yuqori chastotali garmonik tebranish parametrlaridan biri (u tashuvchi to'lqin, chastota esa tashuvchi chastota deb ataladi) uzatilgan xabarni o'z ichiga olgan past chastotali (boshqaruvchi) signal qonuni bo'yicha o'zgaradi. Elektromagnit to'lqinlar yordamida signallarni uzoq masofalarga uzatish uchun past chastotali signal spektrini yuqori chastotali (radiochastota) mintaqaga o'tkazish kerak. Ushbu spektrni uzatish modulator bilan amalga oshiriladigan modulyatsiya deb ataladi. Tashuvchi sifatida odatda uchta parametr - amplituda, chastota va faza bilan tavsiflanadigan harmonik tebranish ishlatiladi. Pas chastotali signallar (birlamchi signallar) quyidagi spektr tengliklarga ega: 1) Telefon signal 300 Gts ÷ 3400 Gts. 2) Musiqa signal 20 Gts ÷ 20000 Gts. 3) Telegraf signal 0 Gts ÷ 200 Gts. 4) Video/Televizion signal 50 Гц ÷ 6 MGts. Birlamchi past chastotali signallarni to‛g‛ridan-to‛g‛ri uzoq masofaga uzatib bo‛lmaydi. Ular aloqa liniyasining (Elektr aloqa kabelining) uzunligi oshish bilan tez surotta so‛nib boradilar. Bunga asosiy sabab elektr aloqa kabellarining birlamchi elektr parametrlari:

1) Qarshiligi.
2) Induktivligi.
3) Sig‛imi.
4) Xalaqitlar.

Agarda birlamchi pas chastotali signal va garmonik signal va garmonik tashuvchi tebranish uzluksiz signallar bo‛lsa u xolda modulyatsiya uzluksiz modulyatsiya deyiladi. Uzluksiz modulyatsiyaning quyidagi turlari mavjud: 1) Amplituda modulyatsiya AM. 2) Chastota modulyatsiyasi CHM. 3) Faza modulyatsiyasi FM. Аgar amplituda uzatilgan signalga mutanosib ravishda o'zgarsa, u holda hosil bo'lgan signal amplituda modulyatsiya qilingan (AM), chastota chastotali modulyatsiya qilingan bo'lsa (FM) , agar faza fazali modulyatsiya qilingan bo'lsa (PM ) deyiladi. Modulyatsiya - bu generatorni chastotasi (tashuvchisi chastotasi) bilan axborot, bizning holatimizda, audio (modulyatsiya) signalini birlashtirish jarayoni. Modulyatsiya ma'lum bir tarzda HF tebranishlarining shaklini o'zgartiradi va ularning bir nechta turlari mavjud. Radioaloqada ko'pincha amplituda modulyatsiya (AM, AM-amplituda modulyatsiya) va chastota modulyatsiya (FM, FM chastotali modulyatsiya) ishlatiladi.

Amplitudali modulyatsiya (AM) - bu modulyatsiya bo'lib, unda barqaror tebranishlar amplituda o'zgaruvchan pastki chastotali tebranishlarga mos ravishda o'zgaradi. Chastotani modulyatsiya qilish (FM) - modulyatsiya, unda signalning tashuvchisi chastotasi modulyatsiya qiluvchi to'lqin shakliga mos ravishda o'zgaradi. Chastotani modulyatsiya qilish amplituda modulyatsiyaga nisbatan yuqori shovqin immunitetiga ega. Buning sababi, qabul qiluvchi qurilmaning kirishidagi shovqin, qoida tariqasida, amplitudaning tasodifiy o'zgarishiga olib keladi, ya'ni. ma'lumot parametrini buzish. Chastotani modulyatsiya qilishda shovqinning signal amplitudasiga ta'siri axborot parametrining o'zgarishiga olib kelmaydi - chastota.
Amplituda modulyatsiya (AM) Amplitudali modulyatsiya (AM, ing. AM - amplituda modulyatsiya) ma'lumotlar tashuvchisi parametrlarini o'zgartirishning eng oddiy va keng tarqalgan usuli hisoblanadi. Amplitudali modulyatsiya bilan harmonik tebranish (tashuvchi signal) amplitudasi uzatilayotgan axborot signalidagi o'zgarish qonuni bo'yicha o'zgaradi. Radiotexnika sohasida amplituda modulyatsiya radioeshittirishda, akustik joylashuvda va boshqalarda ma'lumotlarni uzatish uchun ishlatiladi. Masalan, radioeshittirishda tovush tebranishlari past chastotali elektr signaliga (modulyatsiya qiluvchi signal) aylanadi, bu esa yuqori (tashuvchi) chastota signalining amplitudasini o'zgartiradi (modulyatsiya qiladi). Olingan modulyatsiya qilingan radio signal signalning kuchiga qarab amplituda o'zgaradi. AM radioeshittirishda ovozni uzatish uchun ishlatilgan eng qadimgi modulyatsiya usuli edi. Bilan boshlangan 20-asrning birinchi choragida ishlab chiqilgan Roberto Landell de Moura va Reginald Fessenden"s radiotelefon 1900 yildagi tajribalar.[1] AMning bu asl shakli ba'zan chaqiriladi ikki tomonlama tasma amplituda modulyatsiyasi (DSBAM), chunki standart usul tashuvchi chastotaning har ikki tomonida yonbosh lentalarni ishlab chiqaradi. Bir tomonlama tarmoqli modulyatsiya bantli filtrlardan foydalanib, yonboshlash tarmoqlaridan birini va ehtimol tashuvchi signalni yo'q qiladi, bu xabar kuchining umumiy uzatish quvvatiga nisbatini yaxshilaydi, chiziqli takroriy qurilmalarning quvvat bilan ishlash talablarini pasaytiradi va uzatish vositasining tarmoqli kengligidan yaxshiroq foydalanishga imkon beradi. AM qo'shimcha ravishda ko'plab aloqa turlarida foydalanishda qolmoqda AM translyatsiya: qisqa to'lqinli radio, havaskor radio, ikki tomonlama radiolar, VHF samolyot radiosi, fuqarolar guruhi radiosi va kompyuterda modemlar shaklida QAM. Yilda elektronika va telekommunikatsiya, modulyatsiya a-ning ba'zi jihatlari o'zgarib turishini anglatadi uzluksiz to'lqin tashuvchi signal kabi ma'lumot beruvchi modulyatsiya to'lqin shakli bilan, masalan audio signal tovushni ifodalovchi yoki a video signal tasvirlarni aks ettiruvchi. Shu ma'noda, xabar signalidan ancha yuqori chastotaga ega bo'lgan tashuvchi to'lqin, olib boradi ma'lumot. Qabul qilish stantsiyasida xabar signali modulyatsiyalangan tashuvchidan olinadi demodulatsiya. Amplituda modulyatsiyada amplituda yoki kuch tashuvchining tebranishlari xilma-xil. Masalan, AM radioaloqasida uzluksiz to'lqinli radiochastota signali (a sinusoidal tashuvchi to'lqin) uzatilishidan oldin uning amplitudasi audio to'lqin shakli bilan modulyatsiya qilingan. Ovoz to'lqin shakli tashuvchi to'lqin amplitudasini o'zgartiradi va konvert to'lqin shaklining In chastota domeni, amplituda modulyatsiya quvvati konsentratsiyalangan signal hosil qiladi tashuvchining chastotasi va ikkita qo'shni yon tasmalar. Har bir yon tasma teng tarmoqli kengligi modulyatsiya qiluvchi signalning signaliga, ikkinchisining aksi esa. Shunday qilib, ba'zan AM standarti "ikki tomonlama polosali amplituda
modulyatsiya" (DSBAM) deb nomlanadi. Bir tomonlama tasma amplituda modulyatsiyasi Faqatgina AM emas, balki barcha amplituda modulyatsiya usullarining kamchiliklari qabul qiluvchining kuchayishi va aniqlanishidir shovqin va elektromagnit parazit signalga teng nisbatda. Qabul qilinganlarni ko'paytirish signal-shovqin nisbati, masalan, 10 (a 10) ga teng desibel takomillashtirish), shuning uchun transmitter quvvatini 10 baravar oshirishni talab qiladi, bu farqli o'laroq chastota modulyatsiyasi (FM) va raqamli radio bu erda demodulatsiyadan keyin bunday shovqinning ta'siri, agar qabul qilingan signal qabul qilish chegarasidan ancha yuqori bo'lsa, juda kamayadi. Shu sababli AM translyatsiyasi musiqa uchun ma'qul emas va yuqori sadoqat eshittirish, aksincha ovozli aloqa va translyatsiyalar uchun (sport, yangiliklar, radio bilan gaplashish va boshqalar.). AM, shuningdek, quvvatni ishlatishda samarasiz; quvvatning kamida uchdan ikki qismi tashuvchi signalida to'plangan. Tashuvchi signal uzatilayotgan asl ma'lumotlarning hech birini o'z ichiga olmaydi (ovozli, video, ma'lumotlar va hk). Ammo uning mavjudligi demodulatsiya yordamida oddiy vositani taqdim etadi konvertni aniqlash, yon tasmalardan modulyatsiyani ajratib olish uchun chastota va fazali mos yozuvlar bilan ta'minlash. AM-ga asoslangan ba'zi modulyatsiya tizimlarida tashuvchi komponentni qisman yoki to'liq yo'q qilish orqali pastroq transmitter quvvati talab qilinadi, ammo bu signallarni qabul qiluvchilar murakkabroq, chunki ular aniq tashuvchining chastotali mos yozuvlar signalini (odatda oraliq chastota) juda kamaytirilgan "uchuvchi" tashuvchidan (yilda.) kamaytirilgan tashuvchi uzatish demodulatsiya jarayonida foydalanish uchun yoki DSB-RC). Tashuvchi butunlay yo'q qilingan taqdirda ham ikki tomonlama tarmoqli bostirilgan tashuvchisi uzatish, a yordamida tashuvchini qayta tiklash mumkin Kostaning fazali qulflangan aylanishi. Bu ishlamaydi bir tomonlama tarmoqli bostirilgan tashuvchi uzatish (SSB-SC), bunday qabul qiluvchilardan biroz sustlashganda o'ziga xos "Donald Duck" tovushiga olib keladi. Shunga qaramay, bir tomonlama polosali AM keng qo'llaniladi havaskor radio va boshqa ovozli aloqa, chunki u quvvat va tarmoqli kengligi samaradorligiga ega (chastota chastotasi o'tkazuvchanligini standart AMga nisbatan yarmiga qisqartirish). Boshqa tomondan, ichida o'rta to'lqin va qisqa to'lqin radioeshittirish, to'liq tashuvchisi bo'lgan standart AM arzon qabul qiluvchilar yordamida qabul qilish imkonini beradi. Teleradiokanal potentsial auditoriyani sezilarli darajada oshirish uchun qo'shimcha quvvat sarfini o'zlashtiradi. Standart AM-da tashuvchi tomonidan ta'minlanadigan, lekin bitta yoki ikki tomonlama tarmoqli bostirilgan tashuvchida uzatishda yo'qoladigan qo'shimcha