Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

geq-mek, yat-mak, at-mak, al-mak
kabi. F e ’lning 
noaniq shakli, b o 'lib o'tg an ish-harakatni tasdiqlaydi. m a’qullaydi 
va 
bo ‘lishli, bo ‘lishsiz
ko'rinishlarga ega bo'ladi. N oaniq shakl tugal 
m a’noni ifodalash uchun m uayyan ish bajaruvchi shaxsni talab etadi.
F e ’ln in g b o ‘lishsiz sh ak li 
(olumsuz gdrunu$).
F e ’lning 
bo'lishsiz shakli fe’l o 'z a k yoki negiziga 
-me, -та
qo'shim chasi 
qo'shish orqali yasaladi. Bu qo’shimcha urg'usizligi bilan harakat 
nom larida uchraydigan 
-me
qo'shim chasidan farqlanadi 
(gel-me-di;
gel-me, oku-ma-).
F e ’lning barcha ko'rinishlari ushbu qo'shim cha 
yordam ida b o'lishsiz ko'rinish olishi mumkin: 
tepmek - tepmemek,
tepilmemek, tepinmemek, tepigmemek, tepindirmemekkahi.
Shutarzda
78

---

bo‘lishsiz negiz fe’l ifodalagan ish-harakatning amalga oshmaganligini 
bildiradi: 
Dtigune gitm eyecegiz (To 'yga bormaymiz). Kapi agilmiyor
(Eshik ochilmayapti). H asta olmadim (K asai bo ’Imadim)
kabi.
Turk tilida 
degil
so ‘zi ham b o iish sizlik n i ifodalaydi: 
degil-im
(emasman), degil-diniz (emasdingiz), degil-sek (bo ‘ImasakJ
kabi.
F e ’l n isb a tla ri 
(Fiilin Gdrtinii$leri)
F e ’lnin g passiv sh ak li 
(fiillerinpasif §ekilleri - edilen gortintij).
F e in in g passiv shakli f e i o ‘zak yoki negiziga 
-il
qo'shim chasi q o'shi- 
lishi orqali yasaladi: 
О Sivas ’a gonderilecek (U Sivasga j o ‘natiladi).
Arabamn cami hrilmifj (Mashinaning oynasi sinibdi)
kabi. Bu yerda 
bir ot m a iu m yoki n o m a iu m boshqa bir ot vositasida fe in in g ta ’siriga 
Uchraydi: