yonishini yuzaga keltiradi. Ko‘rsatilgan xususiyatlariga ko‘ra
jarayon sodir
bo’ladigan portlovchi moddalar faqatgina kapsyul-detonatorlar va kapsyul-o‘t
oldiruvchilarni harakatga keltirish aslaha vositalari uchun qo‘llaniladi. Sababi ular
orqali muayyan harakat yuzaga keladi va asosiy harakat bajariladi. Bunday
moddalarga qo’rg’oshin oksidi, simob fulminati va TRNS ni misol qilib
keltirishimiz mumkin.
Keyingisi bu brizantli portlovchi moddalar bo’lib, ular kuchliroq va turli
tashqi ta’sirlarga nisbatan kam ta’sirchandir.
Parchalaydigan portlovchi
moddalarning yonishi kapsyul-detonator tarkibiga kiruvchi u yoki bu harakatga
keltiradigan portlovchi moddaning biron zaryadini yoki parchalaydigan portlovchi
moddaning biron zaryadini yondirish orqali qo‘zg‘atiladi. Unda amalga oshadigan
parchalash uchun yonish quvvati o’z xususiyatiga qarab, uch turga bo’linadi, bular
kam, o’rta va yuqori quvvatli brizantli portlovchi moddalardir. Kam quvvatli
moddalarga ammiakli selitrani, o’rta
quvvatliga trotil, plastit, dinamitni, yuqori
quvvatli portlovchi moddaga esa geksogen, TEN va tetril
moddalarini misol qilib
keltirishimiz mumkin.
Uloqtiruvchi portlovchi moddalar qo’lda yoki boshqacha usulda otiladi va u
xususiyatiga qarab, ma’lum vaqt ichida yoki ma’lum joyga borib, yerga tekkandan
so’ng portlaydi. Biz bularga poroxlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Poroxlar
tutunli va tutunsiz turlarga bo‘linadi:
Tutunli porox
kaliy selitrasi ko‘mir va oltingugurtning mexanik aralashmasi
bo’lib, uloqtirilgandan so’ng, kuchli portlash bilan birga atrofga tutun ham tarqaladi.
Bu porox asosan, olov o‘tkazuvchi shnurlarni, muhandislik minalarining
uloqtiruvchi zaryadlarini, reaktiv dvigatellarning porox zaryadlarini ishlab chiqishda
qo‘llaniladi.
Tutunsiz poroxlar nitrosellyuloza (piroksilin) asosida tayyorlanadi.
Piroksilinli porox tez bug‘lanuvchi eritmalar asosida, nitrogliserinli porox esa sekin
bug‘lanuvchi eritmalar asosida tayyorlanadi.
Tutunsiz
poroxlar reaktiv dvigatellarda, artilleriya va o‘q otar qurollarni
zaryadlash uchun qo‘llaniladi.
2 Замонавий техника воситаларини қўллашнинг ҳуқуқий асосларини
шарҳланг.
Chegaralar daxlsizligi, fuqarolarni osoyishtaligi, davlatning jamiyat oldidagi
eng asosiy vazifasi hisoblanadi. Uni amalga oshirish uchun esa muayyan kuch
tuzilmalariga tayanadi. Masalan, mamlakatimizda
Ichki ishlar organlari, Milliy
gvardiya, Mudofaa vazirligi harbiy xizmatchilari, Davlat xavfsizlik xizmati ana
shunday tuzilmalar hisoblanadi. Ular o’z faoliyatlarini
amalga oshirishlari uchun
muayyan vakolatlarga ham ega. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Ichki
ishlar organlari to’g’risida”gi hamda “Milliy gvardiya to’g’risida”gi qonunlari
asosiy me’yoriy hujjat bo’lib, unda ushbu organ xodimlari va xizmatchilari
tomonidan qanday maxsus texnika vositalari va o’qotar qurollari qo’llanilishi, uni
shartlari, tartibi va qo’llash mumkin bo’lmagan holatlar keltirilgan. Bundan tashqari
quyidagi hujjatlarni ham huquqiy asos sifatida keltirishimiz mumkin:
➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 1998-yil 10-dekabrdagi
“Ichki ishlar organlari navbatchilik qismlari faoliyatini
takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi 250-son buyrug’i;
➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 2004-yil 22-iyundagi
“Terrorchilar qo’llayotgan yangi strategik va taktik harakatlarga qarshi kurashish
hamda Ichki ishlar organlari xodimlarining xavfsizligini ta’minlash bo’yicha uslubiy
chora-tadbirlarni tadbiq etish to’g’risida”gi 167-son buyrug’i;
➢ O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirining 2017-yil 15-martdagi
“hamda Ichki ishlar organlari xodimlari tomonidan jismoniy kuch ishlatish, maxsus
vositalardan va o’qotar qurolni qo’llash tartibi to’g’risida”gi 55-son buyrug’i.
Ushbu qonunlar va buyruqlar maxsus vositalarini qo’llanilishi uchun sabablar,
sharoitlar va tartibini belgilaydi, uni amalga oshiruvchi organlar faoliyatini tartibga
solidi va istisno holatlarda maxsus vositalarni qo’llashni qat’iy taqiqlaydi.
B bo’lim.
Миллий гвардия аскари П.Ваисов янги қонун қабул қилинишидан
норози бўлган ва жамоат тартибини бузган оломони қуршовга олиш учун
махсус бўяш гранатасидан фойдаланган.
Dostları ilə paylaş: