Biyolojik Ritimler ve Anestezi Doç. Dr. Leyla İyilikçi



Yüklə 445 b.
tarix21.04.2017
ölçüsü445 b.
#14737


Biyolojik Ritimler ve Anestezi

  • Doç. Dr. Leyla İyilikçi

  • DEÜTF Anesteziyoloji AD


Biyolojik Ritim

  • Canlı organizmada yaşam boyu tekrarlayan ve canlının dış ortama adaptasyonunu sağlayan fizyolojik olaylardır



Biyolojik Ritim

  • Kalbin Elektriksel Aktivitesi

  • Solunum Hareketi

  • Uyku ve uyanıklık

  • Hormonların Salgılanması



Biyolojik Ritim

  • Biyolojik ritim ve mekanizmalarını inceleyen bilim dalına KRONOBİYOLOJİ denir



Biyolojik Ritim

  • Sirkatidal

  • Sirkadiyen

  • Sirkalunar

  • Sirkanual



Biyolojik Ritim

  • Gel-git olayları

  • Gündüz-gece

  • Ayın evreleri

  • Mevsimler



Biyolojik Ritim

  • Circa (yaklaşık) dies (bir gün)

  • 22-26 saat uzunluktaki ritimler sirkadiyen ritim

  • 18 saatten kısa ritimler ultradiyen

  • 30 saatten uzun ritimler infradiyen

  • [Refinetti R, Circadien Physiology,1999]



Biyolojik Ritim ve Tarihçe

  • M.Ö 4 yy Andosthenes demirhindi ağacı yaprakları gündüz açılıp, gece kapandığını

  • 1729 De Mairan bitkilerin güneşe yönelmeleri

  • 1866 vücut sıcaklığının gece gündüz değişimi

  • 1961 Aschoff Tier Bunker izolasyon ünitesinde uyku-uyanıklık periyodunun 25 saatlik bir döngü olduğunu saptamıştır



Biyolojik Ritim ve Çevresel İşaretler



Doğal çevre koşulları ile düzenleniyorsa entrained ritim

  • Doğal çevre koşulları ile düzenleniyorsa entrained ritim

  • Doğal ve çevresel ortamdan yalıtılmış ortamdaki içsel ritim free-running ritim





Biyolojik Ritim

  • Lökomotor aktivite kaybı

  • Gece aktif olan hayvanlar gündüz dinlenmesi



Biyolojik Ritim

  • Faz : Bir ritmin anlık durumu

  • Faz açısı: iki faz arasındaki zaman farkı

  • Serbest ritim gösteren canlılarda içsel gece ve gündüz kavramı üzerine etkiyi gösterir





Biyolojik Ritim

  • Vardiya örneği (aydınlık-karanlık ritmi)

  • Yorgunluk, dikkatsizlik, iştah bozukluğu, uyku-uyanıklık dengesi bozulur

  • Jet-lag sendromu zaman dilimlerinin aşıldığı seyahat (biyolojik saat ile varış arasındaki dengesizlik)

  • İştahsızlık, baş ağrısı, uyku düzeninde bozukluk, konsantrasyonda bozukluk vb.



Biyolojik Ritim

  • Mevsimsel duygu durum bozukluğu (SAD seasonal affective disorder)

  • Sonbahar-kış aylarında mevsimsel değişiklik ile kişi, kısa foto-periyoda uyum sağlayamaz ve tedavide parlak ışık önemli



Biyolojik Saat

  • 1950’de Kramer ve Hoffman

  • Coleman’a göre tanımı

  • Yaşayan organizmada zamanın geçişini ölçme kapasitesi olan fizyolojik sistem



Biyolojik Saat

  • İçsel

  • Sıcaklık

  • Yeniden ayarlanabilir olması

  • Devamlı danışılıyor olması



Biyolojik Saat

  • Retina

  • Suprakiazmatik çekirdek

  • Pineal Bez





Biyolojik Saat

  • Görme kaybı olanlarda 24 saatlik aydınlık-karanlık duyusunu devam ettirmeleri retinadaki zaman duyusunu algılayan reseptörleri (chronosense) ile olmaktadır

  • Retinada bulunan foto ve krono reseptörler sirkadiyen ritim için vazgeçilmezdir

  • Sirkadiyen fotoreseptörler opsin reseptörlerinden melanopsin içerir ve sadece retinada bulunur



Biyolojik Saat

  • Diz eklemi arasında küçük bir bölgede ışığa duyarlı fotoreseptör olduğu bildirilmiştir (??)

  • Biyolojik saatin moleküler mekanizması

  • Gen-protein-gen



Biyolojik Saat ve Melatonin

  • Suprakiazmatik çekirdeğin, biyolojik ritimler üzerindeki kontrolünde otonom sinir sistemi nöral iletimi

  • Humoral iletimin büyük kısmı pineal bezden salgılan melatonin

  • Tiroid ve glukokortikoidlerde önemli



Biyolojik Saat ve Melatonin

  • GABA salınımı ışık ile artar ve paraventriküler çekirdek (PVN) preotonomik nöronları inhibe eder ve melotonin salgısını baskılar

  • Gece ise melatonin yapımı artar



Biyolojik Saat ve Melatonin

  • Dekart’a göre ruhun bulunduğu yer

  • Pineal bez

  • Nöroendokrin bir transduser

  • Gündüz seratonin

  • Gece melatonin



Melatonin

  • Pinealosit

  • Retina

  • Plesenta

  • Böbrekler

  • Lens

  • Kemik iliği

  • Solunum yolları

  • GİS

  • Deri



Biyolojik Saat ve Melatonin

  • Yıl boyunca gündüz ve gece uzunluğunun değişmesi melatonin sentez ve salınım da mevsimsel değişikliklere yol açar

  • Yarı ömrü 20-47 dk

  • Prepubertal bireylerde daha uzun yarı ömür

  • Karaciğerde metabolize

  • Tüm hücrelerde 3-hidroksi melatonin antioksidatif etki



Biyolojik Saat ve Melatonin

  • Koronerler, ventrikül ve aort da bulunur

  • Yeni doğan bebek melatonini anne sütünden alır

  • 9-12 haftalıkken melatonin ritmi başlar

  • İleri yaşlarda melatonin düzeyi düşer uyku ve uyanıklık ritmi bozulur



Melatonin ve Anestezi

  • Preoperatif anksiyolitik ve sedatif etkileri vardır

  • Midazolam ile karşılaştırmalı çalışmalarda

  • premedikasyonda kullanılabileceği sonucuna varılmıştır

  • Sıçanlarda ise barbitürat ile düşük dozda melatonin (5mg/kg) ile etkinin güçleneceği,yüksek dozda (50 mg/kg) ters etki olacağı bildirilmiştir

  • [Acil M, Basgül E, Celiker V ve ark. Eur J Anesthesiol,2004]

  • [Pang CS,Mulnier C,Pang SF ve ark.Biol Signals Recept,2001]

  • [Drago F,Frisina M, Grech M ve ark.Neurosci Lett,2001]



Melatonin ve Anestezi

  • Tavşanlarda anestezi öncesi, anestezi sırasında ve sonrasında kan melatonin düzeylerine bakıldığında;

  • Halotan azaltmış

  • Ketamin arttırmış

  • Pentobarbital etkilememiştir

  • [Pang CS,Mulnier C,Pang SF ve ark.Biol Signals Recept,2001]



Melatonin ve Anestezi

  • Gündüz uygulanan anestezi uygulamalarında halotan, isofluran ve sevofluranın kan melatonin düzeylerin değiştirmediği saptanmıştır

  • [Karagöz H, Basgül E, Çeliker V ve ark. Anestezi Dergisi,2002]



Biyolojik Ritim

  • Uyku-uyanıklık ritmi

  • Menstürel ritim

  • Sıcaklık

  • (16-18 saatleri arasında en yüksek)

  • (4-6 saatlerinde en düşük) Melatonin en yüksek seviyede

  • Kalp ritmi

  • (Gece geç saatlerde yüksek,sabah artar, öğleden sonra düşük)

  • Tansiyon Arteriyal

  • (Sistolik ve diyastolik basınç gece düşük)



Biyolojik Ritim

  • Karaciğer kan akımı (02.00-08.00) maksimum düzeyde,14.00’de en düşük seviye

  • Glomerüler filtrasyon hızı (12:00-16:00) arası en yüksek (00:00-04:00) arası en düşük

  • Alkol toleransı öğleden sonra en yüksek

  • MI sabah daha fazla

  • Fibrinolitik aktivite sabah daha az

  • Astım sabah (00:02-00:06) en fazla hava yolu direnci sabah yüksek, öğleden sonra düşük



Biyolojik Ritim

  • Ağrıda farklılıklar gösterir

  • RA, sabah yoğun ağrı

  • Migren sabah ve akşam yoğun ağrı

  • Beta-endorfin sabah en yüksek salgılanıyor

  • Melatoninin gece analjezik etkisi en fazla



Kronoterapi

  • İlacın uygulama zamanını seçmek için sirkadiyen sistemlerin göz önüne alınmasına

  • Kronoterapi, ilgilenen bölüme Kronofarmakoloji denir

  • Astım, RA, kemoterapi ilaçları biyolojik ritme göre seçilip verilmelidir



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • Lokal anesteziklerin etkinliği karanlık fazda aydınlık faza göre daha yüksek

  • En uzun anestezi süresi saat 15:00 de

  • Diş tedavisinde sık kullanılan mepivakain en yüksek etkinliği 15:00’de olduğu gösterilmiştir

  • [Lemmer B,Wiemers R.Chronobiol Int, 1989]



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • Epidural ropivakain (14 mL-%17) 194 denekte doğum eylemi incelenmiş ve diürnal gruplarda (07:00-13:00 ve 13:00-19:00) noktürnal gruplara göre (19:00-01:00 ve 01:00-07.00) göre %20-28 daha uzun olduğu saptanmıştır

  • [Debon R, Chassard D, Duflo F ve ark. Anesthesiology 2002]



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • Farelere saat (10:00,16:00,22:00,04:00) tek doz 20 mg/kg Bupivakain uygulaması sonucu en yüksek plazma konsantrasyonu ve toksisite saat 22:00’de saptanmıştır

  • [Bruguelle B, Prat M. J Pharm Pharmacol,1987]



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • İnsanda sabit dozda lidokain infüzyonuna başlanması 2-10 saat sonra plazma düzeyine bakıldığında öğleden sonraki vakalarda lidokain konsantrasyonunun sabah vakalarına göre daha yüksek olduğu ve bu sonucun ilacın metabolizmasındaki azalmaya bağlı olabileceği bildirilmiştir

  • [Warman GR,Leitch S ve ark, The first International Congreess of Applied Chronobiology and Chronomedicine, 2005]



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • Bupivakain için mevsimsel değişiklik incelenmiştir

  • Yılın belirli aylarında günün aynı saatinde 20 mg/kg ilaç verilerek 0.25,0.5,1,2,4 ve 6.saatlerde serum bupivakain düzeyine bakılmış en yüksek değerler Cmaks Temmuz ayında T maks için Mayıs ve Şubat ayında gözlenmiştir

  • [Attolini L,Gantenbein M ve ark. Eur J Drug Metab Pharmacokinet, 1996]



Biyolojik Ritim ve Lokal Anestezikler

  • EMLA ile yapılan bir çalışmada çocuklarda sabah (8:15) ve öğleden sonra (16:15) deriye sürülmüş bir saat sonra kan örnekleri alınmış, aynı uygulama sıçanlara da yapılmış ve sonuçta çocuklarda akşam saatlerinde sıçanlarda ise sabah saatlerinde lidokain düzeyinin daha yüksek olduğu görülmüştür

  • [Bruguerolle B,Giaufre E ve ark.Chronobiol Int, 1991]



Biyolojik Ritim ve Kas Gevşeticiler

  • Sıçanlarda

  • galamin

  • pankuronyum

  • d-tubokürarin

  • gece döneminde düşük olarak bulunmuştur



Biyolojik Ritim ve Kas Gevşeticiler

  • Rokuronyum ile sabahları blokaj süresi uzun öğlenden sonra ise en kısa olduğu saptanmıştır

  • [Cheeseman JF,Warman GR ve ark. The first International Congreess of Applied Chronobiology and Chronomedicine, 2005]



Biyolojik Ritim ve Ketamin

  • Ketamin ile katatoni sıçanlarda gece saatlerinde gündüze göre uzun

  • Kış aylarında katotoni artmaktadır

  • [Winters WD, Hance AJ, Cadd GC ve ark. Neuropharmacology, 1986]



Biyolojik Ritim ve Midazolam

  • Midazolam sağlıklı erkek gönülllülerde yapılan çalışmalarda sirkadiyen ritim ile ilişkisi gösterilememiştir

  • Midazolam yarı ömrünün saat 14:00 de en kısa, 02:00 de en uzun olduğu saptanmıştır



Biyolojik Ritim ve İnhalasyon Anestezikleri

  • Halotan ile ilgili çalışmalar vardır

  • Alveoler ölçümlerin en düşük aydınlık dönemde olduğu saptanmıştır

  • [Chassard D, Bruguerolle B. Anesthesiology,2004]



Biyolojik Ritim ve Sufentanil/Fentanil

  • Doğum eyleminde kullanılan intratekal sufentanil ile fentanilin analjezi seviyesini ölçülen çalışmalarda gündüz saatlerinde akşam saatlerine göre %30 ve %27 oranında daha kısa olduğu saptanmıştır

  • [Gupta SK, Southam MA, Hwang SS, J Clin Pharmacol, 1995]



Reciprocal Relationships between General(Propofol) Anesthesia and Circadian Time in Rats Etienne Challet, Sylviane Gourmelen, Paul Pevet, Philippe Oberling and Laure Pain Fransa 2007



Sonuç

  • Biyolojik Ritimler;

  • İlaçların etkinliği

  • Toksisitesi

  • İlaç reçete edilirken

  • İlaç uygulanırken

  • göz önünde bulundurmamız gereken önemli bir faktördür



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin