Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

eve gelipyem ekyedi (Ahmad uyga kelib ovqatyedi, ya’ni “Oldin uyga
keldi, keyin ovqat y e d i”) gapini Ahmet eve gelerekyemek yedi deyish
mumkin, lekin Ahmet televizyon seyrederek yemek yedi gapini Ahmet
televizyon seyredip yemek yedi deyish to‘g ‘ri bo'lmaydi.
Ushbu qo‘shimchaning chiqish kelishigi qo'shimchasi olib
uzaytirilgan shakli ham nutqda keng qo'llanadi: “Тек tek basaraktan,
bade siizerektcn, inci dizerekten, gel yarim, gel aman” (Bitta-bitta
bosib, boda suzib, injutizib, kelyorim, kelaqol) (klassik adabiyotdan).
Eski turkchadan qolgan -iiben, -uban qo'shimchasi hozirgi
turk tilidagi -erek, -arak qo'shimchasining vazifasini bajargan: gel-
iiben, dur-uban kabi. Bu qo'shimchani o'zbek klassik she’riyati
namunalarida ham uchratish mumkin: «Har tuning qadr о ‘lubon. har
kuning navro ‘z о ’him» (A. Navoiy).
Turk 
tilshunosligida 
Imek fiili 
deb 
nomlangan 
«i»
qo'shimchasidan 
so'ngra 
sifatdosh 
qo'shimchalaridan 
faqat
-dtik qo'shimchasi keladi va qoliplashadi. «i» qo'shimchasining
ravishdosh shakli i- ken bo'lib, eski turkchada er-gen, keyinehalik
i-ken bo'lgan va hozirgi zamon turk tilida «i» tushirilib -ken shakliga
kelgan: oradayken, genqken, annevken, diisunurken, gidiyorken,
yapmaktayken kabi. “Qay geqerkert, at degiftirilmez” (Soydan о ‘tila-
yotganda ot almashtirilmaydi). Ushbu shakl singarmonizm qoidasiga
bo‘ysunmaydi.