1-mavzu: Ekologiya kursining maqsadi, vazifalari, tarixi. Tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi
Yüklə 33,5 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch so’zlar
|
1-mavzu: Ekologiya kursining maqsadi, vazifalari, tarixi. Tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi 1
jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi. Reja: 1. Ekologiyaning maqsadi, o‟rganish usullari 2. Ekologiya fanining vazifalari 3. Ekologiya fanining bo‟limlari 4. Ekologiyaning tarixi Tayanch so’zlar: Ekologiya, autekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya, biosfera, inson ekologiyasi, ijtimoiy ekologiyasi, ekologik muammolar, modellashtirish, biologik resurs, atrof-muhit. Ekologiya biologiya fanlari qatoridagi mustaqil fan hisoblanadi. ekologiya tushunchasi fanga birinchi bo‟lib 1866 - yilda nemis biologi E.Gekkel tomonidan kiritilgan. Ekologiya – yunoncha so‟z bo‟lib, uning ma‟nosi tirik organizmlarning yashash sharoiti yoki tashqi muhit bilan o‟zaro munosabatini bildiradi. Umumiy ekologiya to‟rt bo‟limga bo‟lib o‟rganiladi: autekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya va biosfera. 1. Autekologiya ayrim turlarning ular yashab turgan muhit bilan o‟zaro munosabatini, turlarning qanday muhitga ko‟proq va uzviy moslashganligini o‟rganadi. 2. Populyatsiyalar ekologiyasi populyatsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma‟lum sharoitda turli organizmlar sonining o‟zgarishi (biomassa dinamikasi) sabablarini tekshiradi. 3. Sinekologiya biogeotsenozning tuzilishi va xossalarini, ayrim o‟simlik va hayvon turlarining o‟zaro aloqasini hamda ularning tashqi muhit bilan munosabatini o‟rganadi. 4. Ekotizimlarni tadqiq qilishning rivojlanishi biosfera haqidagi ta‟limotni vujudga keltiradi. Ushbu ta‟limotning asoschisi V.I.Vernadskiy hisoblanadi. Sayyoramizda tarqalgan organizmlar, ya‟ni Yer qobig‟idagi mavjudotlar tizimi biosfera deb ataladi. Bugungi kunga kelib ekologiya sof biologik fanlar tizimidan chiqib, mazmuni kengayib bormoqda. Atrof-muhitga zamonaviy fan va texnika taraqqiyotining ta‟siri natijasida ekologiya tushunchasi o‟ta kengayib ketdi. Fanga “inson ekologiya”si degan atama ham kirib keldi. Insonni tashqi muhitga munosabati boshqa tirik organizmlardan tubdan farq qiladi. Inson ekologiyasi yangi fan sifatida 1921 yil amerikalik olimlar Borjes va Park tomonidan kiritildi. Dastlab inson ekologiyasi tibbiy soha bo‟limi sifatida qaralib, keyinchalik uning ijtimoiy, texnik, me‟moriy, iqtisodiy va huquqiy tomonlari ham o‟rganildi. Inson ekologiyasi insonni atrof-muhitga va aksincha, muhitning insonga ta‟sirini o‟rganadi. Inson ekologiyasini o‟rganish natijasida ijtimoiy ekologiya vujudga keldi. Unga birinchi bo‟lib Raderik Mak Kenzil ta‟rif bergan. 2
bilan uning atrof-muhit o‟rtasidagi xususiy bog‟lanishlarini o‟rganishdan iborat. Shunday qilib, ekologiya bugungi kunda tibbiy va ijtimoiy fanlar jumlasiga kirib, o‟rganilayotgan ob‟ekt yoki tizimni atrof-muhit bilan munosabatini keng miqyosda tadqiq etadi. Bir hujayrali sodda tuzilishdagi bakteriyalar, zamburug‟lar, o‟simlik, hayvonlar va ularning hamjamoalari, biosfera, shuningdek inson ham ekologiya fanining ob‟ekti bo‟lib xizmat qiladi. Ekologiya fani tabiat bilan tirik organizmlarning uzviy bog‟lanishini ifoda etar ekan, u shubhasiz, tabiatni muhofaza qilishning ilmiy asosini tashkil etadi. Yüklə 33,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|