Fövqəladə hallar və həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi”

AZERBAYCAH RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZERBAYCAH MEMARLIQ VƏ İNŞAAT UNİVERSİTETİ

Təsdiq edirəm

­­­­­­­­­­­­­ “ FH və HFT”kafedrasının müdiri

---------------------prof.H.O.Ocaqov

“----“ ----------------2015

“Fövqəladə hallar və həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi”kafedrası
“Fövqəladə halların təhlükəli amilləri” fənnin

S İ L L A B U S U

İxtisas 050651 Fövqəladə hallar və həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi mühəndisliyi

Kodu ____________

Tədris ili 2014- 2015 –cü il. semestr -4

Fakültə _İnşaat- texnologiya Qrup ­­­­_643 a

Tədris yükü: mühazirə 60 saat, seminar (məşğələ) 30 saat, Cəmi 90 saat.

Kredit: - 6

Auditoriya: № 1007 Saat: ________

2. Müəllim haqqında məlumat:

Adı, atasının adı, soyadı və elmi dərəcəsi –dos.Ş.D.Danyalov

Kafedranın ünvanı: Bakı,şəh. A.Sultanova küçəsi,5. AzMİU, II korpus,10-cu mərtəbə

Məsləhət saatları:,... günlər,Saat 10.00-13.00

E-mail ünvanı: [e-mail] İş telefonu: 539-07-75

3. Tələb olunan dərslik və dərs vəsaitləri:

1. 
   Ocaqov H.O., Hacıyev A.L. Sabitliyi pozan amillər və onların nəticələrinin xarakteristikası. B.2003. 2.Ocaqov H.O., Fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin dayanıqlığı. B.2005. 3.Ocaqov H,O,FH-da həyat fəliyyətinin təhlükəsizliyi B.2010
   

Bakı-2015

Giriş
İnsan təbiətin bir funksiyası olub,onunla sıx əlaqədardır. İnsan həyatında və fəaliyyətində təbiətin rolunu qiymətlindirmək çətindir. Hələ XX əsrin başlanğıcında yer kürəsinin əhalisi təmiz hava alır və saf su içirdilər. lakin XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq əhalinin sürətlə artımı və elmi-texniki inqilab ekosistemdə ciddi dəyişikliklərə gətirib çıxardı. Belə ki, kimya sənayesi, nüvə energetikası,aviasiya , avtomobil nəqliyyatı və digər sahələr təbiətə zərər vurmaqla yanaşı, təbii (resursların) ehtiyatların azalmasına, tükənməsinə,ekoloji tarazlığın pozulmasına,insanların sağlamlığına və həyatına ciddi təhlükələrə gətirib çıxardı. Buna görə də təhlükəyə düçar olmamaq üçün ehtimal oluna biləcək texnogen və təbii hadisələri, onların xüsusiyyətləri haqqında məlumatlar olmalıdır ki, bu hadisələr zamanı əhalinin düzgün davranması mümkün olsun.

Fənn proqramı kredit sistemi üzrə tədris prosesinin təşkili və tələbələrin biliklərinin test üsulu ilə qiymətləndirilməsi metodikaları əsasında işlənib hazırlanmışdır. Fənn proqramı müəllimlərin və kursantların istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.

1.Ümumi qaydalar

1. 
   Fənn tədrisinin məqsədi.
   

Fövqəladə hallar haqqında ümumi anlayış, fövqəladə halların təsnifatı, fövqəladə hallar yaradan texnogen, təbii,ekoloji,sosial, siyasi və hərbi xarakterli təhlükəli amilləri, onların baş verməsinin əsas səbəbləri,xarakteristikası,onların nəticələri, fövqəladə halların təhlükəli amillərinin insanlara və ətraf mühitə təsiri, fövqəladə hallar baş verdikdə insanların davranışı haqqında ətraflı məlumatı verməkdir.

2. 
   Fənn tədrisinin əsas vəzifələri.
   

Fövqəladə halların təsnifatının, fövqəladə halların zədələyici amillərinin öyrənilməsi, fövqəladə hallar haqqında əsas termin və anlayışların öyrənilməsi,təbii xarakterli fövqəladə hadisələrin (zəlzələlərin, vulkanların, yanğınların,aqrometroloji,metroloji,hidroloji,geoloji)yaranma səbəblərini, onların qarşısının alınması yolları və üsulları,nəticələrin aradan qaldırılması,texnogen, ekoloji,sosial, siyasi və hərbi xarakterli fövqəladə halların baş vermə səbəbləri, fövqəladə hallar zamanı əhalinin davranış qaydaları, fövqəladə halların nəticələrini aradan qaldırılmasının üsul və yollarının öyrənilməsidir.

3. 
   Fənn üzrə bilik və bacarıqlara olan tələblər:
   

Fövqəladə halların növləri və baş vermə səbəbləri bilməli, fövqəladə halların baş səbəblərinin araşdırılması, fövqəladə halların ətraf mühitə və insanlara təsiri, fövqəladə halların qarşısının alınması yollarının və üsullarının təhlili və müəyyən edilməsi.

2.Fənnin məzmunu

2.1.Fənn üzrə saatların bölüşdürülməsinin qısa təsnifatı

1. Fövqəladə hallar haqqında anlayış və əsas terminlər---------------------------------------------4s

2. Fövqəladə hallar,xarakteristikası və onların təsnifatı və zədələyici amilləri------------------ 6s

3.Təbii xarakterli fövqəladə hallar,zəlzələlər, xarakteristikası və onların nəticələri------------4s

4.Vulkanlar, xarakteristikası və onların nəticələri----------------------------------------------------2s

5.Metroloji və aqrometroloji, təhlükəli hadisələr, xarakteristikası və onların nəticələri--------4s

6. Quruda və dənizdə hidroloji təhlükəli hadisələr, xarakteristikası və onların nəticələri------2s

7. Geoloji təhlükəli hadisələr, xarakteristikası və onların nəticələri -------------------------------2s

8. Təbii yanğınlar, xarakteristikası və onların nəticələri -------------------------------------------4s

9. Bioloji xarakterli təhlükəli hadisələr, xarakteristikası və onların nəticələri ------------------ 4s

10.Texnogen xarakterli təhlükəli hadisələr,onların baş vermə səbəbləri ------------------------- 2s

11.İstehsalat müəssisələrində qəzalar, xarakteristikası və nəticələri------------------------------- 2s

12.Yanğınlar,partlayışlar, xarakteristikası və onların nəticələr--------------------------------------6s

13. Hidrodinamik qəzalar,səbəbləri və onların nəticələri---------------------------------------------2s

14. Kimyəvi təhlükəli obyektlərdə qəzalar, xarakteristikası,nəticələri------------------------------4s

15.Radiasiya təhlükəli obyektlərdə qəzalar, xarakteristikası və onların nəticələri --------------4s

16. Nəqliyyat qəzaları, xarakteristikası və nəticələri -------------------------------------------------2s

17. Biosferə təsir edən amillər , xarakteristikası və nəticələri----------------------------------------4s

18. Atmosferin çirklənməsi və onun qlobal nəticələri-------------------------------------------------2s

19. İqlim dəyişməsinin təbii və sosial-iqtisadi nəticələri --------------------------------------------2s

20. Hidrosferə təsir edən antropogen amillər və nəticələri--------------------------------------------4s

21. Litosferə təsir edən antropogen amillər və onların nəticələri ----------------------------------4s

22. Azərbaycanda torpaqların erroziyaya uğraması və səhralaşma problermi---------------------2s

23. Sosial- siyasi təhlükəli hadisələr,onların növləri,baş vermə səbəbləri və xarakteristikası --2s

24. Hərbi xarakterli fövqəladə hallar, baş vermə səbəbləri ------------------------------------------2s

25. Nüvə silahları, onların zədələyici amilləri, nəticələri -------------------------------------------6s

26. Kütləvi- qırğın silahları, onların zədələyici amilləri və xarakteristikası -----------------------2s

27. Kimyəvi və bakteroloji silahlar,onların zədələyici amilləri, xarakteristikası------------------4s

2.2.Kursun semestrlərə bölünməsi.

semestr		Mühazirə	Məşğələ	Laboroto- riya işləri	Kurs işi	Məsləhət lər	Yoxlama işi	Tələbənin sərbəst işi	imtahan	Qrafik işlərin qəbulu	Ümümi saatların miqdarı
vı	6	4	2								90

Semestr materiallarının hissələrə bölünməsi.

	Bölmənin məzmunu		Saatların miqdarı
			ümumi	Müha-zirə	Məşğə-lə və seminar	Lobar. işi	Kurs işi
1	Fövqəladə haqqında anlayışvə təsnifatı		10	6	4	-	-
2	Təbii xarakterli fövqəladə hallar		22	16	6	-	-
3	Texnogen xarakterli fövqəladə hallar		22	14	8	-	-
4	Ekoloji xarakterli fövqəladə hallar		18	12	6	-	-
5	Sosial-siyasi və hərbi xarakterli fövqəladə hallar		18	12	6	-	-

90 60 30
İstifadə edilən texniki tədris vəsaitləri (əyani vəsaitlər)

Adı	Şərti Işarə	Istifadə	Adı	Şərti Işarə	Istifadə
Kinoproektor	KP	+	Laborotoriya stendləri	LS
Kinofilmlər	KF	+	Testlər	T	+
Televizordan istifadə	TV		Öyrədici qurğular	ÖQ
Maqnitafon	MF		Maketlər,modellər,eskizlər,fotoşəkillər,sxemlər	M	+
Plakatlar	PL	+
Kompüter	K	+

Fənn üzrə mühazirələrin mövzuları

№-si	Tarix	Mühazirə mövzuları	Auditoriya saatları	İstifadə ədəbiyyat edilən
				Metodiki vəsait	ədəbiyyat
1	28.01	Giriş.Fövqəladə hallar haqqında ümumi anlayış,əsas terminlər	2		[1,2]
2	30.01 4.02	Fövqəladə hallar, xarakteristikası və təsnifatı	4		[1,2]
3	6.02	Fövqəladə halların zədələyici amilləri və xarakteristikası	2		[1,3]
4	11.02 13.02	Zəlzələlər, xarakteristikası və onların nəticələri	4		[1,2,3]
5	18.02 20.02	Metereoloji və aqrometereoloji təhlükəli hadisələr	4		[1,2]
6	25.02	Hidroloji və Geoloji təhlükəli hadisələr	2		[1,2,3]
7	27.02	Təbii yanğınlar, növləri və onların xarakteristikası	2		[1,3]
8	4.03	Bioloji xarakterli təhlükəli hadisələrin növləri və nəticələrinin aradan qaldırılması	2		[1,2]
9	6.03	Texnogen xarakterli fövqəladə hadisələrin baş verməsinin əsas səbəbləri	2		[1,3]
10	11.03	Yanğın və partlayış təhlükəli hadisələr və onların xarakteristikası	2		[1,2,3]
11	13.03	Kimyəvi təhlükəli obyektlərdə qəzalar və onların xarakteristikası	2		[1,2,3]
12	18.03	Radiasiya təhlükəli obyektlərdə qəzalar, xarakteristikası	2		[1,2,3]
13	20.03	Nəqliyyat qəzalar və onların xarakteristikası	2		[1,3]
14	25.03 27.03	Biosferə təsir edən antropogen amillər və onların xarakteristikası	4		[1,4]
15	1.04	Atmosferanın çirklənməsinin qlobal ekoloji nəticələri	2		[1,3,4]
16	3.04	Hidrosferə təsir edən antropogen amillər və onların xarakteristikası	2		[1,3]
17	8.04	Litosferə təsir edən antropogen amillər və onların xarakteristikası	2		[1,3]
18	10.04	Sosial-siyasi təhlükəli hadisələrin təhlili	2		[1,2,3]
19	15.04 16.04	Nüvə zədələnmə ocağı, nüvə silahlarının zədələyici təsiri, onlardan mühafizə üsulları	4		[1,2,3]
20	22.04 24.04	FH-da əhalinin mühafizəsi üçün kollektiv mühafizə vasitələıri	4		[1,2,3]
21	29.05 1.05	Bakterioloji və kimyəvi silahların insanlara zədələyici təsiri və onlardan mühafizə üsulları	4		[1,2,3]

Məşğələ dərslərinin mövzuları

№-si	Mövzunun adı	Məşğələ saat	Tarix (saat)
1	FH haqqında əsas terminlər və anlayışlar	2	30.01
2	Fövqəladə halların təsnifatı və baş vermə səbəbləri	2	6.02
3	Zəlzələlər,Vulkanlar, onların zədələyici təsiri və nəticələrinin aradan qaldırılması	2	13.02
4	Metereoloji və aqrometereoloji təhlükəli hadisələrin xarakteristikası və nəticələrinin aradan qaldırılması	2	20.02
5	Hidroloji və geoloji təhlükəli hadisələrin xarakteristikası və nəticələrinin aradan qaldırılması	2	27.02
6	Meşə yanğınlarının nəticələrinin aradan qaldırılması yolları	2	6.03
7	Bioloji təhlükəli hadisələr və xarakteristikası	2	13.03
8	İri istehsalatda qəzalar və onların nəticələrinin aradan qaldırılması	2	20.03
9	Kimyəvi və radiasiya təhlükəli obyektlərdə qəzaların nəticələri	2	27.03
10	Biosferə təsir edən antropogen amillərin təsiri	2	3.04
11	Hidrosferə təsir edən antropogen amillərin təsiri	2	10.04
12	Litosferə təsir edən antropogen amillərin təsiri	2	17.04
13	Sosial-siyasi xarakterli təhlükəli hadisələr	2	24.04
14	Nüvə silahları, onların zədələyici amilləri	2	1.05
15	Kimyəvi və bakterioloji silahlar, onların zədələyici amilləri və xarakteristikası	2	8.05
	Cəmi:	30

Sərbəst işin mövzuları və hazırlanması qaydaları

№-si	Təhvil verilmə vaxtı	Mövzunun adı	Ədəbiyyat siyahısı
1		XXI əsrdə təhlükəsizlik problemləri
2		Respublikamızda qəza təhlükəsi yaradan səbəblər
3		Fövqəladə hallar və onların xarakteristikası
4		Təbii xarakterli fövqəladə hallar və onların təsnifatı
5		Fövqəladə halların əsas əlamətlərə görə təsnifatı
6		Ekoloji xarakterli fövqəladə hallar və onların təsnifatı
7		Dənizdə hidroloji təhlükəli hadisələr və onların xarakteristikası
8		Daşqınlar, sellər, onların xarakteristikası və ətraf mühitə təsiri
9		Qar uçqunları, sürüşmələr, erroziya və onların xarakteristikası
10		Meşə yanğınları və onların xarakteristikası
11		İri istehsalat qəzaları və onların nəticələri
12		Hidrodinamik qəzaların xarakteristikası və onların ətraf mühitə təsiri
13		Kimyəvi təhlükəli obyektlərdə qəzaların təsnifatı
14		Radiasiya təhlükəli obyektlərin tipləri
15		Atmosferin çirklənməsi və onun ekoloji nəticələri
16		Antropogen hadisələrin iqlim dəyişməsinə təsiri
17		Antropogen hadisələrin litosferə təsiri
18		Maddələrin yanğın törətmə xassələri
19		Yanğınları əmələ gəlməsi və yayılması
20		İnşaat materiallarının yanma qabiliyyəti
21		Biosferə təsir edən antropogen hadisələr
22		Antropogen hadisələrin hidrosferə təsiri

Sərbəst işin hər biri 1 balla qiymətləndirilir.

Sərbəst işlər 3-5 həcmində ( şirift -Times New Roman 14, interval 1,5 ) referat şəklində hazırlanır və nəzəri materiallar daxil edilir.

Sərbəst işlər üzrə məqbullar fənni tədris edən müəllim tərəfindən auditor saatlardan kənar saatlarda keçilir.

Tələbələrin biliklərinin qiymətləndirilməsi

6. Davamiyyətə verilən tələblər.

Dərsə davamiyyətə görə verilən maksimum bal 10 baldır. Balın miqdarı əsasən: tələbə semestr ərzində fənn üzrə bütün dərslərdə iştirak etdiyi halda ona 10 bal verilir. Semestr ərzində fənnin tədrisinə ayrılan saatların hər buraxılan 10 %-nə 1 bal çıxılır. Bütün fənlər üzrə semestr ərzində buraxılmış dərs saatlarının ümumi sayı normativ sənədlərdə müəyyən olunmuş həddən yuxarı olduğu halda tələbə imtahan sessiyasına buraxılmır və onun haqqında müəyyən qərar qəbul edilir.

7. Qiymətləndirmə.

Tələbənin biliyi maksimum 100 balla qiymətləndirilir. Bundan 50 balı tələbə semestr ərzində, 50 balı isə imtahanda toplayır. Semestr ərzində toplanan 50 bala aşağıdakılar aiddir: dərsə davamiyyətə görə ─ 10 bal;sərbəst işə görə ─ 10 bal;məşğələ (seminar) və ya laborator dərslərin nəticələrinə görə - 30 bal.Əgər fənn üzrə kurs işi (layihəsi) nəzərdə tutulubsa, onda məşğşlə (seminar) vəlaborator dərslərinə görə 20 bal, kurs işinin (layihəsinin) hazırlanması vəmüdafiəsinə görə 10 bal verilir.

Tələbənin imtahanda topladığı balın miqdarı 17 baldan aşağı olmamalıdır. Fənn üzrə ayrılmış bütün saatların 25 %-dən çoxunda iştirak etməyən tələbə həmin fənnin imtahanına buraxılmır.

Semestr başa çatanda tələbənin ballarını müəyyənləşdirmək üçün müəllim yekun balın hesablanmasına əsasən nəzərdə tutulmuş cədvəli doldurur.Cədvələ aşağıdakılar daxildir

№-si	Tələbənin S.A.A.	Dərslərə davamiyyət(0-10) bal	Sərbəst işi(0-10)	seminar(məşğələ)dərslərinin,labora toriya işləri və kollokviumların nəticələri (0-20)	Kurs lahiyəsi (0-10)bal	Fənn üzrə yekun bal (-0-10)bal	Müəllimin imzası

Semestrin nəticələrinə görə tələbənin aldığı yekun bal imtahan üzrə toplanılır. Yekun nəticə maksimum -100 bala bərabərdir. Fənn üzrə semestr ərzində toplanmış balın yekun miqdarına görə tələbənin biliyi aşağıdakı kimi qiymətləndirilir.

< 51 baldan aşağı -------------------“qeyri-kafi ” - F

51-60 bal -------------------------- “ qənaətbəxş” - E

61-70 bal -------------------------- “kafi” -D

71-80 bal -------------------------- “yaxşı” -C

81-90 bal--------------------------- “çox yaxşı” - B

91-100 bal------------------------- “əla” -A

8. Davranış qaydalarının pozulması. Tələbə Universitetin daxili nizam-intizam qaydalarını pozduqda Əsasnamədə nəzərdə tutulan qaydada tədbir görülür.

9. Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Tələbələrin fənn haqqında fikrinin öyrənilməsi.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Müəllim: ( Dosent Ş.D.Danyalov )

“_____”________________ 2015-cü il.

Ədəbiyyat

2. 
   Ocaqov H.O., Hacıyev A.L. Sabitliyi pozan amillər və onların nəticələrinin xarakteristikası. B.2003.
   
3. 
   Ocaqov H.O., Fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin dayanıqlığı. B.2005.
   
4. 
   Ocaqov H.O., Fövqəladə halların idarə olunması. B. 2006.
   
5. 
   Ocaqov H.O., Fövqəladə halarda həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi. B. 2010.
   
6. 
   Məmmədov Q, Xəlilov M Ekologiya, ətraf mühit və insan. B. 2006.
   
7. 
   Коровкин В.М. Переделъским Л. Б. Екология Ростовнадону. 2000.
   
8. 
   Денисов В.В и др. Безопасностъ жизнеделмелъности м. 2007
   
9. 
   Михайлов Л.А и др Безопасностъ жизнеделмелъности м. 2008