Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ

Sərbəst iş:

Hazırladılar: Məmmədova Şəfa, Haqverdiyev Kənan, Məmmədova Sədaqət, Tofiqli Rahim,

Fakültə: MBA

Ixtisas Turizm və otelçiliyin idarə edilməsi

Qrup: A11-20

Kurs: 1

Fənn: Korporativ maliyyə

Müəllim: Elnurə Şəfizadə

Sərbəst işin adı: Xalis cari dəyər və digər investisiya meyarları: Xalis zaman dəyəri, gəlirlilik və kapitalın itirilmiş imkan baxımından dəyəri, Menecerlərin və səhmdarların maraqlarının uyğunlaşdırılması mexanizmləri (Istənilən şirkətin, bankın timsalında praktiki məsələ həlli ilə)

İnvestisiya - gəlir (mənfəət) və ya sosial səmərə əldə etmək məqsədilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət növləri obyektlərinə qoyulan maliyyə vəsaitindən, habelə maddi və intellektual sərvətlərdən ibarətdir. Bunlara pul vəsaiti, məqsədli bank əmanətləri, kreditlər, paylar, səhmlər və digər qiymətli kağızlar və s. aiddir.

İnvestisiya fəaliyyəti investorların investisiya qoyuluşu və onun həyata keçirilməsi ilə əlaqədar bütün hərəkətlərinin məcmusudur. Maliyyə aktivlərinə investisiya qoyuluşu qiymətli kağızlara və digər maliyyə aktivlərinə (ssudalara, digər müəssisələrin nizamnamə fondlarına və s.) qoyuluşları əks etdirir. Onlar ölkə və xarici maliyyə aktivlərinə investisiyaları birləşdirir.

İnvestisiya müəyyən zaman kəsiyində istehsal vasitələrinə edilən əlavələr və bu yöndə olan xərclər kimi başa düşülür

Xalis cari dəyər — Pul mədaxilinin cari dəyəri ilə pul məxaricinin cari dəyəri arasındakı fərq. Xalis cari dəyər uzun müddətli investisiya layihələrinin gəlirliyinin hesablaması üçün istifadə olunur. 

{\displaystyle NPV=\sum _{t=1}^{T}{\mathbb {C} _{2} \over (1+r)^{t}}-C_{0}}

C_t = t tarixində gözlənilən pul axını

C₀ = ilkin investisiyanın məbləği

r = diskont faiz dərəcəsi

İnvestisiya layihəsinin xalis cari dəyəri müsbət olduğu təqdirdə investisiya qoyuluşu məqsə də uyğun hesab edilir. Xalis cari dəyər mənfi olduqda isə investisiya qoyuluşu məqsədəuyğun hesab edilmir.0-a bərabər olduğu halda isə diversifikasiya və bəzən aktivlərin qorunması üçün investisiya edilə bilər.

İnvestisiya layihəsinin xalis cari dəyəri metodu. NPV (xalis cari dəyər)

Şirkətin iqtisadçıları qoyulmuş kapitalın dövriyyəsini modelləşdirirlər. Modellərin qurulması üçün pul vəsaitlərinin hərəkəti və pul vəsaitlərinin hərəkəti üzrə endirim metodologiyasından istifadə olunur. Layihənin biznes planının maliyyə modelinin əsas parametri bu məqalədə nəzərdən keçirəcəyimiz NPV-dir. Bu meyar 90-cı illərin əvvəllərində iqtisadi təhlilə girdi və bu günə qədər layihələrin hərtərəfli və müqayisəli qiymətləndirilməsində birinci yeri tutur.

Layihə fəaliyyətinin qiymətləndirilməsinin əsasları

NPV (xalis cari dəyər) anlayışına getməzdən əvvəl, qiymətləndirmə metodologiyasının əsas məqamlarını qısaca xatırlatmaq istərdik. Onun əsas tərəfləri NPV daxil olmaqla bir qrup layihə performans göstəricilərini ən yaxşı şəkildə hesablamağa imkan verir. Layihə iştirakçıları arasında investor qiymətləndirmə fəaliyyətində maraqlı olan əsas fiqurdur. Onun iqtisadi marağı, vəsait ayırmaq üçün hərəkətlərdən əldə etmək niyyətində olduğu məqbul gəlir nisbətinin reallaşmasına əsaslanır. İnvestor, mövcud resursların istehlakından imtina edərək məqsədyönlü şəkildə hərəkət edir və aşağıdakılara inanır:

investisiya gəliri;
gələcək dövrlərdə imtina üçün kompensasiya;
mümkün investisiya alternativləri ilə müqayisədə daha yaxşı şərtlər.

İnvestor üçün əlverişli gəlir dərəcəsi dedikdə, şirkətin xalis mənfəəti və onun inkişafına qoyulan investisiya miqdarı şəklində kapital artımının minimum icazə verilən nisbəti nəzərdə tutulur. Layihə müddətində bu nisbət, birincisi, inflyasiya səbəbindən vəsaitlərin köhnəlməsini, risk hadisələrinin başlaması ilə əlaqədar mümkün zərərləri kompensasiya etməli, ikincisi, cari istehlakdan imtina üçün mükafat verməlidir. Bu mükafatın həcmi investorun iş maraqlarına uyğundur.

Sahibkarlıq marağının bir ölçüsü qazancdır. İnvestisiya layihəsini qiymətləndirmək məqsədi ilə mənfəət əldə etmək mexanizminin ən yaxşı prototipi gəlir və xərc mövqeyində nağd pulun əks olunması üçün axın metodologiyasıdır. Bu metodologiya Qərb idarəetmə praktikasında pul axını (CF və ya pul axını) adlanır. Onda gəlir "gəlir", "daxilolmalar", xərclər - "sərəncam", "axınlar" anlayışları ilə əvəz olunur. İnvestisiya layihəsi ilə əlaqədar pul axınının əsas anlayışları bunlardır: pul axını, hesablaşma müddəti və hesablama mərhələsi (interval).

İnvestisiya məqsədləri üçün pul axını bizə hesablaşma dövrünün bütün müddəti ərzində layihənin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar yaranan DS daxilolmaları və onların xaric edilməsini göstərir. İnvestisiya səmərəliliyini qiymətləndirmək üçün layihə nəticəsində yaranan pul vəsaitlərinin axını və nəticələrini izləməyə ehtiyac duyulduğu müddətə təxmin edilən dövr deyilir. Bu, investisiya layihəsinin müddəti, o cümlədən keçid və əməliyyat mərhələləri, avadanlıqların ömrünün sonuna qədər gedə biləcək bir müddəti təmsil edir. Planlaşdırmanın fasilələri (addımları) ümumiyyətlə illərlə hesablanır, bəzi hallarda kiçik layihələr üçün aylıq bir interval kəsilməsi tətbiq oluna bilər.

Xalis gəlirin hesablanması metodları

NPV və digər layihə göstəricilərinin hesablanması üçün gəlir və xərclərin DS-in axını və axını şəklində necə qurulması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Pul vəsaitlərinin hərəkəti metodologiyası ümumiləşdirilmiş formada və ya pul vəsaitlərinin hərəkəti qruplarına lokallaşdırılmış formada (əməliyyat, investisiya və maliyyə baxımından) tətbiq oluna bilər.

NPV-nin iqtisadi mənası

Göstəricini daha dərindən nəzərdən keçirsək, deyə bilərik ki, analiz edilən investisiya layihəsinin bütün gedən və daxil olan pul daxilolmaları nəzərə alınmaqla təhlil aparıldığı vaxta qədər alınan nəticə budur.

Nəticədə yaranan dəyər investora investisiya qoyduğu zaman nəyə güvənə biləcəyi barədə fikir verir (layihənin inkişafının ilkin mərhələsində çəkilən ilkin xərclərin ödənilməsi və həyata keçirilməsi müddətində dövri axınlar nəzərə alınmaqla).

Bütün pul axınları risklər və zaman dəyəri nəzərə alınmaqla hesablandığına görə, investisiya layihəsinin NPV dəyəri layihənin əlavə dəyəri və ya investorun ümumi qazancı kimi xarakterizə edilə bilər.

İstənilən işin əsas məqsədi qazanc əldə etməkdir.

Riskli layihələrə investisiya qoymamaq üçün investor mümkün investisiya seçimlərinin ilkin qiymətləndirməsini aparır. Üstəlik, ilkin araşdırma mərhələsindəki bütün bu təkliflər risksiz investisiyaların qaytarılması (bank əmanəti) ilə müqayisədə qiymətləndirilir.

Xalis cari dəyərin hesablanması alqoritmini başa düşmək üçün nəzərə almaq lazımdır ki, bütün mövcud pul axınlarının diskontlaşdırılması metodologiyasına əsaslanır. Buna görə müəyyən bir layihəyə investisiya qoymaq qərarı NPV layihəsinin əvvəlcədən hesablanmasından sonra qəbul edilir:

hesabat dövrü üçün gözlənilən kapital axını və axını hesablanır;

onun dəyəri müəyyən edilir (investor üçün bu dəyər endirim dərəcəsi kimi qəbul edilir);

qeyd olunan dərəcəni nəzərə alaraq, bütün gələn və gedən axınlar güzəşt edilir;

nəticələr ümumiləşdirilir. Alınan nəticə layihənin cari dəyərinin dəyəridir.

Yaranan sayda belə dəyərlər ola bilər.

NPV layihəsinin əldə etdiyi nəticələr aşağıdakı kimi şərh edilməlidir:

investora iki müstəqil layihə təklif olunarsa, ikisi də qəbul edilməlidir;

əgər bunlar qarşılıqlıdırsa, onda ən yaxşı NPV olduğu üçün "A" layihəsinin danılmaz bir üstünlüyü vardır.

NPV hesablayarkən uçot dərəcəsinin dəyəri

Xalis cari dəyərini öyrənərək mütləq göstəriciyə - uçot dərəcəsinə diqqət yetirməlisiniz. Çox vaxt başqa cür adlanır - alternativ investisiya dəyəri. Hesablama formulunda istifadə olunan göstərici, davam edən layihə ilə müqayisə edilə bilən risklərdə investorun özü üçün məqbul hesab etdiyi minimum gəlirlilik məbləğini ifadə edir.

Menecerlərin və səhmdarların maraqlarının uyğunlaşdırılması mexanizmləri

Korporativ idarəetmə müəssisələrin idarəetmə və yoxlama sistemidir. Korporativ idarəetmənin mükəmməl olması önəmlidir, çünki əsasən böyük şirkətlərdə və müəssisələrdə sahibkarlarla menecerlər eyni olmurlar, səhmdarların və digər tərəflərin maraqlarının nəzərə alınması və tarazlaşdırılması isə mühüm məsələdir. Müəssisənin fəaliyyətində maraqlı olan şəxslər əsasən üç qrupa ayrılır: