6-laboratoriya ishi Iqtisodiyot modellarida vaqt qatorlari va ularning ahamiyati

6-laboratoriya ishi


Iqtisodiyot modellarida vaqt qatorlari va ularning ahamiyati

Laboratoriya ishi uchun topshiriqlar.

1. 
   Ishonchli manbalardan hajmi kamida 24 ta bo‘lgan (kunlik, yoki haftalik, yoki oylik, yoki choraklik, yoki yillik) Y ma’lumotlar oling.
   
2. 
   Ushbu vaqt qatori: asosiy statistikalarini toping.
   
3. 
   Vaqt qatori grafigini chizing.
   
4. 
   Ushbu ma’lumotlar asosida trend va mavsumiylik mavjudligini aniqlang.
   
5. 
   Ushbu ma’lumotlar asosida chiziqli va parabolik trend modelini quring, determinatsiya koeffitsientlarini aniqlang.
   
6. 
   O‘z xohishingizga ko‘ra eksponensial trend modeli yoki logorifmik trend modelini quring.
   
7. 
   Yuqorida olingan modellarni solishtiring va eng yaxshi modelni aniqlang. Barcha ishlar bo‘yicha xulosa chiqaring.
   

Maqsad berilgan Y ma’lumotlardagi vaqt birligi davomidagi bog‘liqlikni aniqlash va bular uchun eng yaxshi model qurib, u orqali keyingi davrlardagi o‘rtacha o’lim indeksini kam xatolik bilan bashorat qilishdan iborat.

Asosiy statistikalar quyidagilardan iborat:

yillar	O’zbekistonda o’lim koeffistiyenti-jami
2000	5,5
2001	5,3
2002	5,4
2003	5,3
2004	5,0
2005	5,4
2006	5,3
2007	5,1
2008	5,1
2009	4,8
2010	4,8
2011	4,9
2012	4,9
2013	4,8
2014	4,9

• 
  Mean– tanlanmada ko‘rsatilgan barcha Y qiymatlar yig‘indisining ushbu qiymatlar soni – n ga nisbati:
  

;

• 
  Standart deviation (og‘ish) – o‘zgaruvchilarning qanchalik sochilganini bildiradi:
  

;

• 
  Minimum– berilgan Y miqdorning eng kichigi:
  

min(Y);

• 
  Maximum– berilgan Y miqdorning eng kattasi:
  

max(Y);

• 
  Median – tanlanmaning medianasi, ya’ni y₁≤y₂≤...≤y_n variatsion qatorning o‘rtasiga to‘g‘ri keladigan varianta:
  

mediana(Y);

• 
  Standard error of the mean – berilgan qiymatlarning regressiya chizig‘i atrofida qanchalik sochilganini ko‘rsatadi:
  

.
Asosiy statistik ko‘rsatkichlarni MINITAB da quyidagi buyruqlar ketma-ketligida hosil qilishimiz mumkin:
Asosiy statistikalarda ko’rib turganimizdek ushbu jadvalda o’zbekistonda 2000-yildan 2014-yilagacha bo’lgan davrdagi o’lim koeffitsentlari berib o’tilgan