Zbekiston respublikasi

 
3.6.2. Mexanik tormozli qurilmalar 
Mexanik tormozli qurilmlarda qarshilik kuchi ishchi elementlarning 
deformatsiyalanishi natijasida (prujinali, rezinali qurilmalar) yoki ishqalanish 
natijasida (friktsion qurilmalar) hosil qilinadi.
Elastik elementlar tarzida asosan, silindrik prujinalar hamda rezinali va 
rezina-metall elastik elementlar ishlatiladi.
Friktsion tormozlarda asosiy ishchi elementlar – aylanma yoki ilgarilanma 
harakat qiluvchi ishqalanish juftliklaridir.
Oddiy tormozli qurilma funktsional zveno va ular harakat o`qlariga parallel 
tayanchlar orasida o`rnatilgan bir yoki bir nechta silindrik prujinalardan tuzilgan 
yoki alohida konstruktiv uzel shaklida shakllantirilgan bo`ladi. 
Prujinaning qarshilik kuchi quyidagicha aniqlanadi: 
 
 
 
 

---

230 
F
pr
=cx=c(x
0
+x
q
)=F
o
+F
q

(3.6.1) 
bu yerda 
x 
— prujinaning to`liq deformatsiyasi; 
x
0
— prujinani boshlang`ich qisish 
deformatsiyasi; 
x
d
— prujinaning qo`shimcha deformatsiyasi; 
F
0
— prujinaning 
boshlang`ich qarshilik kuchi; 
F
q
— prujinaning qo`shimcha qarshilik kuchi; 
с 
— 
qattiqlik (жесткость), (N/mm) silindrik o`ramli prujina uchun:
𝑐 =
𝐹
𝑥
=
𝐺𝑑
4
8𝑛𝐷
3
 
G 
— prujina materiali uchun 2-tur elastiklik moduli (po`lat prujinalar uchun 
G
=(7,85…8)
⋅
10
4 
MPa); 
d 
— prujina simi diametri, mm; 
D 
— prujina o`rami 
o`rtacha diametri, mm; 
n 
— prujinaning ishchi o`ramlar soni. 
Mexatronik harakatchan zvenoni to`xtatish harakatchan zveno kinetik 
energiyasi va prujinaning elastik deformatsiyasi potentsial energiyasi bir-biriga teng 
bo`lganda sodir bo`ladi: 
𝑚𝑣
2
2
=
𝑐𝑥
2
2