178
Kutubxona va internetdan foydalanish. Maktab va repititorlik. Fikran
eksperiment. Miqdoriy eksperiment. Reduksiya. Ekstra interpolyatsiya.
Kompleks-sistemalash. Bashorat. Tanqid-maqtash. Yordam. Pedagogik
Evristika. Algoritmlash va hokazo. Bu usullar hamma fanlarga daxldor
bo‘lganidan,
ularni falsafiy usullar, deb ham aytish mumkin.
O‘rtacha umumiy usullar:
Matematik.
Iqtisodiy.
Statistik-ehtimoliyot.
Korrelyatsiya.
Programmlash. Kriminalistik. Balans. Instruksiya. Grafik. Golografiya.
Leksikografik. Topografik. Kartografik. O‘yin nazariyasi. Graflar
nazariyasi. Garmoniya. Genealogiya va boshqa usullar.
Maxsus usullar:
Fizikaviy usullar: Optik. Akustik. Spektral. Radiatsion.
Furespektroskopiya. Rentgen. Radiolokatsiya. Elektrofizik. Issiqlik-fizik.
Lazer va boshqalar.
Kimyoviy usullar: biokimyoviy. Rentgenfaza analizi. Kataliz.
Geterogen. Tseolit va hokazo.
Biologik usullar: Litologik-Gistologik. Evolyutsion. Genetik.
Immunologik. Geobotanik. Introduksiya-akklimitatsiv va hokazo.
Hozirgi kunda jahon miqiyosida yaratilgan ilmiy tadqiqot va bilish
usullarini sanab o‘tish - maqsadimizning o‘zi emas. Ularning borligini
eslatish yosh olimlarimizga yordam berishdir.
Darhaqiqat, ilmiy tadqiqot
usullarini hisoblab chiqish, ularning effektlarini aniqlash - juda qiyin masala.
Misollar
Tarixda va hozirgi kunda jahon miqyosida yaratilgan ilmiy tadqiqot
va bilish usullarini sanab o‘tish foydali. Lekin, ulardan amalda qanday
foydalanilyapti va biz ham kelgusida qanday
foydalanishimiz mumkin, -
bu bizning maqsadimiz. Shu vazifa bilan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasi ilmiy-tekshirish institutlarida ishlatilayotgan usullar bilan
tanishib chiqdik.
Yuqorida keltirib o‘tilgan usullar tasnifini
qaytarmaslik uchun, usullarni
4 ta toifaga bo‘ldik: 1) strukturalarni tadqiq qilish usullari, 2)
179
xarakteristikalarni
aniqlash usullari, 3) sifatni oshirish usullari, 4)
modellash usullari.
Dostları ilə paylaş: