Şifahi nitqin iki forması vardır: monoloji nitq və dialoji nitq. Danışıq səsi formasında özünü göstərən monoloji nitq son dərəcə fəal və sərbəst şifahi nitq növüdür. Monoloji nitq iki formada – şifahi və yazılı şəkildə öz ifadəsini tapır. Şifahi monoloji nitq yazılı monoloji nitqdən əvvəl uzun əsrlərlə fəaliyyət göstərib, öz dövrünün natiqləri tərəfindən nümunələr kimi eşidilib, insanlara ya informasiya verib, ya da onlara həyat hadisələrinin mahiyyətini izah edib, onları sözün qüdrəti ilə inandırıb, nəyəsə təşviq edib, haraylayıbdır. Şifahi monoloji nitq, əsasən qısa, yığcam və konkret, yazılı monoloji nitq isə həcminə görə geniş və böyükdür. Yazılı monoloji nitq yazıçının, şairin, alimin, publisistin kitabları şəklində meydana gəlir. “Sirlər xəzinəsi” Nizaminin, “Leyli və Məcnun” Füzulinin, “Hekayəti-mərdi-xəsis və yaxud Hacı Qara” M.F.Axundzadənin, “Ölülər” C.Məmmədquluzadənin, “Aygün” S.Vurğunun, “Böyük dayaq” M.İbrahimovun, “Bir gəncin manifesti” M.Cəlalın monoloqudur, yəni bu əsərlərin hər biri bir sənətkar tərəfindən yazılmışdır. Lakin bu əsərlərdə istənilən qədər monoloq da var, dialoq da. Həmin monoloq və dialoqlar əsərlərdə ayrı-ayrı personajların dilində səsləndirilir. Nitq üçün monoloji və dialoji formalar səciyyəvidir. Bu anlayışlar monoloq və dialoq sözlərindəndir.
