Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Kurs jumısınıń máqseti: Klass daǵaza qılıw hám onıń elementleri haqqında túsinik berip ótiw, onıń obiektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tillerinde áhmiyetin túsindirip beriw, klastıń barlıq elementleri qásiyetlerin ózinde jámlestirgen klass dúziw.
Bul kurs jumısında qaralıp atırǵan temaǵa baylanıslı túsiniklerge qısqasha toqtap ótetin bolsaq:

• 
  Klass- bul kodlar hám maǵlıwmatlardan ibárat shablon
  
• 
  Klass daǵaza qılıw- klastıń ishindegi elementlerinen paydalanıw imkániyatin jaratıw. Bunıń ushın obiekt jaratıladı.
  
• 
  Modifikatorlar- klass elementlerin qollanıw túrlerin belgilep beredi.
  
• 
  Klass elementleri- klass denesinde jaylasatuǵın elementler
  

Wazıypalar:

• 
  Klass boyınsha túsiniklerimizde elede arttırıw
  
• 
  Kurs jumısında alınǵan bilimlerimizdi ámeliyatta qollaw
  
• 
  Klass jardeminde kompleks sanlardıń qásiyetlerin kórsetip beretuǵın proekt jaratıw
  

Bul proekt jardeminde qaliplesetuǵın túsinikler tómendegilerden ibárat:

• 
  Klass aǵzaları menen Konsol rejiminde islesiwdı uyreniw
  

Kurs jumısında C# tilinde programmalar dúziw ushın Microsoft Visual Studio 2012 programmalastırıw ortalıǵınan paydalanıldı.

TÍYKARǴÍ BÓLIM

1. Klass hám onıń ulıwma kórinisi

K
lass-bul obiekt arqalı islew múmkin bolǵan imkánıyatlardı kórsetiwshi shablon bolıp esaplanadı. Bul shablon maǵlıwmatlar hám kodlardan ibárat bolıp, sol maǵlıwmatlar arqalı isleydi. Klaslar C# tiliniń tıykarın quraydı hám obiektlerdiń xarakterin bildiriw ushın qollanıladı. Bunnan tısqarı, klass obiektke baǵdarlanǵan programmalastırıwdıń tıykarı bolıp xizmet etedi. Klass kodlar hám maǵlıwmatlardan ibárat boladı.Ol júda úlken imkánıyatlarǵa iye. Klastıń ulıwma kórinisi tómendegishe:
C# tilinde obiektler klastı specifikacıyalaw(shaqırıw) ushın paydalanıladı hám olar klastıń ekzemplyarları dep ataladı. Obiekt bizge klass elementlerinen paydalanıw imkaniyatların beredi. Klastıń ózi halında operativ yadta orın iyelemeydi. Tek ǵana klasqa obiekt jaratılǵannan soń ǵana ol operativ yadta orın iyeleydi.
Klasslar ádette tómendegi maqsetler ushın qollanıladı.
1. Programma dúziwde kodlardıń kólemin kemeytiw ushın
2. Programmada kóp qollanılatuǵın ámellerdiń barlıǵın ulıwmalastırıw ushın
3. Mıyraslıq qásiyetke iye bolǵanlıǵı ushın. Mısalı: Microsoft Visual Studio 2012 programmalastırıw ortalıǵında C# tilindegi qandayda bir klastıń elementinen paydalanatuǵın bolsaq, ol klastıń elementi miyraslıq jolı menen aldın jaratılǵan klasslar bazasınan shaqırılıp alınadı.
4. Iri kólemli proektler islewde
Programmada júda siyrek qollanılatuǵın funkcıyalar ushın óz aldına bólek klass dúziw shárt emes. Sebebi ol artiqsha yadtı iyeleydi hám waqıttı kóplew talap etedi. Ol jaǵdayda baslanǵısh klastıń ózine sol funkcıyalardi kiritiw jeterli.
Ádette bizler Microsoft Visual Studio 2012 programmalastırıw ortalıǵında konsol rejiminde jumıs islegenimizde dáslep avtomat Program klası hám Main bas funkcıyası jaratıladı. Sonday-aq bazı bir standart bibliotekalar avtomat qosılǵan boladı. Bul bibliotekalardıń barlıǵında qosıw shárt emes. Tek ǵana ózimizge kerekli bibliotekalardı qosıwımız kerek. Sonda programmamızdıń orınlanıw tezligi de ádewir artadı. Sol sıyaqlı ózimiz paydalanbaytuǵın klaslar ushın obiektler jarata bermewimiz kerek.
1-súwret Konsol rejimi. Baslanǵısh ayna
Eger bizge qosımsha klass jaratıw kerek bolsa, onı 3 túrli usılda orınlasaq boladı.
1
-usıl. class Program nıń astı betine ózimiz kod arqalı jaratsaq boladı.
tómende kórip turǵanıńızday hesh qanday elementi joq “Qosımsha_klass” atlı klass jaratılǵan(bir faylda jaratıw).
2-usıl. Solution Explorer aynası jardeminde jańa klass jaratsaq boladı. Egerde Solution Explorer aynasi ekranda bolmasa onı tómendegishe izbe-izlikte ekranǵa shıǵarsaq boladı.
1 . Menyular qatarınan View menyusı tańlanadı.
2. View menyusınen Solution Explorer bólimi tańlanadı hám ekranda Solution Explorer aynası ashıladı (2.b-súwret)
.
2.a hám 2.b-súwretler
3. Solution Explorer aynasındaǵı programmanıń atınıń(bizlerdıń jaǵdayda ConsoleApplication1) ustine barıp tıshqanshanıń oń túymesi bir ret basıladı hám tómendegi izbe-izlikte orınlanadı.(2.a-súwret)
3 .a-súwret 3.b-súwret
4. 3.a hám 3.b súwretlerdegi ámellerdi izbe-iz orınlaǵannan soń tómendegi kórinistegi element qosıw aynası payda boladı.

4-súwret
1-Element atı, 2-Element túri, 3. Qosıw
Dáslep element túri kórsetiletuǵın orınnan class ti saylaymız hám klastıń atın kiritemiz.Sońınan Add ni basamız.
3-usıl Project menyusı arqalı
5-súwret
Bunıń ushın dáslep menyular qatarındaǵı Project menyusı sońınan Add class bólimi(5-súwret) bólimi tańlanadı.
Sońınan bolsa 4-súwrette kórsetilgen programmaǵa element qosıw aynası payda boladı.Onnan keyin 2-usıldıń aqırına aytıp ótilgen izbe-izlikte orınlaymız.
Klaslar tek ǵana konsol rejiminde emes al basqa rejimlerde de keń qollanıladı. Mısal ushın Windows Form Application rejiminde formalar aldinnan bazalıq klaslar járdeminde jaratılǵan boladı. Bul rejimde bizler Toolbox tan element qosatuǵın bolsaq, programma elementke tiyisli metod hám qásiyetlerdi avtomat jaratadı. Dáslep form jaratılǵanda da form bazalıq klastan mıyraslıq formasında alıp jaratıladı. C# tiliniń qaysı rejimin almayıq onda klass álbette qatnasadı, sebebi klass obiektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tilleriniń tıykarǵı elementi bolıp esaplanadı.