2. BÖLÜm geometrik nivelman
Yüklə 3,14 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÖRNEK
2.6.3. Hacim HesabıYüzey nivelmanı yapılan yerde çoğunlukla bir kazı ya da dolgu işlemi vardır. Kazı veya dolgu miktarının (kazılacak ya da doldurulacak toprağın hacminin) bulunması kareler ağı yönteminde daha kolay olmaktadır. Oluşturulan her bir kare için, kare köşelerindeki kazı ya da dolgu yüksekliği hesaplanır; hacim hesabında ise bu kare köşelerindeki kazı ve dolgu yüksekliklerinin ortalaması alınmak suretiyle her kare için bir ortalama kazı ya da dolgu yüksekliği bulunur. Problem, tabanı ve tavanı kare, yüksekliği ortalama kazı ya da dolgu yüksekliği olan bir kare prizmanın hacminin bulunmasına dönüşür. Bu kare prizmanın hacmi, karenin alanı ile ortalama kazı veya dolgu yüksekliğinin çarpılması ile bulunur. Hâlbuki ışınsal nivelmanda ölçüm yapılan noktalar, kare veya dikdörtgen gibi alanı kolay hesaplanabilir bir geometrik şekil oluşturmadıkları için alan hesabında temel şekil olarak üçgen alınır. Hâlbuki bu üçgenlerin hiç bir elemanı doğrudan ölçülmemiştir. Dolayısıyla alan ve hacim hesabı direkt yapılamaz. Alan ve hacim hesabı için dolaylı yollara başvurulur. Örneğin, ölçülen tüm noktaların önce koordinatları, sonra da bu koordinatlardan üçgenlerin alanı bulunur veya yapılan ölçümlere göre ölçekli bir çizim yapılır ve oluşturulacak üçgenlerin kenarları grafik olarak ölçülerek alan hesabı yapılabilir. Daha sonra bu üçgenlerin ortalama kazı yüksekliği bulunarak üçgen prizmaların hacmi hesaplanır. Fakat burada işlemler oldukça uzun olmaktadır. Hesaplama işlemi bilgisayar yardımıyla bir programa dayalı olarak yapılmayacaksa yüzey nivelmanı için ışınsal nivelman tercih edilmemelidir. ÖRNEK:Şekildeki alan, 95.000 m yüksekliğine kadar kazılacaktır. Verilenler, P noktasının yüksekliği ve mira okumaları olduğuna göre kazı miktarını bulunuz.
2.7. Hassas Nivelman Hassas nivelman, birinci ve ikinci derece ülke nivelman ağlarının ölçülmesinde, köprü, baraj, gökdelen gibi mühendislik yapıları ve yakın çevresindeki düşey yöndeki hareketlerin belirlenmesinde kullanılır. Hassas nivelmanda kullanılan nivoların dürbün büyütmeleri 40–50, silindirsel düzecin duyarlığı ya da kompensatörün çalışma duyarlığı 10” den az olmalıdır. Optik mikrometre düzeni bulunan nivolar kullanılır. Aletin sehpası sağlam ve tek parça (sürgüsüz) olmalıdır. Genellikle tek parçalı ve 3 m boyunda invar miralar kullanılır. Miraların çift bölümlü olanları yeğlenir. Hassas nivelmanda daima çift mira kullanılır. Miralar yarım santimetre ya da bir santimetre bölümlü olurlar. Miranın düşeyliği mira üzerindeki bir küresel düzeçle kontrol edilir ve miranın sallanmadan durması için mira destekleri kullanılır. Hassas nivelman mutlaka gidiş-dönüş olarak ve olanaklıysa farklı zamanlarda yapılmalıdır. Bu şekilde eşit atmosfer koşullarından doğabilecek düzenli hatalardan sakınılmış olunur. Hassas nivelmanda yüksek bir doğruluk elde etmek için ölçmeler sırasında şu hususlara dikkat etmek gerekir:
Hassas nivelmanda hesap şu formüllere göre yapılır. 
Kontroller ise, 
formüllerine göre yapılır. Bulunan değer mira bölümü birimindendir. Nivelmanda tek bölümlü mira kullanılmış ise geri ve ileri okumalar yapıldıktan sonra, aletin üçayağı oynatılmak suretiyle alet yüksekliği biraz değiştirilip ikinci bir okuma yapılarak çift bölümlü miralarla olduğu gibi ölçmeler yapılabilir.
2.8. Kesit Nivelmanı Yol, kanal, yüksek gerilim hattı vb. tesislerin yapımında arazinin boyuna ve enine kesitleri çıkarılır. Boy kesitler güzergâh yönünde, en kesitler de bu yöne dik doğrultuda çıkarılırlar. İşin amacına ve arazinin topografik yapısına göre, boy kesit için okumalar 20, 50 ya da 100 m de bir ve ayrıca eğimin değiştiği noktalarda yapılır. En kesitlerde ise eksen üzerinde, yolun sol ve sağ bitim noktalarında ve ayrıca eğimin değiştiği noktalarda okumalar yapılır. Uzaklıklar, çelik şerit metre ile ölçülürler. 2.8.1. Boy Kesit 
Şekil 2.26 Boy kesit nivelman krokisi Boy kesit nivelmanı
Aliyman şeklindeki kırmızı çizginin ilk (1+440 m) ve son (1+560) noktalarının yükseklikleri boy kesitten alınır. Yatay uzunlukla kırmızı çizginin eğiminin çarpımı ile iki nokta arasındaki yükseklik farkı hesaplanır. İlk noktaya göre hesaplanan yükseklik farkları, ilk nokta yüksekliğine eklenerek ara noktalardaki kırmızı kotlar elde edilir. 
2.8.2. En Kesit En kesitler genellikle hacim hesapları için kullanılır. En kesit için yapılan yükseklik ve uzunluk ölçümleri genelikle bir kroki üzerine yazılır. Eğer nivonun bir kez kurulmasıyla tüm kesit noktaları ölçülemez ve alet ikinci bir kez daha kurulmuşsa, kroki buna göre düzenlenir. En kesitlerde yatay ve düşey ölçekler aynı ve genellikle de 1/100 ya da 1/200 alınır. 
Şekil 2.28 En kesit nivelman krokisi En Kesit Nivelmanı Ölçüm ve Hesap Çizelgesi
En kesitler, tip en kesite uygun olarak ölçü değerlerine göre çizilir. Aşağıdaki şekilde bir tip en kesit örneği görülmektedir. 
Yarmada şev eğimi, zeminin cinsine göre değişik değerler alır. Dolguda şev eğimi, dolgunun h yüksekliğine göre değişir. Karayollarının kabul ettiği değerler:  
A 
razi Eğimi ve Şev Eğimi Aynı Yönde 
Arazi Eğimi ve Şev Eğimi Ters Yönde 
2.8.3. Cross Yöntemine Göre Kesitlerle Alan Hesabı 
Şekil 2.30 Kesitlerle alan hesabı Her hangi bir noktadan başlanarak saat ibresinin ters yönünde sırayla tüm koordinat değerleri yazıldıktan sonra, ilk noktanın koordinatları tekrar yazılır. + yönündeki okların çarpımlarının toplamından – yöndeki okların çarpımlarının toplamı çıkartılır.
Yukarıda alanları hesaplanan kesitlerin ikisi de dolgudur ve aralarındaki uzaklık s=20 m olsun. Bu iki kesit arasındaki hacim (dolgu miktarı), 
olarak hesaplanır.
Kesitin biri dolgu diğeri yarma ise, dolgudan yarmaya geçilen nokta bulunarak; dolgu ve yarma hacimleri ayrı ayrı hesaplanır. 
MN=s=İki kesit arasındaki uzaklık 
Yukarıda kesitlerin birisi dolgu diğeri yarmadır ve aralarındaki uzaklık s=20 m olsun. Bu iki kesit arasındaki kazı ve dolgu miktarı, 
  a
 
A C 
 
Fd1 Fd2 
B D DOLGU
  
  
 
Fy YARMA
 
Fd3 DOLGU
 b
a-b çizgisinin solunda kalan yerlerdeki hacim hesabı, kesitlerin her ikisinin de aynı olması durumuna göre; sağında kalan yerlerdeki hacim hesabı ise kesitlerden birinin dolgu, diğerinin yarma olması durumuna göre yapılır. Fd1 ve Fd2 alanlarının hesabı için öncelikle C noktasının koordinat değerlerinin hesaplanması gerekir. 
C noktasının eksene uzaklığı, D noktasının eksene uzaklığı olan 3.85 m değerine eşittir. C noktasının yüksekliği ve koordinat değerleri, 
şeklinde bulunur.  
Her iki kesitin solunda ve sağında kalan alanlar aynı tür ise (yandaki şekilde olduğu gibi), sol ve sağ taraf için ayrı ayrı 1. durumda açıklandığı şekilde yarma ve dolgu hacimleri hesaplanır. Aksi takdirde 2. durumda açıklandığı şekilde hesap yapılır. Örnek: Fd1=6.14 m2 Fy1=13.48 m2 Vd=? Fd2=8.25 m2 Fy2=14.72 m2 Vy=? İki kesit arasındaki uzaklık=1560–1540=20 m 
Yüklə 3,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
hı]
hıı]
f]
Düzeltme miktarı : 0.014 m = 14 mm
28
27
