Zbekiston respublikasi

 
Haydovchi tomonidan belgilangan 
tezlikda harakatlanish
.
 
Bir xil distantsiyani saqlagan holda 
oldingi avtomobil tezligi bo`yicha
harakatlanish.
 
Oldindagi avtomobil to`xtaganda 
berilgan distantsiyani saqlagan
holda avtomatik to`xtash
 
Oldingi mashina yurganidan 3 sek 
o`tgandan keyin harakatlanish
. 
 
 Harakat paytida orqa va yon 
tomondagi “o`lik” zonalarni nazorat 
qilish 
 
2.3.5-rasm. Adaptiv kruiz-kontrol tizimining asosiy vazifalari 

---

100 
Parkovkani nazorat qilish –Parking distance control (PDC)
30
.
Akustik 
parkovkalash tizimi ultratovushli datchikli tizim bo`lib, asosiy maqsadi parkovka 
vaqtida avtomobil va to`siqlar orasidagi distantsiyasini nazorat qilishdir. 
Ultratovushli datchiklar mashina va yaqin turgan to`siqlar orasidagi distantsiyani 
o`lchaydi va bu distantsiya kamayishi bilan akustik signallar xarakteri o`zgaradi va 
displeyda haydovchi uchun ogohlantirish signali paydo bo`ladi. 
2003 yilda parallel parkovkalash imkoniyatiga ega avtomobil chiqdi. 
Birinchi bo`lib bu ishni
Toyota Prius
uddaladi.
Zamonaviy avtomobillarda avtomatik parkovkalash tizimlari mavjud. Ular 
quyidagicha ishlaydi (2.3.6-rasm): 
1)
ultratovushli datchiklar (
ultrasonic sensor
) mashina perimetri bo`ylab 
joylashtiriladi. Ular soni qancha ko`p bo`lsa, shuncha yaxshi. Ular atrof-muhit
haqidagi vaziyatni skanerlab boshqaruv blokiga signalni etkazishadi. Faoliyat 
masofasi o`rtacha 4 m dan ko`proq.
Elektr energiyani ultratovush to`lqinlariga (chastotasi 20 kGts dan ortiq 
bo`lgan mexanik tebranishlarga) o`zgartirib beruvchi sensorli qurilma 
ultratovushli 
datchik
deyiladi. Uning ishlash printsipi radarga o`xshash; 
2)
sistemaning “bosh miyasi” bo`lgan boshqarish bloki ultratovushli 
datchiklardan signallarni qabul qilib olib, qayta ishlaydi va samarali parkovkalash 
uchun kerakli barcha boshqa boshqaruv tizim va modullarni ishga tushiradi; 
3)
mashinaning kurs bo`yicha barqarorlik sistemasi avtoparkovka rejimida 
boshqarish blokidan nazorat qilinadi va mashinani berilgan trayektoriyada saqlab 
turish uchun javob beradi; 
4)
dvigatel to`liq avtoparkovka rejimi nazoratiga o`tadi. Bunda 
aylanishlar soni rostlanib, yonilg`i berish jadalligi nazorat qilinadi; 
5)
rul boshqaruvi – rul g`altagi aylanishi ultratovushli datchiklardan 
olingan signallar asosida amalga oshiriladi. Uning aylanish jadalligi real 
vaqt 
rejimidagi avtoparkovka sistemasi tomonidan boshqariladi. Haydovchi ishtiroki 
30
 https://www.privatefleet.com.au/glossary/what-is-park-distance-control/  

---

101 
kerak bo`lmaydi.
6)
uzatmalarni avtomatik korobkasi avtoparkovka nazoratiga olinadi. 
“
parking
” va “
to drive
” rejimlarini o`zaro almashtirish elektronika boshqaruvi bilan 
bajariladi.