Ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

       AZ

ƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ 

                         

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ 

 

 

 

                                                       

“  TƏSDİQ EDİRƏM ” 

Elm və innovasiyalar üzrə prorektor 

_____________prof. A.H.Kazımzadə 

“______”  “___________________”2018-ci il 

Biologiya fakültəsinin dekanı 

_________________prof. A.Ə.Quliyev 

Fakültə Tədris-Metodik Şurasının sədri 

__________________prof.Z.M.Məmmədov 

 

 

    

İPF-BIZa <>  ixtisası üzrə doktoranturaya  

                               

Qəbul imtahanının 

 

 

                             PROQRAMI 

 

 

Tərtib edənlər:            k.t.e.d., prof. R.Quliyev 

                                      b.e.d., prof.M.Babayev 

                                      b.e.d., prof.E.Axundova 

 

 

 

 

Bakı Dövlət Universiteti Biologiya  

fakültəsinin Elmi Şurası tövsiyyə etmişdir. 

Protokol 

, 05.12.2018-ci il. 

 

 

 

                                 BAKI-2018 

 

 

 

GENETİKA  SELEKSİYANIN  ƏSASLARI 

 

 

Genetika bir elm kimi bu gün bioloji elmləri birləşdirir və istiqamətləndirir. Bu onunla 

bağlıdır  ki,  genetika  elmi  canlıların  mütəşəkkilliyinin  bütün  səviyyələrində  (molekulyar, 

hüceyrə, orqanizm və populyasiya) iki fundamental xüsusiyyəti-irsiyyət və dəyişkənliyi öyrənir. 

 

Bu  fənnin  məqsədi-dialektik  materializm  əsasinda  tələbələrə  irsiyyətin  tamlığı  və 

diskretliyi, irsiyyətin maddi vahidi olan gen və onun dəyişməsi, genetikanın əsas üsulu-genetik 

analiz  və  onun  həlledici  qabiliyyəti,  genetika  elminin  digər  bioloji  elmlərlə  və  praktika  ilə 

(seleksiya, t

ibb biotexnologiya) əlaqəsi haqqında təsəvvür verməkdən ibarətdir. 

 

Genetika fənninin öyrənilməsi praktiki və seminar məşğələlərinin keçirilməsini tələb edir. 

 

Tədris  prosesində  tablolardan,  diopozitivlərdən,  kinofilmlərdən,  texniki  vəsaitlərdən  və 

müasir 

kompüterlərdən istifadə etmək lazımdır. 

 

Fənin mənimsənilməsi məqsədi. 

 

Bioloji elmlərin açarı sayılan  “genetika” fəninin məqsədi müasir tələblərə cavab verən, 

dərin  nəzəri və praktiki  hazırlığa malik olan, biotexnologiya sahəsində müvəffəqiyyətlər əldə 

etməyi bacaran yüksək ixtisaslı bioloqları yetişdirməkdən ibarətdir. 

 

Digər fənlər strukturunda yeri və əlaqəsi. 

 

Genetika fənni bakalavr hazırlığında baza fənlərinə daxildir. Genetika  fənni mütəxəssis  

hazırlığında  kimya  (üzvi  kimya),  riyaziyyat  və  fizika  fənləri  ilə  bilavasitə  sıx  bağlı  olub,  bu 

fənlərin öyrənilməsi nəticəsində əldə edilmiş bilik və bacarıqlara istinad edir. 

Fənnin mənimsənilməsi nəticəsində bakalavrlar 

Bilməlidirlər: 

XXI əsrdə insanların artan tələbatının ödənilməsində genetikanın nəzəri əsaslarına uyğun 

seleksiyanın  qarşısında  duran  əsas  məsələləri,  yeni  bitki  sortları,  heyvan  cinsləri  və 

mikroorqanizm stammlarının yaradılması yollarını, irsiyyət və dəyişkənliyin, həmçinin mühitin 

rolunu və insanların sağlamlığına yönəlmiş müasir tədbirləri. 

 

Bacarmalıdırlar: 

 

Bakalavr  səviyyəsində genetika və seleksiyanın əsas qanunauyğunluqlarını dərk etməyi, 

çirklənmiş ətraf mühitin (fiziki və kimyəvi amillərin) canlı orqanizmlərdə törədə biləcəyi zərərli 

mutasiyalar  haqqında  mühakimə  yürütməyi,  mikroskopdan  istifadə  etməklə  normal  

xromosomları  zədələnmiş  xromosomlardan  fərqləndirməyi,  bitki  və  bəzi  heyvan  obyektləri  ilə 

təcrübə qoymağı. 

 

Yiyələnməlidirlər: 

İrsiyyətin  maddi  əsaslarına,  Mendelin  irsilik  qanunauyğunluqlarına,  qeyri-allel  genlərin 

qarşılıqlı  təsirinin  müxtəlifliyinə,  cinsiyyətin  təyini  və  krossinqoverin  mexanizminə, 

dəyişkənliyin  öyrənilməsinə  və  onun  seleksiyada  əhəmiyyəti  haqqında  biliklərə,  gen  və  onun 

quruluşu haqqındakı məlumatlara, genetikanın tətbiq sahəsi olan seleksiyanın genetik əsaslarına, 

o cümlədən sort və cinslərin alınma üsullarına, insan genetikası və onun öyrənilməsi üsullarına, 

biotexnologiyanın müasir üsullarına. 

 

Kursun mövzular və saatlar üzrə bölgüsü 

N 

Mövzuların adı 

saatlar 

müh. 

lab. 

1. 

Genetikanın üsulları, məsələləri, inkişaf mərhələləri. Irsiyyətin 

maddi əsasları. 

2 s. 

2 s. 

2. 

Irsiyyətin molekulyqar əsasları. 

2 s. 

2 s. 

3. 

Q.Mendelin üsulları. Monohibrid və polihibrid çarpazlaşma. Qeyri-

allel genlərin qarşılıqlı təsiri. 

2 s. 

2 s. 

4. 

Ilişikli irsilik və krossinqover. 

2 s. 

2 s. 

5. 

Prokariotlarda genetik analiz.  Nüvədənkənar irsiyyət. 

2 s. 

2 s. 

6. 

Irsi və qe