Dizayn sanati

---

Международный научный журнал № 2(100), часть 1 
«Научный Фокус» июня, 2023 
667 
DIZAYN SANATI 
 
Abdukarimova Nilufar 
Samarqand viloyat Bulunģur tuman 50-umum ta‘lim
maktab tasviriy san‘at fani òqituvchisi 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ajoyib san’atlardan biri dizayn san’ati haqida so’z 
boradi. 
Kalit so’zlar:
Dizayn, Gʻarbiy Yevropa, Kamoliddin Behzod, sanoat grafikasi, libos 
dizayn, empatiya, sezgi, Brayen Xorrigan, designo. 
 
Dizayn — narsalar muhitini estetik va funksional sifatlarini shakllantirish 
maqsadiga qaratilgan loyihalash faoliyati turlarini ifodalovchi termin. Dizayn faoliyati 
tarkibiga keng isteʼmol buyumlari, mashina, dastgoh, kiyim, reklama va oʻrov 
materiallari, jamoat va turar joy binolarini jihozlash, mebel va boshqalar kiradi. Dizayn 
20-asr boshlarida yuzaga kelib, 30-yillarda maxsus faoliyat turi sifatida Gʻarbiy 
Yevropa va AQSHda shakllandi. 80-y. 2-yarmidan dizaynning faoliyat doirasi kengaydi. 
Dizaynerlar rassom sezgisi bilan birga ilmiy fanlar (masalan, materialshunoslik, 
rangshunoslik va b.) ga tayanadi, ish jarayoni va sharoitlari, sotsiologiya va boshqalar. 
Dizayn sohasidagi mutaxassislar maxsus oliy oʻquv yurtlarida tayyorlanadi. Jumladan, 
Kamoliddin Behzod nomidagi Milliy rassomlik va dizayn institutida ham interyerlar va 
sanoat grafikasi, libos dizayn boʻyicha mutaxassislar tayyorlanadi. 
Dizaynning eng muhim jihatlaridan biri bu estetikani funksionallik bilan 
muvozanatlash qobiliyatidir. Vizual jihatdan jozibali, ammo amaliyligi yo'q dizayn oxir-
oqibat foydasizdir. Aksincha, juda funktsional, ammo yoqimsiz dizayn iste'molchilarga 
yoqmasligi mumkin. Asosiysi, bu ikki element oʻrtasida toʻgʻri muvozanatni topish. 
Dizaynning yana bir muhim jihati - bu innovatsiyalar yaratish va chegaralarni bosib 
o'tish qobiliyati. Dizaynerlar o'ylash qobiliyatiga ega bo'lishi va muammolarga yangi va 
ijodiy echimlarni taklif qilishi kerak. Buning uchun ma'lum darajadagi tavakkalchilik 
va yangi g'oyalar bilan tajriba o'tkazishga tayyor bo'lish kerak. Bundan tashqari, 
dizaynerlar maqsadli auditoriyani chuqur tushunishlari kerak. Ular o'z mijozlarining 
ehtiyojlari va afzalliklarini oldindan bilishlari va ularning o'ziga xos didiga 
moslashtirilgan dizaynlarni yaratishlari kerak. Buning uchun tadqiqot, empatiya va 
sezgi uyg'unligi kerak. Oxir oqibat, dizayn san'ati chiroyli va foydali narsalarni 
yaratishdir. Bu ijodkorlik, muammolarni hal qilish qobiliyati, yangilik va empatiyaning 
o'ziga xos kombinatsiyasini talab qiladi. Logotip, veb-sayt yoki jismoniy mahsulot 
boʻladimi, dizayn sanʼati bizni oʻrab oladi, dunyomizni shakllantiradi va uni yanada 
goʻzal va funktsional joyga aylantiradi. 
“Dizayn –bu buyumlarni ishlab chiqarish jarayonini, inson muammosini oqilona 
va ijodiy hal qilish, deb yozadi Brayen Xorrigan. 

---

Международный научный журнал № 2(100), часть 1 
«Научный Фокус» июня, 2023 
668 
“Dizayn tushunchasi” o’zining tarixida “Dizayn” so’zi italyancha designo so’zidan 
olingan. Renesans davrida loyiha, surat shuningdek asosiy ish g’oyasida yotganligini 
anglatgan. Keyinchalik XVI-asrda Anglyada designo tushunchasi paydo bo’ldi, bizning 
kunimizga qadar etib keldi va rus tilida chizma, bezak, shuningdek loyihalash va 
yaratish ma’nosini anglatadi. Ancha tor kasbiy tushunchada dizayn loyihalash badiiy 
faoliyatida inson uchun har jihatdan qulay bo’lgan buyumlar doirasini turar joy 
to’plamlari, sotsial madaniy, sanoat tarmog’idagi, yuqori istemoldagi va estetik 
sifatdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni anglatgan. Dizayn bir necha usullar 
faoliyatini kesib o’tib yuzaga kelgan. Badiiy loyihalash dasturi, ommaviy sanoat, 
muhandislik loyihalari va fani. Bugun dizayn bu loyihalash badiiy faoliyatida 
majmuaviy o’zaro mustaqil fan sohasi, tabiiy ilmiy, texnik ijtimoiy bilimlarni 
birlashtirib, muxandislik va badiiy fikrlash, sanoat asosida buyumlar dunyosini haddan 
tashqari keng muloqot chegarasida uni inson bilan hammasidan istesnosiz hayot 
faoliyati doirasi yo’nalishini shakllantirish. Dizaynning markaziy muammosi madaniy 
va antropoga yunonch odamga aloqador ekanligini bildiruvchi yasama so’z mos 
buyumlar olamini yaratish hisoblanadi, estetik baholangan garmonik kabi yaxlit. Bu 
yerda dizayn uchun alohida muhimi bu muhandislik texnik va tabiiy fanlarni o’rganish 
qatorida ijtimoiy fanlar falsafa, madaniyatshunoslik, sotsialogiya, semantika kasallik 
alomatlari haqidagi fan va boshqalardan foydalanishdir. Hamma bu buyumlar olamida 
loyihalash badiiy modellashtirish hujjatini o’ziga xos qiyofali badiiy shaklni fikrlashga 
tayangan holda uni yaxlitlikga keltiradi. 
"Dizayn" atamasi bilan nimani tushunish mumkin? Buning hujjatlari qanday? 
Agar tegishli kontseptsiya talqinini mutaxassislar orasida keng tarqalgan deb 
hisoblasak, unda biz xulosa qilishimiz mumkinki, dizayn birinchi navbatda inson 
mehnat faoliyatining bir turi. Bu turli xil kasb egalari tomonidan amalga oshirilishi 
mumkin. Quruvchilar, dasturchilar, iqtisodchilar, qonun chiqaruvchilar loyihalash 
bilan shug'ullanishlari mumkin. Har holda, ular ma'lum bir loyihani ishlab chiqadilar, 
bu u yoki bu maqsadda ishlatilishi mumkin bo'lgan turli algoritmlar, xususiyatlar yoki 
parametrlar to'plamidir. Loyiha katta tizim, biznes-reja, strategiyaning bir qismi 
bo'lishi mumkin. Bunday holda, ushbu tizimning ishlashini ta'minlash uchun aniq 
muammolarni hal qilishga imkon beradigan algoritmlarni o'z ichiga oladi. 
Loyihalashning natijasi - bu ishlab chiqarishni tashkil etish, ob'ektni qurish, uni boshqa 
zaruriy shaklda amalga oshirishga imkon beradigan hujjatlarni ishlab chiqish - 
masalan, qonun hujjatlarini loyihalash haqida gap ketganda kompyuter dasturi yoki 
normativ-huquqiy hujjat shaklida. Shunday qilib, ko'rib chiqilayotgan atama universal 
bo'lib, keng huquqiy munosabatlarda qo'llaniladi. dizayn yaratish - bu har ikki 
murakkab va oddiy masala emas. Bir tomondan, siz ta'mi bir harakat qilish kerakligini 
ta'kidlab mumkin, va rangi va makon birikmasi haqida hech bo'lmaganda ba'zi bilim, 
va boshqa kichik nozik va nozik bir ommaviy, qaysi holda, ba'zi joylarda, hatto eng 
zamonaviy dizayn o'rinsiz qarash qiladi bor. Biroq, bir mutaxassisga jo'natildi oldin siz 
allaqachon kelajakda sizning ichki ko'rinishini qanday bir fikr bo'lishi kerak. Buning 

---

Международный научный журнал № 2(100), часть 1 
«Научный Фокус» июня, 2023 
669 
uchun dizayn asosiy turlari ham mavjud bilish kerak. Faqat shu yo'l bilan uni ichki 
shaxsiy uslub yaratish qo'yish mumkin bo'ladi. Uning asosiy g'oyasi samarali 
funktsional va hashamatli va barcha fanlarni birlashtirish hisoblanadi. Bu aslida, 
burjua tozalash birikmasi, Ammo, hamma narsa foydali va funktsional ob'ektlar 
bo'ladi. Bu uslub qulayliklar qadrlayman va mollarini off ko'rsatish uchun tayyor 
bo'lganlar uchun javob beradi. U erda bir oltin jigarrang ishlatiladi rang g'am, va 
manzarali elementlar tuzilishi bir zigzag va to'lqinli tugatish va shaklga ega. 
Dizaynerlik - bugungi kunda eng yuqori daromadli kasblardan biridir. Axir, 
dizaynerlar hayotimizni go’zalroq bo’lishida o’z hissasini qo’shadilar. Odamzod uchun 
go’zallik qancha ko’p bo’lsa, shuncha ozdir «Dizayner» so’zi inglizcha 
«industrialdesighn» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, loyihalashtirish, sanoat hom-
ashyolarini ishlab chiqarish ma'nolarini anglatadi. Qadim zamonlardanoq inson o’z 
kelib chiqishini o’zgartirishga intilib kelgan. Buni o’z xonadonini shinamroq, ish joyini 
esa qulay qilib o’zgartirganligi misolida ko’rish mumkin. Bizni o’rab turgan barcha 
narsa qulay, foydali, tejamli va chiroyli bo’lishi barobarida sog’lig’imizni saqlab qolishi 
va ruhiy osoyishtalik sari yetaklashi lozim. Aynan bu kabi vazifalar bilan dizayner 
shug’ullanadi. XX asr fan va texnika asri deb tan olingan bo’lib, bu yillar texnika va 
fandagi yutuqlar, tejamkorlik va go’zallikka intilishga erishilgan, shularning natijasida 
yangi kasb - dizaynerlik shakllangan. Hozirgi kunda hech qaysi sohani bu kasbsiz 
tasavvur qilishning iloji yo’q. Umuman olganda, dizaynerlik dizaynning u yoki bu 
yo’nalishining badiiy-texnika ijodiyoti bilan shug’ullanishdir. Zamonaviy dizaynning 
hozirgi kundagi kasblari: veb-dizayner, reklama mahsulotlari dizayneri, arxitektor, 
loyihala dizayneri, illyustrator. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. 
Abdullayev N. San’at tarixi. Toshkent. “San’at”. 2001. 
2. 
Abdullayev S.F, Mahmudov A.T. Qalam tasvir gips modellarini chizish. 
O’quv qo’llanma. Toshkent. 2011. 
3. 
Azimov B. Natyurmort tuzish va tasvirlash metodikasi. Toshkent. 
“O’qituvchi” 1984. 
4. 
Rabinovich M. Odam to’rt oyoqli hayvonlar va parrandalar plastik 
anatomiyasi. Toshkent. “O’qituvchi” 1980.