Zbekiston respublikasi

 
Asosiy tayanch so`z va iboralar 
Friktsion uzatma; tasmali uzatma;
shkivlar;
yassi va parchin kesimli tasma;
zanjirli 
uzatma; rolikli, vtulkali, tishli zanjirlar 
 

---

227 
Asosiy tayanch tushunchalar 
* 
Friktsion uzatma (lot. 
frictio- ishqalanish) 
- 
 
mexanik energiyani uzatish 
uchun o`z orasidagi ishqalanish kuchidan foydalaniladigan kinematik juftlik. 
* Friktsion uzatmada harakat yetaklovchi katokdan yetaklanuvchi katokka 
ular kontaktlashish joyida paydo bo`ladilagan ishqalanish kuchi ta`sirida uzatiladi. 
* 
Tasmali uzatma egiluvchan uzatish moslamalariga kiradi. Yetaklovchi
va yetaklanuvchi shkivlardan va ularni aylanib o`tuvchi tasmadan iborat. 
Aylanish kuchi shkiv va tasma orasida paydo bo`ladigan ishqalanish kuchi evaziga 
paydo bo`ladi. Kerak bo`lgan ishqalanish kuchini hosil qilish uchun tasma tarang 
tortilgan bo`lishi lozim. 
* Eng ko`p tarqalgan tasmalar – prorezinali tasmalar. Ularning asosiy 
elementlari gazlama-rezinali va shnur-rezinali bo`ladi. Ular ichida shnurli 
tasmalarning F.I.K. katta, egiluvchanroq va uzoq xizmat qiladi. 
Shkivlar 
cho`yandan, 
po`latdan, 
alyuminiy 
qorishmalaridan, 
plastmassadan va boshqalardan tayyorlanadi. Diametrlari standartlashtirilgan. 
* Zanjirli uzatmalar ham egiluvchan ilashish qurilmalariga kiradi. Zanjirli 
uzatmalar o`qlari parallel vallarga katta masofalarga, tishli uzatmani ishlata 
olmaydigan va tasmali uzatmaning ishonchliligi past bo`lgan holatlarda, aylanma 
harakatni uzatish uchun qo`llaniladi. 
* Ishlatiladigan zanjir turiga qarab ular quyidagilarga bo`linadi: rolikli 
zanjirli; vtulkali zanjirli; tishli zanjirli.