1. model maydonini sozlash algoritmi. Murakkab primitivlarni yaratish bo'yicha jamoalar

Mavzu: AutoCad dasturida modify panelidagi buyruqlarning vazifalari va ulardan foydalanish.


REJA:

1.MODEL MAYDONINI SOZLASH ALGORITMI.
2.Murakkab primitivlarni yaratish bo'yicha jamoalar

Kompyuterda turli qurilmalar, mexanizmlar va binolarning loyihalarini yaratishga xizmat qiluvchi vositalardir.

Hozirgi vaqtda uch o‘lchamli kompyuterli modellashtirish vositalari foydalanuvchilarning e'tiborida bo‘layapti va bu tasodifiy emas albatta. Ulardan foydalanish konstruktorlik-loyihalash ishlarining sifatli bajarilishi hamda foydalanuvchiga chizmalarni tez, sifatli, yuqori aniqlikda bajarish va qog‘ozga chiqarish imkonini beradi.
Ushbu qo‘llanmada kompyuterli modellashtirishni loyihalashtirishning universal grafik sistemasi muhitidan iborat bo‘lgan AutoCAD dan foydalanish uslubi taklif etilgan. Bu AutoCAD tizimi Autodesk kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, loyihalash jarayonida ko‘p sonli foydalanuvchilar qulay holda ishlatishlari ko‘zda tutilgan. Hozirgi davrda AutoCAD ning dasturiy ta'minoti kompaniyani eng yaxshi mahsuloti bo‘lib, shaxsiy kompyuterlarning eng keng tarqalgan avtomatik loyihalash tizimi paketi hisoblanadi.
Hozirgi davrda har qanday dastur ta'minotining eng muhim xarakteristkasi buni boshqa dasturlar bilan birgalikda ishlata bilish xususiyatidir. Shu sababli AutoCAD tizimi katta imkoniyatlarga ega bo‘lib, o‘z mahsulotini 3D Studio tizimiga eksport qilgan holda uch o‘lchovli modellarni animatsiya qilish imkoniyatini beradi. AutoCAD tizimida ishlab chiqilgan файлlar Microsoft Office dasturining har qanday mahsulotlari bilan mos keladi .
Ushbu qo‘llanmada AutoCAD ning siqiq holdagi ruscha versiyasining o‘zbek tiliga o‘girilgan varianti berilgan.
AutoCAD dasturi avtonom rejimida yoki lokal tarmoqda ham ishlashi mumkin. AutoCAD dasturining yaxshi ishlashi uchun quyidagi manbaalar zarur bo‘ladi:
• Pentium 133 protsessori
• 32 Mbaytli operativ xotira
• Qattiq diskda 400-750 Mbaytli xotira
• 640 ga 480 VGA – displeyi
• TUSHUVCHI MENYU QATORI –menyuning eng yuqori qatori;
• ASBOBLAR PANELI –yuqorida, ish stolining o‘ng va chap tomonida.
Keyingi ishlarda foydalaniladigan asosiy asboblar paneli:

1) «Standart asboblar» paneli;

2) «Obyekt xossasi» paneli;

3) «Chizish» paneli;

4) «O‘zgartirish» paneli;

5) «O‘lchamlar» paneli;

6) «Obyektni bog‘lash» paneli.


Tushuvchi menyu qatori

Asboblar paneli

1) sichqon klavishi o‘ng tomonini asboblar panelining ixtiyoriy birortasini ko‘rsatib, bosamiz.

2) ochilgan ro‘yxatdan kerakli asboblar panelini belgilaymiz.
• GRAFIK MAYDON (Model maydoni) –ish stolining o‘rta maydonini egallagan bo‘lib, modellar chizmasini yaratish uc hun mo‘ljallangan. Model maydoni parametrlarini qo‘llovchi o‘ziga mos qulay ravishda o‘zgartirishi mumkin.

MODEL MAYDONINI SOZLASH ALGORITMI.

1) Sichqon klavishining o‘ng tomonini grafik maydonning ixtiyoriy joyiga bosamiz, Опции punktini belgilaymiz.

2) Ochilgan «Parametrlar» dialog oynasida quyidagi sozlashlarni amalga oshirish mumkin.

A) Oyna elementlari ish stoli ko‘rinishini sozlash, ya'ni;

1) Rang tugmachasi yordamida model maydoni rangini tanlash mumkin;

Murakkab primitivlarni yaratish bo'yicha jamoalar
Murakkab primitivlar oddiy primitivlardan iborat. Biroq, ajratish, tahrirlash va o'chirishda ular butun ob'ektlar sifatida qaraladi. Avvalgi "oddiy primitivlarni yaratish" da to'rtta yopiq chiziqdan iborat murakkab ibtidoiy to'rtburchak qurilishi ko'rib chiqildi. Murakkab primitivlarning tarkibiy qismlari mustaqil "EXPLODE" buyrug'i bilan amalgaoshirilishi mumkin. Ushbu buyruqni MODIFY asboblar panelidan bosishingiz mumkin MODIFY.
PLINE jamoasi
Polyline bir yoki bir nechta bog'langan tekis va yoy segmentlaridan tashkil topgan murakkab primitivdir. Polyline bir butun sifatida tahrir qilinadi. Polyline chizish uchun служит команда PLINEklaviaturadan yozishdan tashqari панели инструментов , lenta ustidagi chizilgan asboblar paneli tugmasiyoki tushayotgan menyudagi Draw - Polyline elementidan foydalanish mumkin bo'lgan PLINE buyrug'i xizmat Draw - Polylineqiladi.
Buyruqni bajarishda tizimning birinchi so'rovi: Start point-ni aniqlang:polyline boshlang'ich nuqtasini belgilashingiz kerak полилинии. Keyingi so'rov yanada murakkab:
Current line-width is 0.0000 Specify next point or [Arc/Halfividth/Length/Undo/Width]:
Polyline nol bo'lmagan kengliklarga ega bo'lgan bir nechta narsalardan biridir. Avvalgi polyline uchun berilgan kenglik полилинииeslab qolinadi va keyingi polyline uchun standart kenglik sifatida taqdim etiladi полилинии. Shunday qilib, AutoCAD информирует вас сообщением sizni hozirgi line-width is(polyline joriy kengligi) xabari bilan xabardor qiladi, agar siz uni o'zgartirmasangiz, tizim yangi polyline hosil qiladi. Agar bu nuqtada nuqta bo'lsa, bu nuqta chiziqning ikkinchi nuqtasi bo'ladi.
Ballarni ko'rsatishdan tashqari quyidagi variantlarni tanlashingiz mumkin:

Arc	- rejimini chizilgan arc segmentlar polylines;
Halfwidth	- specifies bu halfwidth bu halqa;
Uzunligi	- qurilish segment, qaysi bir davomi oldingi uchastkasi bilan belgilangan uzunligi esa uzunligi bo'lishi mumkin, o'rnatish, bir qator yoki bir nuqtaga
Undo	- undo oxirgi ishga buyruq PLINE;
Kengligi	- sozlash kengligi keyingi sektor hamda polyline (har bir segment , bir polyline bo'lishi mumkin, uning o'z kengligi, va kengligi boshida segment mumkin emas to'g'rilangan bilan kengligi oxirida qismi); kengligi hisoblanadi tarqalgan teng bo'yicha ikkala tomonini o'qi, bu polylinesbo'yicha qaysi yolg'on bu vertices (ball) hamda polyline;
Yaqin	- kiritish biri to'g'ri segment, polyline yakunlovchi (bir vaqtning o'zida buyruq PLINE hisoblanadi yakunlandi);

Chizish rejimiga o'tishda AutoCADquyidagi tanlovni taklif qiladi:
Specify endpoint of arc or[Angle/CEnter/CLose/Direction/Halfwidth/Llne/Radius/ Secondpt/ Undo/ Width]:
Shu nuqtada, arqonning so'nggi nuqtasini ko'rsatgandan so'ng, AutoCAD tizimipoliliniyaning oldingi qismiga tegishli yoysimon segmentni quradi полилинии. Yangi so'rovning boshqa parametrlari:

Burchak (Burchagi)	- belgilangan qiymatini Markaziy burchagi uchun arc segment;
Markazi (Markaz)	- ish markazi boshq;
CLose (Yopish)	- qisqa polyline bilan arc segment;
Yo'nalishi (Yo'nalishi)	- specifies bu tangent yo'nalishi uchun qurish yoyi segmenti;
Halfwidth (yarim Kengligi)	- specifies yarim-kengligi uchun keyingi segment;
Line (Chiziqli)	- o'tish bir me'yorda ishlab chizilgan to'g'ri segmentlar;
bu Radius (Radius)	- aniqlash radiusi uchun arc segment;
Secondpt (Ikkinchi nuqtasi)	- specifies ikkinchi nuqtasi uchun qurilish yoyi bilan uch ochko;
Undo (Undo)	- undo oxirgi harakatlar buyruq PLINE;
Eni (Kengligi)	- to'siq kengligi uchun keyingi segment.

Yoy segmentlarini qurish usullari ARC komandasining yoylarini qurish usullariga o'xshaydi ARC. Har qanday vaqtda tekis segmentlarni chizish rejimidan yoy segmentlarini chizish rejimiga o'tishingiz mumkin va aksincha. Bundan tashqari, istalgan vaqtda polyline ning keyingi segmenti uchun yangi kenglik yoki yarim kenglik o'rnatishingiz mumkin полилинии.
Polylineschizishning asosiy yo'nalishlarini chizish uchun qulay. Polyline segmentlarining o'zgaruvchan kengligi полилинииgrafik effektlar uchun, masalan, o'qlarni qurish uchun ishlatilishi mumkin.
Vazifa 3.1.Ikkita tayanchda kamar qurish. Qo'llab-quvvatlashlar bazaga qalinlashishi kerak.
Откройте файл MyFile faylini oching.dwt.
Запустите команду PLINE buyrug'ini ishga tushiringva HYPERLINK-da ko'rsatilgan sxema bo'yicha davom rasm. 3.1:

Shakl. 3.1. Polilinlarni qurish

Kamarni qurishni takrorlang. Nol chiziq qalinligini tanlang.
HYPERLINK-da ko'rsatilgandek, 1-8 nuqtalarini aylanib, nol qalinlikdagi chiziq bilan kamarning konturlarini yarating rasm. 3.1o'ngda. Nuqta koordinatalari qiymatlari:

1	2	3	4	5	6	7	8
0,0	2.5,100	67.5,100	70,0	60,0	62.5,100	7.5,100	10,0

Yopiq parametrni tanlash orqali 8 nuqtasida buyruqni bajaring close.
Poligon jamoasi
Poligon полилинииyonma-yon yoki yozma yoki chegaralangan doira bo'ylab yopiq polilin shaklida qurilgan. 3 dan 1024 gacha bo'lgan tomonlarning ruxsat etilgan soni. Odatiy bo'lib, pastki qovurg'a gorizontal. Agar sichqoncha bilan radiusni hosil qilish uchun belgini tanlasangiz, sichqonchani ko'rsatgichini markaz atrofida harakatlantirib, aylanish burchagini o'zgartirishingiz mumkin.
Параметры команды Ko'pburchak jamoa imkoniyatlari:

Edge(yon)	tanlanganidan so'ng, tomonlardan birining so'nggi nuqtalarini belgilang.
Inscribed in Circle	-da yozilgan
Circumscribed about Circumscribed Circle haqida doira	atrofida tasvirlangan

Vazifa 3.2.Doira ichida yozilgan olti burchakni qurish. Doira radiusi 50 mm, aylananing markazi 100,100 nuqtada.
Откройте файл MyFile faylini oching.dwt.
Buyruqni ishga tushiring va quyidagi sxema bo'yicha harakat qiling:
Command: _polygon Enter number of sides <4>: 6
Specify center of polygon or [Edge]: 100,100
Enter an option [Inscribed in circle/Circumscribed about circle] : i
Specify radius of circle: 100
Command: *Cancel*
Нажмите ENTERPoligon buyrug'ini qayta ishga tushirish uchun ENTER tugmasini bosing POLYGON.
Birinchi so'rov bo'yicha 6 ni tanlang;
Ikkinchi so'rovda Edge-ni tanlangva ushbu sxema bo'yicha davom eting:
Command: _polygon Enter number of sides <4>: 6
Specify center of polygon or [Edge]: e
Specify first endpoint of edge: 50,50
Specify second endpoint of edge: 100,50
P. 2 tomonidan qurilishni takrorlang, lekin sichqonchani radiusini hosil qilish uchun belgini tanlang va ayni paytda o'zboshimchalik bilan raqamni aylantiring.
Ring
Ring DONUT jamoasi tomonidan chiziladiva полилиниейringning ichki va tashqi diametrlariga mos keladigan kenglikdagi polilin bilan ifodalanadi. Buyruq, klaviatura kiritilishidan tashqari, Draw - Donut menyu elementi bilan ham chaqirilishi mumkin Draw - Donut.
Birinchi so'rovlar ichki va tashqi diametrlarni belgilash bilan bog'liq:
Specify inside diameter of donut <0.5000>:
Specify outside diameter of donut <1.0000>:
Ichki va tashqi diametrlarni raqam yoki ikki nuqta bilan belgilash mumkin, ularning orasidagi masofa diametrga aylanadi. Har ikkala diametrni o'rnatganingizdan so'ng, halqaning o'lchamlari allaqachon hisoblab chiqilishi mumkin. Shu bilan birga, ichki va tashqi konturlar orasidagi bo'shliq polyline qalinligi bilan to'ldiriladi.
Bundan tashqari, tsiklda bir xil o'lchamdagi halqalar guruhi uchun markaz nuqtasi haqida savol tug'iladi:
Specify center of donut or :
Keyingi halqa markazini ko'rsatgandan so'ng, AutoCAD tizimikerakli raqamning yana bir nusxasini tortadi (rasm. 3.2). Buyruqni ENTERyoki ESC tugmachasidan foydalanib tugatishingiz mumkin ESC.

Shakl. 3.2. DONUT jamoasi tomonidan halqani chizish

2) Dialog oynasiga chaqiriladigan shrift turini Shrift tugmachasi orqali sozlash mumkin.

B) Format elementlari maydoniga Varaq maydoni M2 umumiy ko‘rinishini sozlash mumkin.

V) “Aks ettirishni kengaytirish qobiliyati” maydonida obyektlarning tasviri sifatini sozlash mumkin, ya'ni yoylar va aylanalar egri chiziqlarda segmentlar soni va h.k.

G) Aks ettirish maydoniga uch o‘lchovli rang berilgan (3D) obyektlarni aks ettirish sifatini sozlash mumkin.
• DIALOGLI OYNA yordamida dastur bilan muloqot amalga oshiriladi. Bu oyna bir necha qatordan iborat bo‘lib, ularda foydalanuvchi chiqaradigan ta'sir algoritmi aks etgan bo‘ladi. Ko‘pincha, dastlabki asboblar to‘g‘risida kerakli axborotni o‘z ichiga oladi.
Muloqot oynasida kamida uchta qator qoldirilishi tavsiya etiladi. Sozlashni qo‘lda, ya'ni sichqonning kursorini muloqot oynasining yuqori qismiga olib borib, uni siqib (cho‘zib) yoki past (baland) ga surib amalga oshiriladi. 
• QATOR HOLATI (boshqarish tugmasi) –chizmachilik rejimlari, ya'ni qo‘shish/o‘chirishni o‘z ichiga oladi va ish stolining eng pastki qismida joylashgan. 

O‘z ichiga quyidagi elementlar (tugmalar)ni olgan:

A) QADAM (Шаг) (Snap) –sichqonning ma'lum qadam bilan harakatini ta'minlaydi.

Sozlash bajariladi: Asboblar/Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va setka”.

Qadam rejimini qo‘shish (o‘chirish) F9 funktsional klavishi orqali yoki ShAG (Qadam) knopkasini sichqon bilan bosish orqali amalga oshiriladi.

B) TO‘R (Grid) - rasmni aniq chiqarish, va ishni yengillashtirgan holda, ortogonal setkasining bog‘larini ekranda olish imkoniyatini beradi.

Sozlash bajariladi: Asboblar Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va to‘r”.

Setka rejimini qo‘shish (o‘chirish) F7 funksional klavishi yoki sichqon bilan SETKA tugmasini bosib amalga oshiriladi.

V) ORTO (Ortho) – chiziq chizish ortogonal rejimini qo‘shadi (o‘chiradi).

G) POLYАR (Polar) –chizishning polyar rejimini qo‘shadi (o‘chiradi), ya'ni dastur avtomatik ravishda trassirovkali turlar holida obyektlar chizmasi yo‘nalishni va burchagini ko‘rsatib beradi.

Sozlash bajariladi: Asboblar/Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va setka”.

Polyarnaya trassirovka rejimini qo‘shish (o‘chirish) F10 funksional klavishi yoki sichqonni POLYAR tugmasiga bosish orqali bajariladi.

D) VO‘RV (Osnap) – obyektli bog‘lash (obyektlarni tekislash), ayrim nuqtalarni ko‘rsatish imkonini (ya'ni masalan, kesma va yoy o‘rtasi, aylana markazi va aylana va yoy kesishish nuqtasi) beradi.

Sozlash bajariladi: Asboblar/Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va setka”.

Привязка объекта (Obyektni bog‘lash) rejimini qo‘shish (o‘chirish) F3 funksional klavishi orqali yoki sichqonning VO‘RV tugmasini bosish orqali bajariladi.

E) СЛЕД (Object Snap Tracking) –Osnap dagi nuqtani boshqarish imkonini beradi, kursor harakatlanganda vektor trassirovkasi hosil bo‘ladi.

Sozlash bajariladi: Asboblar/Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va setka”.

След rejimini qo‘shish (o‘chirish) F11 funksional klavishsi yoki СЛЕД tugmani sichqon bilan bosish orqali bajariladi. .

J) VESLIN –obyektlar chiziqlari qalinligini aks ettirishni qo‘shadi (o‘chiradi).

Z) MODEL –model maydonidan varaq maydoniga o‘tish imkonini beradi.

IZOH. Aniq asboblarning vazifasi keng holda quyida keltiriladi.