Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

etagi tagida, zaharli shisha idishlari orasida
о ‘lishni orzu qiladiganlardan emasman.
Mazkur gapdagi о ‘rin holi 
vazifasida kelgan 
etegi altmda 
> 
etagi tagida 
birikuvi tarkibidagi 
ko‘makchi otlar ish-harakatning bajarilishi joyini aniqroq ko‘rsatish 
uchun qoMlangan.
♦ «ot + aralash yo ‘nalishni bildiruvchi ko'makchi 
ot(orta 
-
o ‘rta, ba$ 
-
bosh, ara - ora)» 
ko'rinishidagi о 'rin hollari: 
Gecelik
haliyle 
masamn ba§inda kitap okuyor{
Y.K.K.). -
Tungi libosida 
stol
boshida о ‘tirib kitob о ‘qiyapti.
Murakkab o ‘rin holi. 
Murakkab o ‘rin holi ajralmas 
sintaktik konstruksiyalar, izofali birikmalar, murakkab so‘zlar bilan 
ifodalanadi: 
D oktorlar tarafindan 
Avrupa iilkelerine gotiiriilmesi
uygun gdriilmu$(EN.). - Doktorlar tomonidan Ovro 'pa о ‘Ikalariga
olib borish muvofiq ко ‘rilibdi.
Frazeologik birikmalar, ajralmas sintaktik konstruksiyalar 
tarkibli o ‘rin holi qo‘llanilishi mumkin bo'lgan barcha shakltarda 
qo‘llanilib, ish-harakatning bajarilish o ‘rnini bildirganida, 
murakkab
o'rin holi 
bo"lib keladi.
^ H Y A X B O R O T
Turk tilshunosligida jo'nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishigi
208

---

affikslarini (-e, -de, -den) olgan so‘zlar, m a’nosidan qat’iy nazar, 
vositali fo‘ldiruvchi 
hisoblanadi. Vositali toidiruvchilar uch guruhga 
bo'tinadi: o ‘rin-joy to'ldiruvchisi (bulunma tiimlefleri), chiqish 
to‘ldiruvchisi (
9
ikma tiimlecleri), yo'nalish to'ldiruvchisi (yonelme 
tiimlecleri). Masalan, quyidagi gaplarda qo'llangan jo'nalish, o'rin- 
payt. chiqish kelishigidagi so'zlar aslida o ‘rin holi, turk tili qonun- 
qoidasiga binoan vositali toidiruvchidir: