Zbekiston respublikasi

Takrorlash va mustaqil ishlash uchun savollar 
1.
Gidravlik yuritmaga ta’rif bering. 
2.
Gidravlik yuritmalarni nechta guruhga bo`lish mumkin va bu qaysi 
guruhlar? 
3.
Chiqish zvenosining harakat turiga qarab gidroyuritmalar qanaqa turlarga 
bo`linadi? 
4.
Gidravlik silindrdagi porshenning ishlash printsipini tushuntiring. 
5.
Gidrotsilindrlarni hisoblash. 
6.
Pnevmoyuritmaga ta’rif bering. 
7.
Pnevmoyuritmaning asosiy vazifasi nima? 
8.
Porshenli pnevmatik yuritmalarning tuzilishini aytib bering. 
9.
Aylantiruvchi pnevmodvigatellarning ishlash prinsipini izohlang. 
O`quv-uslubiy tarqatma materiallariga misollar 
▪
Asosiy tayanch so
`
z va iboralar. 
▪
Asosiy tayanch tushunchalar. 
▪
Mavzu bo
`
yicha asosiy rasm va illyusrtatsiyalar. 
§3.3. P’YEZOELEKTRIK, BIONIK VA ELEKTRPNEVMATIK 
YURITMALAR 
 
3.3.1. P’yezoelektrik yuritmalar 
 
P’yezoelektrik effekt 
(yunon. 
piézō
(
πιέζω
) — 
qisish, kuch ishlatish
) – 
mexanik kuch ishlatish natijasida dielektrikda qutblanish paydo bo`lish effekti 
(
to`g`ri p’yezoelektrik effekt
). 
Teskari p’yezoelektrik effekt
ham mavjud – elektr 

---

183 
maydon ta’sirida mexanik deformatsiyalarning paydo bo`lishi. Boshqacha qilib 
aytganda, to`g`ri p’yezoeffektda p’yezoelektrik namunani deformatsiyalab ushbu 
predmet yuzalari orasida elektrik kuchlanish paydo qilinadi, teskari p’yezoeffektda 
ushbu namunaga tok ulansa, u deformatsiyaga uchraydi (shakli o`zgaradi yoki 
vibratsiyalanadi) (3.3.1-rasm). 
To`g`ri p’yezoeffekt 1880 yilda aka-uka 
Jak
va 
P’er Kyuri
tomonidan 
aniqlangan. Ular kvartsga bosim (kuch) ta’sir qilganda elektr zaryadlar paydo 
bo`lishini aniqlashgan. Teskari effekt 1881 yilda 
Lippman
tomonidan termodinamik 
tahlil asosida nazariy aniqlangan. Shu yili aka-uka Kyurilar ushbu effektni 
eksperimental isbotladilar. Ular kvartsga elektr maydoni bilan ta’sirlashib, uni 
mexanik deformatsiyalanishiga olib kelindi (3.3.2-rasm).