Zbekiston respublikasi

3.1.4-rasm.Har xil quvvatli elektrdvigatellar 
750 Vt, 250 Vt, CD-pleyer dvigateli, o`yinchoq dvigateli, diskovod dvigateli 
(batareya “krona” o`lchamni taqqoslash uchun ko`rsatilgan)

---

151 
 
O`zgarmas tok elektrdvigatellari. 
Elektrdvigatellarda serdechniklarda 
o`ralgan katushkalar ko`rinishidagi stator (induktor)lar ishlatiladi. Elektr zanjir 
berkitilganda paydo bo`ladigan elektrmagnit induktsiyasi ta`sirida magnit maydoni 
chiziqlari paydo bo`ladi.
 
Rotorlar sim o`ramlar bilan o`ralgan bo`lib, magnit kuchlari ta`sirida 
aylanma harakatga keladi. 3.1.5-rasmda elektrdvigatel tuzilishi ko`rsatilgan. Kuchli 
elektrdvigatellarda ko`p o`ramli rotor ishlatiladi. Shunday rotor 3.1.6-rasmda 
ko`rsatilgan. 
 
 
 
3.1.5-rasm. Elektrdvigatel tuzilishi 
Manba: https://www.youtube.com/watch?v=kYuowXDTQDU 

---

152 
3.1.6-rasm. Ko`p o`ramli rotor 
 
Agar rotor o`ramlari chiqish joyida o`zgarmas tok manbai ulansa, rotor 
yarim aylanib, to`xtab qoladi. Aylanishni davom ettirish uchun tokning qutubini 
o`zgartirish kerak bo`ladi. O`ramlar chiqish joyidagi tok qutbini o`zgartiruvchi 
moslama 
kollektor
deb ataladi.
Qo`llanilishi: 
sanoat va maishiy xizmat elektr asboblari; avtomobilsozlikda 
oynako`targichlar, ventilyatorlar va boshqa avtomatika; tramvay, trolleybus,
elektrkara, ko`tarish kranlari va tortish kuchi katta bo`lgan mexanizmlar va h.k. 
Afzalliklari: 
boshqarishni 
osonlashtiradigan 
o`zgarmas 
tok 
elektrodvigatellari xarakteristikalarining chiziqli bog`liqligi; aylanish chastotasining 
oson rostlanishi; yaxshi ishga tushirish xarakteristikalari; kompakt o`lchamlari. 
Kamchiliklari: 
kollektor va shyotkalarning cheklangan resursi; asosan 
o`zgaruvchan tok tarmog`idan foydalanishimiz uchun, uni to`g`rilash kerakligi; 
rotorlarni yasash qimmatligi.