Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X
avut-, barm-, gevir-, dagit-, diiftin-, getir-, kaldir-, kurtul-, somur-, uyan-, уакц-, yana.?- va b.
Y asam a fe’lla r
(turemiq fiiller). Yasama fe’llar, ot yoki fe’l
negiziga so‘z yasovchi q o ‘shim cha qo'shish y o 'li bilan yasaladi. Ular
sirasiga
bekle- ( dogrul- ( (<Ьа§+каг-) kabi fe’llarni kiritish mumkin.
Q o ‘sh m a fe’lla r
(birle.?ik fiiller). Bir ish-harakatni ifodalash
yoki tasvirlash uchun yonm a-yon kelgan so 'z birikmalariga qo'shm a
fe’llar
(birle§ik fiiller) deyiladi. Q o'shm a fe’llar bir sof turkcha ot,
otlashgan so 'z yoki boshqa tildan o'zlashgan ot turkum iga oid so 'z
bilan
etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek, kilmak, kilmmak, yapm ak yordam chi
fe ’llaridan
birining
qo'shilishi
natijasida
yasaladi:
affet-, hisset-, kabul et-, ildn edi!-, kabul edil-, tercih edil-; kaybol-, gitmi§ ol-, gelir ol-, gidecek ol-; affolun-; emreyle-, gerek- li Ы-; anlayabil-, yapabil-; agiver-, bakakal-, siiregel-; bekleyedur-; du$eyaz- va b. Q o'shm a feilar tuzilishi jihatdan ot + yordam chi fiil
qolipida, vazifa va m a’no jihatdan esa turg'unlash gan bo'ladi.
Bulardan
olmak yordam chi fe’li ot va sifatlar bilan birikib
q o'shm a fe ’l shakllari yasaydi
(iyi olmak, baba olmak). Olmak yordam chi fe’li
i-тек fe ’liga o'xshash shaklda ba’zi sifatdoshlarga
qo'shilib, ish-harakatning zamoni va tarzi bilan bo g 'liq xususiyatlarga
ega bo'lgan murakkab shakllar ham da fe’lning turli vazifadosh
shakllarini yuzaga keltiradi:
