1. 1-Laboratoriya mashg‘uloti

1.1-Laboratoriya mashg‘uloti

MAVZU:		Chiziqli dasturlash masalasi. Egizak masala.
ISHDAN MAQSAD:		Chiziqli dasturlash masalasi: Masalaning matematik modeli; Egizak masalalarni tahlil qilish; Egizak simleks masalalarni dasturlashtirish.

Chiziqli dasturlash masalasini egizak simpleks metodi bilan ishlash

Misol 1.
Kichik korxona meva sharbatlarini chiqaradigan bo'lsin. Korxonada 30kg olcha, 45kg olma, 12kg shakar bor. Korxona ikki xil turdagi meva sharbatlarini chiqaradi. 1 – tur meva sharbatining bir bankasiga 0,1kg olcha, 0,5kg olma, 0,1 kg shakar solinsin. 2 – tur meva sharbatining bir bankasiga 0,3kg olcha, 0,2kg olma, 0,1kg shakar solinsin. Agar 1 banka 1 – tur sharbat narxi 1000so'm, 2 – tur meva sharbati 1400so'm tursa, korxona har bir tur meva sharbatidan qanchadan ishlab chiqarganda korxonaning meva sharbatlarini sotishdan tushgan daromadi eng katta bo'ladi?
Yechim
Masalaning matematik ifodasini tuzish uchun masala shartlariga ko'ra kelib chiqadigan munosabatlarni hosil qilishimiz kerak. Avvalo masala shartiga ko'ra topilishi kerak bo'lgan 1 – va 2 – tur meva sharbatlarining noma'lum sonini x₁ , x₂ deb belgilaymiz. Bu holda 1 – , 2 – va 3 – tur xomashyo (olcha, olma, shakar) sarflarini hisoblab bu sarflar korxonadagi bor bo'lgan xomashyo zaxiralaridan ortmasligini talab qilamiz. Xususan olcha sarfi bo'yicha har bir banka 1 – tur meva sharbatiga 0,1kg olcha , 2 – tur meva sharbatiga esa 0,3kg olcha 4 solinadigan bo'lsa mos ravishda 1 x banka 1 – tur , 2 x banka 2 – tur meva sharbatlariga jami 1x × 0,1 + 2x × 0,3 kg olcha sarflanadi. Bu esa korxonada bor bo'lgan 30kg olchadan ortmasligi kerak. Demak olchalar bo'yicha qo'yiladigan shart 0,1x₁ + 0,3x₂ ≤ 30 ko'rinishini oladi. Xuddi shunday mulohazalarga ko'ra olma va shakar sarfi bo'yicha korxona imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda
0,1x₁ + 0,3x₂ ≤ 30
0,5 x₁ + 0,2 x₂ ≤ 45
0,1 x₁ + 0,1 x₂ ≤ 12
ko'rinishdagi shartlarni hosil qilamiz. Meva sharbatlarini sotishdan tushadigan daromad esa keltirilgan narxlarga ko'ra jami L(x₁ , x₂) = 1000 x₁ + 1400 x₂ bo'lar ekan. Bu yerda L(x₁ , x₂) maqsad funksiyasi bo'lib, shunday ishlab chiqarish rejasini tanlash kerakki , bu reja avvalo resurslar bo'yicha shartlarga mos kelsin va maqsad funksiyasining eng katta qiymatini keltirib chiqarsin. Shunday qilib keltirilgan iqtisodiy masala quyidagicha ifodalanar ekan (1.1)
L(x₁ , x₂ ) = 1000 x₁ + 1200 x₂ + 0x₃+ 0x₄+ 0x₅→ max
0,1x₁ + 0,3x₂ + x₃= 30
0,5 x₁ + 0,2 x₂ + x₄= 45
0,1 x₁ + 0,1 x₂ + x₅=12

X	x1	x2	x3	x4	x5	Xn
x3	0.1	0.3	1	0	0	30
x4	0.5	0.2	0	1	0	45
x5	0.1	0.1	0	0	1	12
L	-1000	-1200	0	0	0	0

X	x1	x2	x3	x4	x5	Xn
x2	1/3	1	10/3	0	0	100
x4	13/30	0	-2/3	1	0	25
x5	1/15	0	-1/3	0	1	2
L	-600	0	4000	0	0	120000

X	x1	x2	x3	x4	x5	Xn
x2	0	1	7/3	0	-5	90
x4	0	0	19/20	1	-13/2	12
x1	1	0	-3	0	15	30
L	0	0	5800	0	9000	138000