2. BÖLÜm geometrik nivelman
Yüklə 3,14 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yatay ve düşey çizgilerin kesim noktası ile objektif merkezi dürbünün gözlem doğrultusunu oluşturur.
- Mira üzerinde yapılacak okuma ve tahmin etme inceliği, dürbünün büyütme gücüne bağlıdır.
- Bir nivonun inceliği, silindirsel düzecin duyarlığı ve dürbünün büyütme gücüne bağlıdır.
- Nivoların Kurulması ve Düzeçlenmesi
- 2.1.1 İncelikleri Yönünden Nivelman Aletleri
- 2.1.1.1 Düşük İncelikli Nivolar (İnşaat Nivoları)
- 2.1.1.2 Orta İncelikli Nivolar
- 2.1.1.3 Yüksek İncelikli Nivolar
- 2.1.1.4 Çok Yüksek incelikli Nivolar
- 2.1.2. Yapıları Bakımından Nivelman Aletleri
- 2.1.2.1. Eğim Vidalı Nivolar
- 2.1.2.2. Kompensatörlü (Otomatik) Nivolar
- Kompensatörlü Nivolarda Ufuk Hatası
- 2.1.2.3. Sayısal (Elektronik Sayısal) Nivolar
- 2.1.2.5. Optik Mikrometreli Nivolar
|
G  eometrik Nivelman
2. BÖLÜM GEOMETRİK NİVELMAN Geometrik nivelmanda noktalar arasındaki yükseklik farkları, bu noktaların yatay bir düzleme olan düşey uzaklıkları ölçülerek, bunların farkı alınmak suretiyle bulunur (Bakınız Şekil 1.1). Noktaların yatay düzlemden düşey doğrultudaki uzaklıklarını ölçmek için, noktalar üzerine düşey olarak mira tutulur ve nivelman düzleminin bu miraları kestiği yerde mira okumaları yapılır. Nivelmanla noktalar arasındaki yükseklik farkları ölçülür. Ölçülen yükseklik farkları, yüksekliği önceden belli olan noktaların yüksekliklerine eklenerek yeni noktaların yükseklikleri bulunur. Yöntemine uygun olarak tesis edilmiş, yapılan ölçme ve hesaplamalarla, yükseklikleri belirlenmiş olan noktalara nivelman noktası denilir.
2.1. NivolarNivelman aletlerinin esası, yatay bir gözlem düzlemini gerçekleştirecek bir düzenden ibarettir. Geometrik nivelmanda yatay bir gözlem düzlemi oluşturmak amacıyla genellikle nivo; noktaların yatay gözlem düzleminden olan uzaklığını ölçmek için de mira kullanılır. Nivoda yataylığı sağlamak için düzeç ve miradaki okumaları kolaylaştırmak için de dürbün kullanılır. Aleti istenilen yöne çevirmeye yarayan bir düşey ekseni ve yataylanması için de üçayak ile donatılmıştır. Nivolarda yatay düzlem, dürbünün optik ekseninin yataylanması ile sağlanır. Bir de aleti taşımaya yarayan sehpası vardır. Nivolar alt ve üst yapı olmak üzere iki kısımdan oluşur. Alt yapıda düşey eksen ile üçayak bulunur. Ayrıca yatay az hareket ve yatay genel hareket vidaları vardır. Bazı nivolarda yatay hareket sürtünme esasına göre olduğundan yatay genel hareket vidaları yoktur. Üst yapı ise dürbün ve silindirsel (boru) düzeçten oluşur. Dürbün: Basit bir dürbünün şematik kesiti Şekil 2.1 de görülmektedir. 1 objektifine giren ışınlar, görüntü düzleminde miranın ters bir görüntüsünü verir. Görüntü 4 oküleri yardımıyla önemli ölçüde büyütülür. Aynı görüntü düzleminde bir cam plaka üzerine kazınmış gözlem çizgileri vardır (Şekil 2.2). Dürbün oküleri, gözlem çizgileri net ve keskin görününceye kadar hareket ettirilir. Yatay ve düşey çizgilerin kesim noktası ile objektif merkezi dürbünün gözlem doğrultusunu oluşturur. Bazı nivolarda ters görüntüyü düz görüntü haline getirmek için 2 ile 3 arasına bir prizma sistemi yerleştirilir. 
Mira üzerinde yapılacak okuma ve tahmin etme inceliği, dürbünün büyütme gücüne bağlıdır. Nivelman miraları genellikle santimetre bölümlü olduklarından milimetre bölümlerinin tahmin edilmesi gerekir. Bir A dürbünü, B dürbününün iki katı büyütüyorsa, A dürbünü ile milimetreler iki kat daha incelikli tahmin edilir. Bir dürbünün büyütmesi yaklaşık olarak objektif ve oküler odak uzaklıklarının oranına eşittir. 
a) Normal nivolarda b) Hassas nivolarda (kama şeklinde) Şekil 2.2 Nivolarda kullanılan gözlem çizgileri Düzeçler: Nivoların kaba yataylanmasında küresel düzeç, hassas yataylanmasında da silindirsel (boru) düzeç kullanılır. Bir nivonun inceliği, silindirsel düzecin duyarlığı ve dürbünün büyütme gücüne bağlıdır. Düzeç duyarlığı ise silindirsel düzecin eğrilik yarıçapına bağlıdır. Şekilde değişik eğrilik yarıçaplı iki düzeç görülmektedir. Her iki düzecin bir uçlarının yataydan miktarı kadar kaldırılması durumunda A düzecinin kabarcığı, eğrilik yarıçapının B den büyük olması nedeniyle, B düzecinin kabarcığından daha fazla miktarda hareket eder. Bu şekilde kabarcığın ortadan ayrılması daha iyi saptanır. 
Şekil 2.3 Düzeç duyarlığı Nivelman aletlerinde düzeç duyarlıkları, kabarcığın 2 milimetrelik bölümü kadar yer değiştirmesine karşılık olan açı büyüklüğü ile verilmektedir. Çakıştırma prizma sistemli düzeçler, bir koruyucu içinde olup dış etkenlerden ve güneş ışınlarından korunmaktadır. Açık bir skalada düzeç kabarcığının ortalanma inceliği Çakıştırma prizma sisteminde, kabarcığının ortalanma inceliği Şekil 2.4 Düzeç kabarcığının ortalanması Nivoların Kurulması ve Düzeçlenmesi: Işınsal (kutupsal) nivelman işlemi dışında nivoların belirli bir nokta üzerine merkezlendirilerek kurulması zorunluluğu olmadığından, nivolar kurulurken genellikle nokta üzerine merkezlendirme işlemi yapılmaz. Öncelikle nivoyu kullanan kişi (operatör), alet sehpasını boyuna göre açar ve sehpa tablası yaklaşık yatay olacak şekilde sehpayı kurar. Nivo kutusundan çıkartılır ve sehpanın üzerine yerleştirilerek alttan sehpaya vidalanır. Sehpa ayaklarına el ile (ayakla değil) bastırılarak sehpanın zemine iyice yerleşmesi sağlanır. Her iki yöndeki hareket alanını geniş tutabilmek için, düzeç ayak vidalarının yaklaşık olarak ortada olmasına dikkat edilir (düzeç ayak vidalarının bazıları çok aşağıda, bazıları da çok yukarıda olmamalıdır). Küresel düzeç, sehpa ayaklarıyla yaklaşık olarak; düzeç ayak vidalarıyla da tam olarak ortalanır. Silindirsel düzeç, önce iki düzeç ayağına paralel hale getirilir ve düzeç ayaklarının ikisi de içe veya dışa çevrilerek kabarcık ortalanır. Düzeç 90o döndürülerek kullanılmayan üçüncü ayak vidası ile kabarcık yine ortalanır. Kontrol amacıyla işlem tekrarlanır. Düzeçleme işlemi tamamlandıktan sonra, düzeç hatası yoksa alet ne tarafa çevrilirse çevrilsin kabarcık ortada kalır. Düzecin hatalı olup olmadığı düzeç kontrolüyle belirlenir. Düzeç Kontrolü: Nivo kurulup düzeçlendikten sonra silindirsel düzeç, iki düzeç ayağına paralel hale getirilir. Düzeç kabarcığı tam ortada olmalıdır. Düzeç 200g döndürülür; kabarcık ortada ise düzeçte hata yoktur; kabarcık ortadan kaymışsa, kayma miktarı hatanın iki katıdır. Bu kayma miktarının yarısı düzeç ayak vidaları yardımıyla, diğer yarısı da düzeç ayar vidası yardımıyla giderilir. Kontrol için işlem yinelenir. 
Ayar vidası  
1.Durum 2.Durum Küresel düzeç Silindirsel düzeç
Şekil 2.5 Düzeçler ve düzeç hatasının giderilmesi 2.1.1 İncelikleri Yönünden Nivelman Aletleri Nivelman aletleri, sağladıkları incelik bakımından birbirlerinden farklıdırlar. Bu nedenle belirli işlerde istenilen inceliği sağlayacak olan çeşitli aletlere ihtiyaç duyulur. Nivelmanda incelik, 1 kilometrelik nivelman yolunda gidiş-dönüş ölçü farklarından hesaplanan standart sapma (karesel ortalama hata) ile ifade edilmektedir. Nivelmanda incelik aşağıdaki koşullara bağlıdır (Möser, Müler, Schlemmer, Verner, 2000):
Nivelman aletleri incelik yönünden 4 grupta ele alınabilir. 2.1.1.1 Düşük İncelikli Nivolar (İnşaat Nivoları) Bu nivolar genel olarak inşaat alanlarında, inşaat noktalarına kot verilmesinde, kısa bağlantı nivelmanında, basit enine ve boyuna kesit çıkarma işlerinde kullanılır. İnceliği 10–20 mm, dürbün büyütmeleri 15–20 ve düzeç duyarlıkları 30”-60” dir. Yüzey nivelmanında kullanılabilmeleri için yatay açı bölüm daireleri vardır. 2.1.1.2 Orta İncelikli Nivolar Bu tür nivelman aletleri de genel olarak inşaat işleri ve yakın yerler arasında yeni nivelman noktalarının tesisi işlerinde kullanılır. Dürbün büyütmeleri 20-25, düzeç duyarlıkları 20”-30”, düzecin yataylama hatası 1”-3”, inceliği 5-10 mm arasındadır. 2.1.1.3 Yüksek İncelikli Nivolar Bu tür nivolar, III. Derece nivelman ölçümlerinde, yüzey nivelmanında, hacim hesapları için yapılan enine ve boyuna kesitlerin çıkarılmasında kullanılır. İnceliği 1–2 mm, dürbün büyütmeleri 25-30 ve düzeç duyarlıkları 10”-30” arasındadır. Düzeçleri genellikle çakıştırma prizma sistemlidir. Kompensatörlü nivolarda küresel düzeç duyarlığı 10’ civarındadır. Kompensatörün ortalama yataylama hatası 0,5” kadardır. Bu gruptaki nivolar, eğim vidalı, kompensatörlü veya elektronik (sayısal) olabilir. Uygulamada, genellikle kompensatörlü ve elektronik nivolar kullanılır. Eğim vidalı nivoların kullanımı ise oldukça azalmıştır. 2.1.1.4 Çok Yüksek incelikli Nivolar Bu aletler I.ve II. derece nivelman ağlarının ölçümünde, köprü, baraj, vb. yapılardaki deformasyon ölçmelerinde kullanılır. İnceliği ≤0.5 mm, dürbün büyütmeleri 35–50 ve düzeç duyarlıkları 5”-10” arasındadır. Düzeçleri, çakıştırma prizma sistemli olup görüntüleri, genellikle okülere yansıtılır. Bu tip aletlerde yatay açı bölüm dairesi yoktur. Ölçmelerde çift bölümlü ve payandalı invar miralar kullanılır. Gözlem çizgileri kama şeklindedir. Düzlem paralel camlı mikrometre düzenleri vardır. Kompensatörlü olanlarda Kompensatörün hassasiyeti 0.2” dir. 2.1.2. Yapıları Bakımından Nivelman Aletleri Nivelman aletleri, yatay bir ölçme düzlemi oluşturmak için geliştirilmiş aletlerdir. Bu yatay düzlem, her tarafa dönebilen dürbünün yatay duruma getirilmiş optik ekseni (gözlem ekseni) yardımıyla sağlanır. Dürbünün her yöne döndürülebilmesi bir düşey eksen yardımıyla, optik eksenin yatay duruma getirilmesi ise bir silindirsel düzeç yardımıyla ya da kompensatör sistemiyle olmaktadır. Günümüzde kullanılan nivolar, yapıları ve çalışma sistemleri açısından 4 grupta ele alınabilir*:
2.1.2.1. Eğim Vidalı Nivolar 
Şekil 2.6 Eğim vidalı nivo Eğim vidalı nivolarda dürbün, bir eğim vidası yardımıyla bir miktar aşağı-yukarı hareket ettirilebilir. Aletin gözlem ekseni (NN), düzeç ekseni (DD), düşey ekseni (VV) ve küresel düzeç ekseni (KK) olmak üzere dört ekseni vardır. Silindirsel düzeç dürbünün yan tarafında olup, güneş ışınlarına karşı korunmalıdır. Düzeçler optik çakıştırmalı olup, görüntü oküler yanındaki büyütece yansıtılmıştır. Ölçüme başlamadan önce, alet küresel düzeç yardımıyla kabaca yataylanır. Her mira okumasından önce silindirsel düzecin kabarcığı eğim vidası yardımıyla ortalanır. 2.1.2.2. Kompensatörlü (Otomatik) Nivolar Kompensatörlü nivoların dürbünlerinde gözlem doğrultusunu otomatik olarak yatay duruma getiren düzenler bulunmaktadır. Bu aletlerde gözlem ekseninin otomatik olarak yataylanmasını sağlayan düzen; düzeç ve kompensatör sisteminden oluşmaktadır. Küresel düzeç değişik tip aletlerde 8’-15’ arasında bir yataylama inceliğine sahipse kompensatör otomatik olarak faaliyete geçer. Kompensatör yatay doğrultuyu sağlayan mekanik bir düzendir. Zeiss Ni 2 de kompensatör, sarkaç, prizma, salınım yapan bir ayna ve bir optik kamadan oluşur. 
Şekil 2.7 Kompensatörün çalışma ilkesi Gözlem ekseni yataylanmış bir dürbünün, gözlem ekseninin uzantısı üzerinde bulunan bir noktadan gelen hedef ışınları, objektifin arka odak noktasında kesişirler. Doğru bir ayarlama yapıldığında gözlem çizgilerinin kesişme noktası, odak noktası ile çakışır. Eğer dürbün kadar yukarı doğru eğikse, görüntü yine odak noktasında fakat Kompensatörlü nivolarda küresel düzeç kabarcığı ortalanınca kompensatör çalışır duruma gelir. İlk kompensatörlü nivo, 1950 yılında Carl-Zeiss Oberkochen firması tarafından üretilen Ni2 dir. Kompensatör olarak eklemli dörtgen kullanılmıştır. Kompensatörlü nivolarda çeşitli türde Kompensatör sistemleri kullanılmaktadır. 
Şekil 2.8 Zeiss Ni2 nivosu ve kompensatörü Kompensatörlü Nivolarda Ufuk Hatası 
Şekil 2.9 Kompensatörlü nivolarda ufuk hatası Özellikle mekanik olarak çalışan kompensatörlerde, gözlem ekseninin yataylanmasında küçük hata kalıntıları varsa buna gözlem ekseninin ufuk hatası denir. Kompensatörlü bir nivoda ufuk hatası kompensatörün tipine, düşey eksenin eğimine ve objektif optik merkezinin düşey eksene olan uzaklığına bağlıdır. Eğer düşey eksen tam düşey durumda değilse, eğiklik derecesine göre gözlem ekseni tam yataylanamaz. Dürbün yataya göre kadar eğikse, Kompensatör gözlem eksenini yataya göre ’ kadar yaklaştırır ve yatayla arada -’ kadar bir fark kalır. Dürbün, yukarı doğru eğikken bu fark da yukarı doğrudur; aşağıya doğru eğikse aynı fark aşağıya doğrudur. 5’ lık bir yataylama hatası, objektif optik merkezi ile düşey eksen arasındaki uzaklık 15 cm ise yükseklikte 0.4 mm kadar hata meydana getirebilir. Bu hata ileri ve geri okumalar farkı alınarak giderilemez.
İlk sayısal nivo olan WILD NA2000, 1990 yılında Leica Firması tarafından üretilmiştir. Bu aletle, özel olarak yapılmış barkodlu bir miranın görüntüsü, sayısal görüntü işleme ve korelasyon yöntemine göre değerlendirilmektedir. Burada insan gözünün görevini, sıralı dedektörler üstlenmişti (Uzel, Gülal 1997). Sayısal nivo ile yapılan nivelman, verileri işleyen ve depolayan programlar ve kontrol hesaplamaları ile desteklenmiştir. 
Video
Sinyali Şekil 2.10 Sayısal nivoların çalışma ilkesi Sayısal nivoların yapısı, bir sayısal kamera ile bir Kompensatörlü nivonun kombinasyonu ilkesine dayanır. Sayısal nivolar, optik ve mekanik yapı elemanları bakımından normal nivolara benzer ve klasik optik nivo olarak da kullanılabilir. Sayısal nivo ile yükseklik ölçümlerinin yanı sıra, 1-2 cm incelikle mira ile nivo arasındaki uzunluklar da ölçülebilmektedir. Sayısal nivoların elektronik olarak çalışma ilkesi şekil 2.10 ‘da görülmektedir. Miranın üzerinde bulunan barkod çizgilerinin görüntüsü, bir sıralı dedektör (CCD kamera) üzerine yansır. 25 m aralıklarla düzenlenmiş 256 ışık alıcılı fotodiyoddan oluşan sıralı dedektör, miranın üzerinde bulunan barkod çizgilerinin görüntüsünü analog bir video sinyaline dönüştürür. Bir elektronik okuyucu, bu video sinyalini güçlendirerek A/S (Analog/Sayısal) dönüştürücüsüne iletir. Ölçü verilerinin değerlendirilmesi, mikro işlemcide yapılır. Mira değerleri, elektro optik olarak üretilen miranın sayısal ölçü sinyaliyle referans sinyalinin korelasyon yöntemine göre karşılaştırılmasıyla elde edilir. Referans sinyali, ölçü sinyali ile aynı kurallara göre üretilir ve aletin görüntü işleme kısmında saklanır. Bu karşılaştırmayla, miradan elde edilen sinyalin miranın başlangıç noktasından ne kadar kaydığı saptanır (Uzel, Gülal, 1997). Nivo optiğinin açılım açısı, üretici firma verilerine göre 2o dir. Buna göre nivo ile alet arasındaki uzaklığa bağlı olarak farklı büyüklükteki mira kesitinin görüntüsü, dedektörler üzerine yansır. Sinyalin bar kodlu mira üzerinde taradığı bölge, alet ile mira arasındaki uzaklığın bir fonksiyonu olduğundan, yüksekliklerin belirlenmesinde, ek olarak bu bilgiye de gereksinim duyulur. Miraya olan uzaklık, netleştirme merceğinin konumuna göre yaklaşık olarak elde edilebilir. Bu uzaklık, 
Şekil 2.11 Dürbünün görüş alanı ve mira görüntüsü sınırları Sayısal nivoların geliştirilmesiyle ona uygun barkodlu miralar da üretilmiştir. Wild NA 3000 için önerilen miralar, GPCL3 mira tipidir. Bu miralar, 3.05 m boyunda, alüminyumdan yapılmış ve ortasından invar şerit geçen miralardır. İnvar şeridin genleşme katsayısı, 1 ppm/oC den küçüktür ve invar şeridin üzerine 5 cm eninde bar kod çizgileri işaretlenmiştir. Başka bir mira tipi ise, 1.35 m lik 3 parçadan oluşan GKLN4 tipi mika cinsi malzemeden yapılan miradır. Bunun genleşme katsayısı 10 ppm/oC den küçüktür. Bu tip miralar, daha az duyarlılıkla çalışan NA 2000 sayısal nivoları ile birlikte kullanılır. Barkodlu miraların arka yüzü, normal nivelmanda kullanılabilmeleri için, metrik birimde bölümlendirilmiştir. Sayısal nivolarda ölçme işlemi, aletin ölçüye hazır hale getirilmesinden sonra yaklaşık olarak 4 saniye süren 4 aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada miradan gelen sinyal, dedektör tarafından okunur ve kaydedilir. İkinci aşama olan kaba optimizasyonda, hedef yüksekliği ve yansıma ölçeği yaklaşık olarak belirlenir. İnce optimizasyon olan üçüncü aşamada mirada okunanın kesin değeri ve miraya olan uzaklık hesaplanır. Son aşamada ise elde edilen bu değerler ekranda gösterilerek kayıt birimi üzerine kaydedilir. Kayıt birimine kaydedilen bu ölçüler, daha sonraki değerlendirme işlemlerinde kullanılmak üzere bilgisayara aktarılabilir. Böylece arazide ölçümlerin yapılması, ölçülerin bilgisayara aktarılması, değerlendirilmesi ve arşivlenmesine kadar uzanan bir otomasyon ağı kurulur. Sayısal nivolarda ölçme sonuçlarını etkileyen faktörler:
olarak sıralanır. Sayısal nivolarla ölçüm yapabilmek için miranın %30 da fazlasının kapalı olmaması gerekir. 2.1.2.4. Lazer Nivoları Klasik jeodezik yöntemlere pasif gözlem ışınları egemendir. Yani gözlemci, hedefi dürbünün gözlem çizgileriyle çakıştırır. Lazer tekniği ile aktif hedef ışınlarının yararları ortaya çıkar. Özellikle üretim akışı içinde, yerinde doğrudan doğruya ölçmeyi sağlar. Mühendislik ölçmelerinde lazer ışınlarının yönlendirilmesi çok önemlidir. Görülebilir lazer ışınları bir doğrultu boyunca yayılır ve bunlar uygulamada nivelman için uygundur. Düşey yönlendirmede lazer çeküllemesi ele alınabilir. Lazer ışınları, silindirsel mercekler yardımıyla yelpazelenebilir ve böylece uzayda arzu edilen konumda düzlem oluşabilir. 1960’lı yılların sonlarına doğru, lazer ışınlarının özelliklerinden nivelmanda da yararlanmak üzere çalışmalar yoğunlaştırılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda,
geliştirilmiştir. Lazer nivoları, geometrik nivelmanda geri ve ileri okuma aralıklarını 50 metreden 100 metreye kadar çıkarmıştır (Uzel, 1984). 
Şekil 2.12 Lazer nivolarının oluşturdukları doğrultu ve düzlemler. Günümüzde yararlanılan merkezleme dedektörleri, kısa mesafelerde lazer ışığının enerji merkezini büyük bir incelikle saptayabilmektedir. 100 metreden daha uzakta, merkezleme inceliği hızla düşmektedir. Dedektörler, bir referans çizgisi ile lazer ışık spotunun merkezi arasındaki aralığı 0.01 mm incelikle ölçebilir ve bunu sayısal olarak verir. Bunun için klasik nivelmanda kullanılan miraya benzer özel biçimli bir mira kullanılır ve buna bir dedektör bağlanır (Şekil 2.13).
Şekil 2.13 Lazer nivosu ve mira üzerinde okuma Çekül Lazerleri, çekül hattı gerektiren işlerde örneğin, yüksek binalarda yüzey kaplamalarında, aks çıkılmasında, asansör boşluğu yapımında (ray aliymanında), kuyu açımında, yüksek baca yapımında vb. yerlerde büyük kolaylıklar sağlar. TOPCON PL-1 çekül lazeri ±3o aralığında kendi kendini düzeçleme özelliği bulunan aletle yukarıya doğru 100m ve daha fazla (ortamın aydınlığına bağlı olarak), aşağıya doğru ise 5 metrelik çekül doğrultusu oluşturur. Dönen Lazerler, 360o’lik bir açıda devamlı gözle görülebilir lazer ışını yayan bu aletler, yatay ve düşey uygulamalarda hatasız bir referans yüzeyi oluştururlar. Bina içi ve bina dışı uygulamalarda düşük maliyetli gözle görülebilir lazer ışını kullanılır. Maksimum görünebilirlik sağlamak için tarama özelliklidir. Yatay lazer hattı ve düşey çekül doğrultusu oluştururlar. Opsiyonel sensörler ile basit eğim seviyeleme mekanizmaları bulunur. Kullanım alanları: Düşey aliyman olarak;
Yatay seviyeleme;
Kendini otomatik olarak düzeçleyip gözle görülür lazer ışını yayan dönerli lazerler, devamlı rotasyon halindeki lazer ışını, bir ışık düzlemi oluşturup yatay ve düşey aliyman işlerinde referans sağlarlar. Bu lazerler aynı zamanda aşağı ve yukarı doğrultuda çekül hattı oluşturur. Boru Hattı Lazerleri, Görülebilen kırmızı veya yeşil ışıklı, otomatik aliymanlı, eğim ve seviyeleme sistemli 3 ışınlı boru hattı lazerinde yatay ışın boru eğimini kontrol ederken, düşey ışın çekül hattı oluşturur. Otomatik merkezleme ve sıfırlama özelliği bulunur. Işın yanıp sönebilir, eğim ve hat için uzaktan kumandalı kilit sistemi, uzun mesafeden algılama ve uzaktan kumanda ile eğim girişi yapılabilir. Genel inşaat lazerleri, geleneksel optik seviyeleme yöntemleriyle karşılaştırıldığında kullanıcıya büyük yararlar sağlar.
Kullanılabilir. Lazerler, iş gücünden %50 ye varan oranlarda tasarruf sağlar. Optik okuyucu ile rodu (çubuğu) tutan kişi arasındaki irtibatlaşma problemini ortadan kaldırır. İş yapımını hızlandırıp hataları azaltır. 2.1.2.5. Optik Mikrometreli Nivolar Yüksek incelikli nivelman aletlerinde gözle yapılan mm tahminleri yeterli değildir. Bu amaçla kullanılan nivolar, ek bir düzenle donatılmışlardır. Objektif önüne takılan paralel yüzlü cam plakanın hareket ettirilmesi ile hedef (gözlem) noktasından gelen ışınlar, bir mira bölümünün tamamı (genellikle 1 cm) kadar kendisine paralel olarak kayabilmektedir. Düzeç kabarcığı ortalanmış bir aletle, gözlem çizgileri ile miranın bir sonraki bölümü arasında kalan parçayı ölçmek mümkün olmaktadır. Gözlem doğrultusunun mira bölüm çizgisine kadar kaydırılması bir mikrometre vidasının döndürülmesi ile sağlanmaktadır. Mikrometre vidasının dönme miktarı, cam bir skala üzerine aktarılmakta ve skala üzerinde milimetreler, milimetrenin onda birleri doğrudan doğruya okunabilmekte ve milimetrenin yüzde birleri de tahmin edilmektedir. Camın kalınlığı d, kırılma indisi n ve camın dönme açısı ise, gözlem doğrultusunun kayma miktarı  dır.
  
Şekil 2.14 Optik mikrometreli nivoların çalışma ilkesi ve mira üzerinde okuma Yüklə 3,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
dir.
kadar yukarıda oluşur. Görüntü noktası, gözlem çizgilerinin kesişme noktasından yukarıdadır. Görüntüyü gözlem çizgilerinin kesişme noktasına 
olacak şekilde açısı kadar saptırılırlar.
bağıntısı ile mikro işlemci tarafından hesaplanır. Burada, d netleştirme uzaklığı, k optik sabiti ve s netleştirme merceğinin durumunu gösterir. Bu uzaklık değeri, yükseklik ile birlikte ekranda sayısal olarak gösterilir veya kaydedici üniteye aktarılır (Uzel, Gülal, 1997). 