Ad: Cavidan Soyad: Nəbizadə Müəllim: Qurbanov Ağayusif
Yüklə 188,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Ad: Cavidan Soyad: Nəbizadə Müəllim: Qurbanov Ağayusif İxtisas: Cüdo məşqçiliyi Kurs: 4 Qrup: 110A27 Mövzu: Zorxana güləş növü Zorxana güləş növü Tarixi faktlara əsasən, zorxana 700 il öncə (hicri-şəmsi 7-ci əsr) Puryayi Vəli (Məhmud ibn Vəliyuddin) tərəfindən yenidən sistemləşdirilib. Zorxananın daha qədim tarixə malik olması da qeyd edilmişdir . XIX əsrin sonları, 20-ci əsrdə Azərbaycanda Sali Süleyman və Rəşid Yusifov kimi məşhur pəhləvanlar el hörməti qazanmışdılar. Muxtar Dadaşov və Salar Aslanovun "Azərbaycan pəhləvanları" kitabında Sali Süleymanın pəhləvanlığı haqqında bunları oxuyuruq: "Məşhur pəhləvan İvan Poddubnının rəhbərliyi ilə beynəlxaq yarışlara hazırlaşan Sali Süleyman tezliklə misilsiz atletik bədən quruluşu, fenomenal gücü və güləş texnikası ilə idman həvəskarlarını valeh etmişdi. Avropanın sirk meydanlarında- London, Paris, Praqa, Roma və başqalarında dünyanın bir çox tanınmış güləşçilərini məğlub edən Sali Süleyman "çempionların qənimi" kimi şöhrət tapmışdı. O, öz məşqçisi İvan Poddubnı ilə birlikdə Vaşinqtonda və Çikaqoda keçirilmiş beynəlxalq turnirlərdə də müvəffəqiyyətlə çıxış etmişdi". Sali Süleyman həmçinin Bakıda, Tiflisdə, İrəvanda, Gəncədə, Dərbənddə, Qroznıda, Mahaçqalada, Moskvada və başqa şəhərlərdə özünəməxsus çıxışları ilə tamaşaçıları heyran qoymuşdu. Dünyada məşhur olan Rəşid Yusifov yenilməz pəhləvanlar Eldar Göyçaylının, Məmməd Hüseynovun, Əşrəf Sultanovun, Sabir Məmmədovun, İsgəndər Hacıyevin, Qiyas Nuriyevin, Məmməd Abdullayevin ustadı olub. Mürsəl Hakimov bənzərsiz bahadırların hünər yolunu davam etdirən yeni pəhləvanlar nəsli barədə də danışırdı: "Qazax bölgələrindən Sabir Qazaxlı, Laylabaşoğlu, Qənbər Salahlı, Tovuzlu Məmməd Muradov, Qəbələli Əbdürrəhman Atakişiyev, Köçəri Beyləqanlı, Göyçaylı Rasim Məmmədnəbi, Qaçay Hüseynov və oğulları Təvəkkül, Allahverdi, Şəkili Gəray Löymanov, Famil Löymanov və başqalarının adı həmişə el arasında məşhur olub." Mürsəl Həkimov "Həkimlilər" soyundan olan pəhləvan Müsəllim Həkimlinin igidliyindən, soyunun pəhləvanlığından da danışırdı: "Müsəllimin əsil-nəcabətində babalarından Rüstəm Zal, Mehdi Bayramoğlu, Şaqqulu oğlu Məmməd kimi el pəhləvanları Qazax, Borçalı bölgələrində məşhur olmuşlar. XIX əsrdə yaşamış Rüstəm Zal Zaqatalaya səfər edərkən yolda qəfildən pələnglə rastlaşıb, onun cəngini ayıraraq öldürüb. O, həmişə el toylarında sərrast gülləsinə görə nəmər alıb. Mehdi Bayramoğlu isə Gəncəbasarda ən sərrast güləşən el pəhləvanı olub. Mehdi pəhləvan ölənədək meydanda məğlubiyyət nə olduğunu bilməyib". Azərbaycan ruhu yenilməzdir, məğlubedilməzdir. Çox zaman fitrətimizin dərinliklərə çəkilməsinə göz yumur, imkanlarımızı səfərbər etməyə girişmirik. Unuduruq ki, olanları nəinki qorumaq, hətta artırmaq hava-su qədər gərəklidir. Əks təqdirdə milli müəyyənliyimizdən, xəlqi keyfiyyətlərimizdən uzaq düşürük. Təkcə "Dədə Qorqud dastanları"nda pəhləvanlığın kifayət qədər daşıyıcılarına rast gəlmək mümkündür. Zorxananın damı gümbəz, döşəməsi isə yer səthindən aşağıdır. Qapısı alçaq olduğundan oradan içəri girmək istəyən şəxs mütləq əyilməlidir. Qapıdan əyilərək keçmək idmançılara təvazökarlıq aşılayır. Qapı "sərdəm"ə gedən dar və alçaq keçidə açılır. Sərdəm bir, bir metr yarım hündürlüyündə taxtadan qurulmuş taxtdır. Gözəl səsli mürşid sərdəm üzərində oturub idman oyununa xas olan musiqi və adətən "Şahnamə"dən seçilən cəngi şerlərlə idmançıları təşviq edir. Zorxana ortasında uzunu 4 və ya 5, eni 4, dərinliyi 1 metr olan səkkiz və ya altı güşəli yerdən aşağı meydan olur. Zorxana qədim Azərbaycan şəhərlərində pəhləvanların güləşdikləri meydandır. Azərbaycanda pəhləvanlığın milli kökənli, qədim, bənzərsiz təməl ənənələri var. Zorxanada zurnaçı dəstəsi "Cəngi" çalardılar. Xalq mərasimlərinin, meydan tamaşalarının tərkib hissəsi kimi bu gün də öz formasını qoruyub saxlayan güc sınamaq, güşt tutmaq, daş oynatmaq, kərən sındırmaq, buğa boynu əymək, kəndirbazlıq etmək yalnız oğuz-türk xalqlarının deyil, həm də bütün dünya xalqlarının dinamik-dramatik oyunları olub, tamaşaçıların zövqünü oxşayıb. Zorxana, pəhləvanlıq xalq tamaşaları Bahar-Novruz mərasimlərindən sonrakı inkişaf mərhələlərində ayrıca tamaşa növünə, peşəyə çevrilib. Azərbaycan ruhunun ifadəsi kimi zəngin folklor nümunələrində belə pəhləvan obrazı son dərəcə bənzərsiz, bitib- tükənməyən güc rəmzi kimi təqdim edilir. Pəhləvan obrazının xalq ruhunda yenilməz, məğlubedilməz şəkildə təqdim edilməsi adi səciyyə daşımayıb. Pəhləvan xalq ruhundan doğan real bir obraz idi. Bolşevik inqilabı zamanı Azərbaycanda repressiyaya məruz qalan ənənələrdən biri də Zorxana olub. Şəhərin, məhəllənin nüfuzlu insanlarının toplandığı Zorxananın dini mahiyyətini dəyişə bilməyən bolşeviklər bu misilsiz sənətə son qoyub, zorxanalar qadağan edilib. Bu idman növü çox rəngarəngdir və digər növlərə bənzəmir. Zor – “güc”, xana isə - “məkan” mənasını verir. Bu növün tarixi çox qədimlərə gedib çıxır. Əvvəl-əvvəl zorxanalar döyüşçü və pəhləvanların fiziki hazırlıq hərəkətlərini icra etdikləri məkan olub. Onun damı gümbəz, döşəməsi isə yer səthindən aşağı olarmış. Zorxanalarda nizə, toppuz, qılınc, ox kimi silahlardan istifadənin məşqləri keçirilərmiş. İdman növü kimi isə “Zorxana”, yalnız 17-18-ci əsrlərdə Pur Vəli tərəfindən yaradılıb. Pur Vəli əslən Gəncəli olub. Zorxana idman yarışları 3 gün sürür. Birinci gün komanda yarışları olur. Komanda tərkibi 7 nəfərdən ibarətdir. Bir nəfər kapitandır. Kapitan “miyandar” – yəni “ortaçı” adlanır, o ortada hərəkətləri göstərir və digər 6 idmançı onunla sinxron olaraq bu hərəkətləri təkrarlayır. “Bu hərəkətlər indiki güləşin “can qızdırmaları”ndan ibarətdir. Əvvəlcə güləş elə zorxananın daxilində olub.. İkinci gün isə fərdi yarışlar başlanır. İdmançılar bir-bir yarışın növlərində qarşılaşırlar. İlk olaraq mil alətləri nümayiş etdirilir. Bu qılınc və topuzun məşqidir. Millər müxtəlif çəkilərdə olur. Iki kiloluq “milbazi”dən tutmuş, 20 kiloluq “milsəngi”yə qədər. İkinci növün adı “Kəbbadə”dir. Burada zəncirə oxşar dəmir alət idmançı tərəfindən saga-sola yellədilir. Bu yay və oxun məşqidir. Kəbbadə ox atmaqda qolları gücləndirir. Üçüncü növ “səng” daşlarıdır. Səng daşları qalxanın məşqidir. Bir səng daşı 20 kiloqramdır. Dördüncü növ isə “çərxitiz”dir. Çərxitiz zamanı idmançı bir dəqiqə ərzində, yarim metr dairə radiusunda surətlə fırlanmalıdır. Növbəti isə “çərxiçəməni”dir. Bu zaman isə idmançı daha böyük radiusda 3 dəqiqə fırlanmalıdır. Yarışmanın sonuncu günü isə zorxana güləşi yarışları baş tutur. Bu güləş növü sərbəst güləşə bənzəsə də, ondan iki fərqi var. Birinci fərq, geyinilən şalvardır. Dizdən olan bu şalvar “nəti” adlanır. İkinci fərqi isə ondadır ki, bir idmançının kürəyi yerə dəyirsə, oyun bitir və o məğlub olur. Bu güləşdə 5 çəkidə idmançılar yarışır. Yüklə 188,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|