Bajardi : 404 – guruh talabasi Zaripova Muxayyo

Mustaqil ish
Mavzu : Bolalarda matematik tasavvurlarni rivojlantirishda
MTT ning Oila bilan hamkorlikda ishlashi.



Bajardi : 404 – guruh talabasi
Zaripova Muxayyo
Bolalarga real olamdagi yuz beradigan eng sodda hodisalardagi miqdoriy nisbatlarni tushunishga va olamdagi fazoviy formalarni ,natural son, geometrik figura, miqdor va boshqa tushunchalar abstrakt ammo ular real borliqdagi predmetlarga xos bo’lgan bog’lanish va munosabatlarni aks ettiradigan hajmda bilimlar berish. Bu bilimlar fazoviy tasavvurlarni rivojlantirishga mantiqiy fikrlay olishga yordam berishi kerak. Matematikani o’rgatish bolalarda o’z ona tilida xatosiz so’zlashga, o’z fikrini aniq va ravon qilib bayon eta olishga o’rgatishda yordam berishi kerak. Matematikani bayon etishda sergaplikka yo’l qo’yish mumkin emas, bunda har bir so’zni o’z o’rnida ishlata bilish ayniqsa muhimdir.
Sezgi va idrok biror maqsadga qaratilgan mazmunli faoliyat jarayonida muvaffaqiyatli rivojlanadi. Samarali faoliyat (rasm chizish, loy va plastilindan 25 buyumlar, applikasiyalar yasash) sezgi va idrokning rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratibgina qolmay, balki buyumning shaklini, rangini, joyini bilib olishga ham ehtiyoj paydo qiladi. Biror narsaning rasmini chizishdan oldin bolani buyumlarning rangiga qarab taqqoslashga o’rgatiladi, suratlarni ko’zdan kechirishda esa qanday qilib rang yordamida tasvirning badiiy ifodaliligiga erishilishini ko’rish qobiliyati rivojlanadi. Bog’chada bolalar butun yil davomida tabiat bilan tanishtirib boriladi, ularga o’simliklarni, hayvonlarni parvarish qilish topshiriladi. Bu suv, yer, quyosh issiqligining xususiyatlarini sezib bilib olish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Bolalar tabiat bilan bevosita munosabatda bo’lish tufayli gul, toshlarning nomini osongina va bajonu dil bilib oladilar, keyinchalik ularning shakli, rangi, tuzilishi, hidi, nomini silliqligi va mayinligiga qarab topadilar. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar ―oldinga, ―orqaga, ―tepada –pastda, ―uzoq –yaqin, ―chapda –o’ngda‖ kabi fazoviy tasavvurlarni o‗zlashtirib oladilar va hayotiy vaziyatda ularga amal qiladilar, buyumlarning shakli, ular o‗lchamining farqiga yetadilar, ularni o‗zaro taqqoslaydilar. Bolalar tabiat bilan tobora ko‗proq aloqada bo‗lishlari tufayli taassurotlari eshitib ta‘sirlanish xususiyatlari ortib boradi. Bolalarni qushlarning sayrashi, barglarning shitirlashi, shamolning guvillashi, yomg’irning shatur –shuturi va mo’maqaldiroqning gumburlashini diqqat bilan tinglashga o’rgatish zarur. Sensor tarbiyaning asosiy usullaridan biri –tekshirishdir. Tekshirish –buyumlarni maxsus ravishda tashkil etilgan idrok qilishdan iborat bo’lib, uning natijalaridan keyinchalik ma‘lum bir 26 mazmunli faoliyatda foydalaniladi. Tekshirish jarayonida bolalar katta – kichiklikni, shaklin, fazovyi munosabatlarni, rangni, nutq tovushlari bilan musiqiy tovushlarning o’ziga xos xususiyatlarini ajratib ko’rsatish va farqlashga o’rganadilar. Mashg’ulotlarda bolalarning hissiy bilish tajribasini egallab olishlari muhim rol o’ynaydi. Holbuki shu mashg’ulotlarda bolalarning sezgi, idrok va tasavvurlarini tarbiyalashga jonli rahbarlik qilish uchun barcha sharoitlar yaratiladi. Bolalar biror buyumni nima uchun sinchiklab qarash, ba‘zi tovushlarni yaxshilab eshitish kerakligini aniq tushunganlaridagina, ularda sinchiklab qarash, narsa va hodisalarni idrok qilish malakasi hosil bo’ladi. Shuning uchun tarbiyachi bolalarni narsa va hodisalarni idrok qilishga o’rgatib, ularga qiladigan ishlarining ma‘nosini aniq tushuntirib berishi lozim. Shundagina ular ancha tushungan holda idrok qiladilar va u biror maqsadga qaratilgan bo’ladi: axir, daraxat shoxlari (novdalarini) yaxshilab ko’zdan kechirilmasa, uning rasmini chizish ancha qiyin bo’ladi. Boshqa faoliyat turlariga, masalan, mehnatga tayyorgarlik ko’rishda tegishli tekshirish usullari tanlanadi. Masalan, qog’oz va gazlamaning xossalarini aniqlash uchun tarbiyachi bolalarga qog’oz va gazlamani g’ijimlanganda nima bo’lishini eshitib ko’rishni, qog’oz va bir parcha gazlamani yirtib ko’rishni, qog’oz va gazlamadan qilingan qo’g’irchoq ko’ylagini suvda yuvishni taklif etadi. To’plangan tajribalarni bolalar boshqa buyum va hodisalarga ko’chiradilar, undan kundalik hayotlarida foydalanadilar: ―kel, qumga suv quyamiz, u nam bo’ladi, biz undan tunnel quramiz, ―Bu chelakni ko’tarma, unda qum bor, u juda og’ir. Buyumlarning xususiyatlarini, nomini va ta‘rifini aniqlash, ularni ma‘lum bir xossalariga ko’ra taqqoslash uchun didaktik o’yin va qo’llanmalardan ham foydalanish mumkin. Ular bolalar bilan olib boriladigan xilma –xil mashg’ulotlar, mehnat, kuzatishlar va bolalarning mustaqil ishlarida yaxshigina qo’shimcha material hisoblanadi.




Ta‘lim shakli deganda ta‘lim beruvchi pedagog va bolalarning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi va kun tartibida ma‘lum bir vaqtda o’tkaziladi. Ta‘lim shakli bolalar soni, pedagog va bolalar o’rtasidagi o’zaro ta‘sir xususiyatiga, o’tkazish joyiga, shuningdek kun tartibida egallagan o’rniga qarab bir –biridan farq qiladi. Bolalar bog’chasida ta‘limning frontal (umumiy), guruh bilan va yakka tartibdagi shakllaridan foydalaniladi. Bundan tashqari, bolalarga ta‘lim berish ishlari ekskursiya, didaktik o’yinlar orqali, kun davomida bolalarning mashg’ulotdan tashqari har xil faoliyatlarida, ularning o’yinlariga rahbarlik qilish jarayonida va shunga o’xshashlarda amalga oshirib boriladi. Mashg’ulot bolalar bog’chasida bolalarga ta‘lim berishning asosiy shaklidir. Mashg’ulot –pedagogning bolalarni kerakli bilim va malakalardan frontal holda xabardor qilishidir. Tarbiyachi bolalarga ta‘lim berishni kun davomida amalga oshiradi: ularning bilimlarini boyitadi, madaniy –gigiyenik, xulq madaniyati, gaplashish nutqi, sanoq– hisob harakatlari kabi turli–tuman malaka va ko‗nikmalarini shakllantirib boradi. Ammo ta‘lim berishda bosh rolni mashg’ulot egallaydi. Mashg’ulotlar bolalar bog’chasida ta‘limni tashkil etish shaklidir. U maktabgacha tarbiya yoshidagi hamma bolalar uchun majburiydir: unda dastur mazmuni belgilab berilgan, kun tartibida unga ma‘lum o’rin va vaqt ajratilgan. Mashg’ulot tarbiyachi rahbarligida o’tkaziladi, tarbiyachi mashg‗ulotda bolalarni yangi bilimlardan xabardor qiladi, bolalar egallab olgan bilimlarni esa aniqlab. Mustahkamlaydi, bolalarning amaliy mashg’ulotlarini tashkil etadi. O’quv materialining mazmuni asta –sekin murakkablashtirilib boriladi. Mashg’ulot bolalarni maktabga tayyorlashda katta ahamiyatga ega. Mashg’ulot orqali bolalar o’quv malakasini egallab oladilar, o’z –o’zini yaxshi tashkil etadigan bo’lib qoladilar. Ularda barqaror diqqat, irodani, diqqatni jalb eta olish kabi qobiliyatlar rivojlanadi. Izchillik bilan ta‘lim berish natijasida bilimga qiziqishlari rivojlana boradi. Bolalarga bilim berishni jamoa usulida olib borish katta ahamiyatga ega: birgalikdagi faoliyatda bolalar bir –birlariga faol ta‘sir etishadi, o’z tashabbusi, topag’onligini namoyon qilish imkoniyati tug’iladi. Bolalar oldiga umumiy zo’r berishni talab etuvchi vazifa qo’yilganda birgalikda qayg’urishadi, jamoatchilik hissi shakllanadi. Ekskursiyalar, rasm qirqib yopishtirish, qurish –yasash ishlarini birgalikda bajarish, umumiy raqs –o’yinlarini ijro etish, badiiy asarlarni eshitish, o’qishda paydo bo’lgan birgalikdagi kechinmalar bolalarning birlashgan do’stona jamoasini yaratishga yordam beradi, birga ishlash, yashashga o‗rgatadi. Mashg’ulotda ta‘lim berish orqali bolalarda maktabdagi o’qishga qiziqish tarbiyalanadi, javobgarlik hissi, o’zini tuta olish, mehnat qilishga intilish odati, topshirilgan ishni bajarish kabi to’g’ri sifatlar hosil qilinadi. Bolalarni maktab ta‘limiga ruhiy jihatdan tayyorlashni, ularning boshlang’ich sinflarda dastur materialini yaxshi o’zlashtirib olishlarini ta‘minlovchi bilim va malakalar mashg’ulotlar jarayonida hosil qilinadi. Mashg’ulotlarda bolalarda mustaqil fikr yuritish malakasi tarkib toptiriladi, tarbiyachilarga quloq solish, ularning fikriga erishish, hikoya qilinayotgan voqyeadagi asosiy g’oyalarni ajrata olish, qisqacha umumlashtirish kabi malakalarni rivojlantirishga katta e‘tibor beriladi. Tayyorlov guruhlarida mashg’ulotlar orqali bolalarda tashabbuskorlik va mustaqillik, bilimga qiziquvchanlik, faol tafakkur qilish, taqqoslash, umumlashtirish, xulosalar chiqarish kabi malakalar tarbiyalab boriladi. Bolalarda kuzatuvchanlik, javobgarlik hissi takomlillashtirib boriladi, ularda mehnat qilish malakasi va xohishi tarbiyalanadi.

Bolalarni mustaqillikka o’rgatish ishi muntazam amalga oshirib boriladi. Bolalar bog’chasida kichkintoylarni tevarak –atrofdagi hayot, tabiat bilan tanishtirish, ularning nutqini, eng oddiy matematik tasavvurlarini o’stirish mashg’ulotlari, musiqa mashg’ulotlari, tasviriy san‘at mashg’ulotlari, qurish –yasash, jismoniy tarbiya mashg’ulotlari olib boriladi. Ilk yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan mashg’ulotlar katta yoshdagi kishilarning har bir bola bilan rejali suratda muomalada bo’lishidan iborat bo’lib .bu mashg’ulotlarning maqsadi bolalarning nutqi va harakatini rivojlantirib borishdir; bu esa bolalarni mashg’ulotlarga tayyorlash bosqichidir; go’daklar ixtiyoriy diqqati o’sib borgani sari, bunday mashg’ulotlar bir necha bola bilan, keyinchalik esa butun guruh bolalarni bilan bir yo’la olib boriladi. Mashg’ulotlarda ta‘lim berish bolalardan aqliy va jismoniy zo’r berishni talab etadi, ya‘ni u bolaning aktiv faoliyati bilan bog’liq bo’lib, bola ma‘lum natijaga erishish uchun intiladi, bu esa boladan uzoq davomli ixtiyoriy diqqatni talab etadi. Shuning uchun mashg’ulotga tayyorlanishda bolalar yoshini, imkoniyatini e‘tiborga olish zarur; mashg’ulotning vaqtini, kun tartibidagi o’rnini, dasturning har xil bo’limlarini to’g’ri almashtirib turishni oldindan o’ylab, aniq belgilab olish zarur. Mashg’ulotlarni kunning birinchi yarmida o’tkazish maqsadga muvofiqdir, chunki, birinchidan, bola ertalabki soatlarda aqliy vazifani yaxshi bajara oladi, xona tabiiy yorug’lik bilan yaxshi ta‘minlangan bo’ladi. Har bir yosh guruhida necha marta mashg’ulot o’tkazilishi, uning mazmuni va har bir mashg’ulot yosh guruhlari bo’yicha necha daqiqa davom etishi bolalar bog’chasi tarbiya dasturida ularning yosh xussiyatlarini e‘tiborga olgan holda belgilab berilgan.

Birinchi kichik guruhda mashg’ulot bolalarni ikki guruhga bo’lgan holda o’tiladi. Guruhlardagi bolalar soni har doim bir xil bo’ladi. Mashg’ulot setkasini tuzganda haftada bolalarning ish qobiliyati yuqoriroq bo’ladigan kun tanlanadi. Ma‘lumki, haftaning o’rtalarida (seshanba, chorshanba, payshanba) bolalarning ish qobiliyati yuqori bo’lar ekan, bu kunlarga bolalarning aktiv faoliyatini talab etuvchi murakkabroq mashg’ulot tanlanadi (elementar matematika, nutqni rivojlantirish, savodga o’rgatish va h.k.) Jadval tuzganda bu mashg’ulotlarni birinchi qo’yish kerak, bolalardan ko’p harakat qilishni, hissiy nagruzkani talab etuvchi mashg’ulotlar (musiqa, jismoniy tarbiya, tasviriy faoliyat) ikkinchi qilib qo’yiladi. Bolalar o’zlashtirib oladigan bilimlar mazmuni tarbiyalovchi bo’lishi kerak. Bog’cha dasturi maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda tabiat haqidagi bilimlarni (bular tabiatga muhabbat uyg’otadi, o’simliklar va hayvonlarga g’amxo’rlik bilan qarash hissini tarbiyalaydi), tarkib toptirishini nazarda tutadi: bilimlarni o’zlashtirib olish asosida bolalarda jonajon shahriga, o’z vataniga, xalqiga muhabbat, ulug’ kishilarga muhabbat va hurmat, o’lkaning ijtimoiy hayotiga qiziqish paydo bo’ladi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ijtimoiy hodisalar, voqealar to’g’risida umumlashgan tasavvurlar tarkib topadi. Masalan, qo’shni o’lkalardagi bolalarning hayoti va do’stligi haqidagi dastlabki bilimlar asosida vatan to’g’risidagi dastlabki tasavvurlar vujudga keladi. Tarbiyachi yangi mashg’ulotlarning mazmunini belgilar ekan, ular u yoki bu mashg’ulotlarda o’zlashtirilgan bilimlar bilan qanday bog’lanishini o’ylab ko’radi. Masalan, oshpaz, kutubxonachi bilan o’qituvchining mehnati haqidagi bilimlar xilma –xil mehnat turlari haqidagi ma‘lumotlar sistemasining bir qismidir. Pochtadagi turli xodimlar mehnati haqidagi bilimlar-ijtimoiy mehnatning jamoa xarakteri to’g’risidagi bilimlar sistemasining bir qismi. Mehnatning ijtimoiy 30 xarakteri, mohiyatini tushunish uchun bola shunga o’x shash ko’pdan – ko’p mehnat turlari bilan tanishishi lozim.
Ota-onalarning bilimdagi so'rovlari va istaklarini inobatga olgan holda, bolalarning rivojlanishiga ta'sir qiladigan muammolarga muloqot mazmunini yo'naltirish bugungi kunda dolzarbdir. Bu so'zning yaxshi ma'nosida o'qituvchining ota-onalar bilan "davom etishini" anglatadi.
Hozirgi vaqtda muhim ota-onalar uchun bolalar bog'chasining ochiqligi tamoyilini amalga oshirish. Ushbu tamoyil ota-onalar o'z xohishlariga ko'ra, ular uchun qulay vaqtda, bolalar bog'chasidagi bolaning faoliyati, o'qituvchining maktabgacha yoshdagi bolalar bilan muloqot qilish uslubi, guruh hayotiga kirishlari bilan erkin tanishishlari mumkinligini nazarda tutadi.
Ota-onalarni muassasaning ta'lim jarayoniga jalb qilish deyiladi "Bolalar bog'chasi ichidagi ochiqlik". Maktabgacha ta'lim muassasasining ijtimoiy institutlar bilan hamkorligi, uning mikrojamiyat ta'siriga ochiqligi, ya'ni. "Bolalar bog'chasining tashqariga ochiqligi", bugungi kunda ham maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyatidan biri hisoblanadi. O'zaro hamkorlikning yangi tamoyillari o'z ichiga oladi ota-onalarning ta'lim mazmuni, shakllari va usullarining o'zgaruvchanligi. Zamonaviy ota-ona yangi mavzularni ham, eski mavzularni ham yangicha o'rganishi kerak. Bugungi kunda va har doim o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning mazmuni jamiyat oldida turgan yosh avlodni tarbiyalashning maqsad va vazifalari, davlat yoki oilaviy ta'limning ustuvorligi bilan belgilanadi.



Ota-onalarda tarkibiy qismlardan birini shakllantirish vazifasi pedagogik aks ettirish- o‘qituvchi sifatida o‘zini-o‘zi, o‘z tarbiyaviy faoliyatini tanqidiy baholay olish, o‘quvchi o‘rnini egallash, vaziyatga uning ko‘zi bilan qarash qobiliyati. Bu, ayniqsa, yosh otalar va onalar uchun to'g'ri keladi, chunki ularning ota-onalik pozitsiyasi endigina shakllana boshlaydi. Ota-onalar va bola o'rtasidagi munosabatlarning tabiati, ularning keyingi ta'lim faoliyatining muvaffaqiyati ushbu mahoratning shakllanishiga bog'liq. Ota-onalarda shakllangan bolani tushunishga intilish, olingan pedagogik bilimlarni ijodiy qo'llash qobiliyati ular o'rtasida o'zaro tushunish, bolaning kattalar talablariga hissiy ijobiy, ongli, axloqiy jihatdan asoslangan munosabatining paydo bo'lishiga yordam beradi.
Axborot va tahliliy shakllar ota-onalarning qiziqishlari, so'rovlarini aniqlashga, o'qituvchilar, ota-onalar va bolalar o'rtasida hissiy aloqa o'rnatishga qaratilgan. Anketalardan o'qituvchilar maktabgacha yoshdagi bolalarning xususiyatlarini, bolaning nimani yoqtirishini, yoqtirmasligini, uning afzalliklarini, bolani qanday nomlashni o'rganadilar. Bu shuningdek, so'rovnoma, testlar, anketalar, "Pochta qutisi", ota-onalar o'zlarini qiziqtirgan savollarni qo'yishi mumkin bo'lgan ma'lumot savatlarini o'z ichiga oladi. Dam olish shakllari- bu birgalikda dam olish tadbirlari, bayramlar, ko'rgazmalar. Ular o'qituvchilar va ota-onalar, ota-onalar va bolalar o'rtasida iliq norasmiy, ishonchli munosabatlar, hissiy aloqalarni o'rnatish uchun mo'ljallangan.



Dam olish guruhda hissiy qulaylikni yaratishga imkon beradi. Ota-onalar muloqotga ko'proq ochiq bo'lishadi. Dam olish tadbirlari turli bayramlarni o'z ichiga oladi, masalan, "Yangi yil kechasi", "Shrovetide", "Onalar kuni", "Hosil bayrami", "Ota-onalar bilan sport bayrami", "It shousi", ishtirokida "Oilaviy teatrlar" tashkil etish. oila a'zolari va boshqalar. Ushbu tadbirlarda ota-onalar maktabgacha ta'lim muassasasining mehmonlari emas, balki ishtirokchilardir. Ular o'ynashadi, qo'shiqlar kuylashadi, she'r o'qiydilar, o'zlarining to'plamlarini, uy-ro'zg'or buyumlarini, mukofotlarini va hokazolarni olib kelishadi. Shuningdek, "Chaqaloq og'zi bilan", "Yarmarka" o'yinlari, "Rojdestvo archasini bezang", "Shirin soat" tanlovlari, chiqindi materiallardan bolalar uchun defile va boshqalar. Ota-onalar va bolalar ijodiy vazifalarni bajaradilar "Yosh usta", "Yaxshi uy bekasi". Ota-onalar va maktabgacha yoshdagi bolalarning birgalikdagi faoliyatini tashkil etish ijobiydir, masalan, "Mening oilamning sevimli oshpazlik retseptlari", "Teatr festivallari", "Ijodiy ustaxonalar", "Ijod quvonchi" ko'rgazmalari va boshqalar.




Ota-onalar yig'ilishlari guruh va umumiy (butun muassasaning ota-onalari uchun) o'tkaziladi. Umumiy yig'ilishlar yiliga 2-3 marta tashkil etiladi. Ularda yangi o'quv yilidagi vazifalar, o'quv ishlari natijalari, jismoniy tarbiya masalalari va yozgi dam olish davri muammolari va boshqalar muhokama qilinadi.Umumiy yig'ilishga shifokor, huquqshunos, bolalar yozuvchisini taklif qilishingiz mumkin. Ota-onalar ishtirok etishi kutilmoqda. Guruh yig'ilishlari har 2-3 oyda o'tkaziladi. Muhokama uchun 2-3 savol chiqariladi (bitta savol o'qituvchi tomonidan tayyorlanadi, boshqalarga ota-onalar yoki mutaxassislardan biri taklif qilinishi mumkin). Har yili bitta uchrashuvni bolalarni tarbiyalashda oilaviy tajribani muhokama qilishga bag'ishlash tavsiya etiladi. Ushbu guruh uchun dolzarb bo'lgan mavzu tanlanadi, masalan, "Nega bizning bolalarimiz ishlashni yoqtirmaydi?", "Bolalarda kitobga qiziqishni qanday oshirish kerak", "Televizor - bolalarni tarbiyalashda do'stmi yoki dushmanmi?".
Ota-onalarni maktabgacha ta'lim muassasasida bola rivojlanishining yagona maydoniga jalb qilish muammosini uchta yo'nalishda hal qilish mumkin: - oila bilan o'zaro munosabatlarni tashkil etish, ularni ota-onalar bilan ishlashning yangi shakllari tizimi bilan tanishtirish bo'yicha maktabgacha tarbiyachilar bilan ishlash; - ota-onalarning pedagogik madaniyatini oshirish; -maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyatiga ota-onalarni jalb qilish. Oila bilan ishlashda bolalar bog'chasining asosiy vazifalari: - har bir o‘quvchining oilasi bilan hamkorlik, ishbilarmonlik aloqalarini o‘rnatish; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalash uchun sa'y-harakatlarni birlashtirish; - maktabgacha tarbiyachilar va ota-onalar o'rtasida o'zaro tushunish, umumiy manfaatlar muhitini yaratish; - ota-onalarning ta'lim ko'nikmalarini faollashtirish va boyitish; - o'z pedagogik qobiliyatlariga bo'lgan ishonchni saqlab qolish. Maktabgacha ta'lim muassasalari va ota-onalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar tamoyillari: 1) do'stona muloqot uslubi; 2) har bir ota-onaga individual yondashish; 3) ota-onadan "yuqorida" emas, balki u bilan "birgalikda" hamkorlik qilish; 4) ota-onalarni bolalar bog'chasi faoliyatiga tayyorgarlik ko'rish va ishtirok etishga jalb qilish.

Maktabgacha ta'lim muassasasi va oila o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning yangi tizimining afzalliklari: - ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilarining bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda birgalikda ishlashga ijobiy hissiy munosabati; - har bir tarbiyalanuvchining individualligini hisobga olish; - ota-onalarga bolani rivojlantirish va tarbiyalashda yo'nalish tanlashda yordam berish; - oila ichidagi aloqalarni, ota-onalar o'rtasidagi hissiy muloqotni mustahkamlash; - maktabgacha ta'lim muassasalarida va oilada bolani rivojlantirish va tarbiyalashning yagona dasturini amalga oshirish imkoniyati; - oila turini va oilaviy munosabatlar uslubini hisobga olish imkoniyati; - ota-onalar uchun bolalar bog'chasining ochiqligi va foydalanish imkoniyati; - bolalarni rivojlantirish va tarbiyalashda o'qituvchilar va ota-onalarning hamkorligi; - rivojlanayotgan muhitni yaratishda ota-onalarning ishtiroki; - bolaning rivojlanishi, ta'lim va tarbiyasidagi muammolarni aniqlash. Oila bilan ishlashda maktabgacha ta'lim muassasasining vazifalari: 1) ota-onalarni maktabgacha ta'lim muassasasidagi ta'lim jarayonining mazmuni va metodikasi bilan tanishtirish; 2) ota-onalarning psixologik-pedagogik ta'limi; 3) ota-onalarni bolalar bilan birgalikdagi faoliyatga jalb qilish; 4) ayniqsa muhtoj oilalarga bolalarni tarbiyalashda yordam berish; 5) ota-onalarning bolalar bog'chasining ijtimoiy sheriklari bilan o'zaro munosabati; 6) ota-onalarning muassasa mutaxassislari bilan yaqin aloqasi. Maktabgacha ta'lim muassasasi oila bilan ishlash jarayonida oilaviy tarbiya an'analarini qayta tiklash, ota-onalar, bolalar va o'qituvchilarni qiziqishlar va sevimli mashg'ulotlar birlashmalariga jalb qilish, oilaviy bo'sh vaqtni birgalikda tashkil etish bilan bog'liq muammolarni hal qiladi.


Insoniyatning ming yillik tarixida yosh avlodni tarbiyalashning ikki tarmog‘i: oila va jamoat taraqqiy etgan. Ta'limning ijtimoiy institutini ifodalovchi ushbu tarmoqlarning har biri bolaning shaxsini shakllantirishda o'ziga xos imkoniyatlarga ega. Oila va maktabgacha ta'lim muassasalari bolalarni ijtimoiylashtirishning ikkita muhim institutidir. Ularning ta'lim funktsiyalari har xil, ammo ularning o'zaro ta'siri bolaning har tomonlama rivojlanishi uchun zarurdir. Maktabgacha tarbiya bolaning rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Bu erda u ta'lim oladi, boshqa bolalar va kattalar bilan muloqot qilish, o'z faoliyatini tashkil etish qobiliyatiga ega bo'ladi. Biroq, bolaning bu ko'nikmalarni qanchalik samarali egallashi oilaning maktabgacha ta'lim muassasasiga bo'lgan munosabatiga bog'liq. Ta'lim jarayonida ota-onasining faol ishtirokisiz maktabgacha yoshdagi bolaning uyg'un rivojlanishi deyarli mumkin emas. Bolaning tarbiyasi va kamolotida oilaning rolini e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi. Oilaviy ta'limning asosiy xususiyati - bu maxsus hissiy mikroiqlim, buning natijasida bola o'ziga nisbatan munosabatni rivojlantiradi, bu uning o'zini o'zi qadrlash tuyg'usini belgilaydi. Oilaviy ta'limning yana bir muhim roli - bu bolaning qadriyatlari, dunyoqarashi, jamiyat hayotining turli sohalarida xatti-harakatlariga ta'sir qilishdir. Ma'lumki, ota-onalarning namunasi, ularning shaxsiy fazilatlari ko'p jihatdan oilaning tarbiyaviy funktsiyasining samaradorligini belgilaydi.


Bolalarning rivojlanishida oilaviy ta'limning ahamiyati oila va maktabgacha ta'lim muassasasi o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning ahamiyatini belgilaydi. Biroq, bu o'zaro ta'sirga bir qator omillar ta'sir qiladi, birinchi navbatda, ota-onalar va o'qituvchilar bir-biridan nima kutishadi. Yaqinda hamkorlikning yangi, istiqbolli shakllari belgilandi, ular ota-onalarni bolalar bog'chasining pedagogik jarayonida faol ishtirok etishga jalb qilishni nazarda tutadi. Oila va maktabgacha ta'lim muassasasining o'zaro hamkorligi bolaning rivojlanishida, maktabgacha va maktab ta'limining uzluksizligini ta'minlashda muhim rol o'ynaganligi sababli, ota-onalar va o'qituvchilarning bir-biri haqidagi fikrlarini, ularning ta'sirini batafsil o'rganish kerak. o'zaro hamkorlik va ushbu o'zaro ta'sir samaradorligini oshirishga yordam beradigan tavsiyalar ishlab chiqish. Shu munosabat bilan maktabgacha ta'lim muassasasi va oila o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning usullari va shakllarini topish va amalga oshirish masalasi bugungi kunda eng dolzarb masalalardan biridir. A. S. Makarenko o'z asarlarida shunday yozgan edi: "Biz oila o'zi xohlagancha tarbiya berishiga kafolat bera olmaymiz. Biz oilaviy ta'limni tashkil etishimiz kerak, tashkilotchilik tamoyili esa davlat ta'limi vakili sifatida maktab bo'lishi kerak. Maktab oilani boshqarishi kerak". Makarenko pedagogik xodimlarni ularning hayoti va tarbiyasini yaxshilash, shuningdek, ota-onalarga ta'sir qilish uchun oiladagi bolalar hayotini o'rganishga chaqirdi.



Hozirgi vaqtda maktabgacha ta'lim tizimini qayta qurish munosabati bilan maktabgacha ta'lim muassasalarining amaliy xodimlari yangi, noan'anaviy o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi hamkorlik va o'zaro munosabatlarga asoslangan ota-onalar bilan ishlash shakllari. Oila bilan individual ishlash, har xil turdagi oilalarga differensial yondashish, mutaxassislarning e'tiborini va ta'sirini yo'qotmaslikka g'amxo'rlik qilish nafaqat qiyin, balki ba'zi bir aniq, ammo muhim oilaviy masalalarda to'liq muvaffaqiyatli bo'lishda davom etmoqda. Keling, ulardan ba'zilariga misollar keltiramiz. Bolaning oilasiga tashrif buyurish uni o'rganish, bola, uning ota-onasi bilan aloqa o'rnatish, ta'lim shartlarini aniqlashtirish uchun ko'p narsa beradi. Bolaning xulq-atvori va kayfiyati (quvonchli, bo'shashgan, sokin, uyatchan, do'stona) oiladagi psixologik iqlimni tushunishga yordam beradi. Ochiq eshiklar kuni , Bu juda keng tarqalgan ish shakli bo'lib, ota-onalarni maktabgacha ta'lim muassasasi, uning an'analari, qoidalari, ta'lim ishlarining xususiyatlari bilan tanishtirish, ularni qiziqtirish va ishtirok etishga jalb qilish imkonini beradi. U yangi ota-onalarning farzandlari tarbiyalanadigan guruhga tashrif buyurish bilan maktabgacha ta'lim muassasasiga ekskursiya sifatida amalga oshiriladi. Siz maktabgacha ta'lim muassasasi ishining bir qismini (bolalarning jamoaviy ishi, yurish uchun to'lovlar va boshqalar) ko'rsatishingiz mumkin. Ekskursiya va tomoshadan so'ng, rahbar yoki katta o'qituvchi ota-onalar bilan suhbatlashadi, ularning taassurotlarini bilib oladi va yuzaga kelgan savollarga javob beradi. Suhbatlar ham yakka tartibda, ham guruhlarda o'tkaziladi. Ikkala holatda ham maqsad aniq belgilangan: nimani aniqlash kerak, qanday yordam berishimiz mumkin. Suhbat mazmuni ixcham, ota-onalar uchun mazmunli bo‘lib, suhbatdoshlarni gapirishga undaydigan tarzda taqdim etiladi. O'qituvchi nafaqat gapirish, balki ota-onalarni tinglash, ularning qiziqishini, xayrixohligini bildira olishi kerak. Maslahatlashuvlar. Odatda maslahatlar tizimi tuziladi. Ota-onalar uchun individual yoki guruh maslahatlari o'tkaziladi. Guruh maslahatlariga bir xil muammolarga ega bo'lgan yoki aksincha, ta'limda muvaffaqiyat qozongan turli guruhlardagi ota-onalar (injiq bolalar; rasm chizish, musiqa qobiliyatlari aniq bo'lgan bolalar) taklif qilinishi mumkin. Individual maslahatlashuv eng keng tarqalgan va samarali shakldir. Shaxsiy maslahatlashuvlarda ota-onalar ularni tashvishga solayotgan qayg'u va tashvish haqida gapirishga tayyor va ochiqroqdir. Maslahatlashuvlar o'qituvchining tashabbusi bilan (yig'ilishda og'zaki taklif yoki telefon orqali, yozma taklifnoma) yoki ota-onalarning o'zlari tashabbusi bilan amalga oshirilishi mumkin. Maslahatlashuvning maqsadlari - ota-onalar tomonidan ma'lum bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirish; muammolarni hal qilishda yordam berish. Ota-onalar, ayniqsa yoshlar, bolalarni tarbiyalashda amaliy ko'nikmalarga ega bo'lishlari kerak. Ularni taklif qilish tavsiya etiladi seminarlar va ochiq sessiyalar. Bunday ish shakllari o'rganish usullari va usullari haqida gapirishga va ularni ko'rsatishga imkon beradi: kitobni qanday o'qish, rasmlarga qarash, o'qiganlari haqida gapirish, bolaning qo'lini yozishga qanday tayyorlash, artikulyatsiyani qanday mashq qilish. apparatlar va boshqalar. Shuningdek, ular ota-onalarning ta'lim faoliyatining o'ziga xos xususiyatlarini bilmaslik va noto'g'ri tushunish natijasida kelib chiqadigan ko'plab nizolarni oldini olishga yordam beradi). Ota onalar majlisi ota-onalar bilan ishlashning asosiy shakli. Unda ta'lim muassasasi va oila o'rtasidagi psixologik-pedagogik o'zaro munosabatlarning butun majmuasi jamlangan. uchrashuvlar guruh va umumiy (butun muassasaning ota-onalari uchun) o'tkaziladi. Umumiy yig'ilishlar yiliga 2-3 marta tashkil etiladi. Ularda yangi o‘quv yilidagi vazifalar, o‘quv-tarbiya ishlarining asosiy yo‘nalishlari va natijalari, jismoniy tarbiya masalalari va yozgi dam olish davri muammolari; maktabgacha ta'lim muassasasi to'g'risidagi huquqiy hujjatlar bilan tanishish.