GiRİŞ : Sı­ğı­na­caq­ların yerləşdirilməsi

Sığınacaqların və radiasiya əleyhinə daldalanacaqların mühafizə xassələrinin təyin edilməsi
PLAN :

1. 
   Sı­ğı­na­caq­ların yerləşdirilməsi :
   

2. Mü­ha­fi­zə qur­ğu­la­rı­nın ti­pi­nin se­çil­mə­si:
3. Ra­dia­si­ya dal­da­la­na­caq­la­rı :
GİRİŞ :

1. 
   Sı­ğı­na­caq­ların yerləşdirilməsi :
   

Sı­ğı­na­caq — ora­da sı­ğı­nan əha­li­nin nü­və part­la­yı­şı­nın bü­tün zə­də­lə­yi­ci amil­lə­rin­dən, zə­hər­lə­yi­ci və güc­lü təsir­li zə­hər­li mad­də­lər­dən, bak­te­ri­al va­si­tə­lər­dən, ha­be­lə yan­ğın­lar za­ma­nı yük­sək tem­pe­ra­tu­run və yan­ğın məh­sul­la­rı­nın təsi­rin­dən mü­ha­fi­zə­si­ni təmin edən her­me­tik mü­hən­dis qur­ğu­su­dur.
Yer­ləş­mə ye­ri­nə və kons­truk­si­ya­sı­na gö­rə sı­ğı­na­caq­lar bi­na ilə bir­gə ti­ki­lən və ay­rı ti­ki­lən ola bi­lər.
Bi­na ilə bir­Œə ti­ki­lən sı­ğı­na­caq­lar sı­ğı­na­caq ti­ki­lən mey­dan­ça­da­kı ən az­mər­tə­bə­li bi­na­la­rın al­tın­da yer­ləş­di­ri­lir. On­lar, üzə­rin­də­ki bi­na ilə bir­gə va­hid həcm təş­kil edir və adə­tən, bu bi­na­nın özü­lü (fun­da­men­ti) ro­lu­nu oy­na­yır. Bir­gə ti­ki­lən sı­ğı­na­caq­lar zir­zə­mi­nin (ya­rım­mər­tə­bə) bü­tün sa­hə­sin­də, ya da bir his­sə­sin­də yer­ləş­di­ri­lir, bəzən isə bi­na­nın hü­dud­la­rın­dan kə­na­ra da çı­xa­rı­la bi­lər.
Bi­na­dan ay­rı ti­ki­lən sı­ğı­na­caq­lar həc­mi plan­laş­dır­ma kons­truk­si­ya­sı­na gö­rə əla­hid­də olub, im­kan da­xi­lin­də boş əra­zi­də, adə­tən, uç­qun al­tın­da qal­ma­ya­caq sa­hə­lər­də (eh­ti­mal edi­lən uç­qun zo­na­sın­dan kə­nar­da) yer­ləş­di­ri­lir.
Sı­ğı­na­caq­la­rın və ra­dia­si­ya əley­hi­nə dal­da­la­na­caq­la­rın mü­ha­fi­zə xas­sə­lə­ri­nin təyi­ni. Bu mər­hə­lə­də mü­ha­fi­zə qur­ğu­la­rı va­si­tə­si­lə ra­dia­si­ya­nın zə­if­lə­dil­mə­si­nin tə­ləb olu­nan da­vam­lı­lı­ğı və də­rə­cə­si nə­zə­rə alı­nır.
Sı­ğı­na­caq və ra­dia­si­ya əley­hi­nə dal­da­la­na­caq­la­rın möh­kəm­li­yi zər­bə dal­ğa­sın­dan mü­ha­fi­zə xas­sə­lə­ri ilə xa­rak­te­ri­zə olu­nur və qur­ğu­lar zər­bə dal­ğa­sı­nın ön cəb­hə­sin­də təyin olun­muş iza­fi təz­yi­qə (P_º.슴.) da­vam gə­tir­mə­li­dir.
Mü­ha­fi­zə qur­ğu­la­rı­nın tə­ləb olu­nan möh­kəm­li­yi (P_º.ò³ë.) ob­yekt­də göz­lə­ni­lən mak­si­mal iza­fi təz­yi­qə əsa­sən təyin olu­nur:
P_º.ò³ë. = P_º.ìaõ.
Sı­ğı­na­caq və ra­dia­si­ya əley­hi­nə dal­da­la­na­caq­la­rın mü­ha­fi­zəe­di­ci kons­truk­si­ya­la­rı (di­var­lar, ör­tük­lər) ra­dia­si­ya­nın təsi­ri­ni bu­ra­xı­la­bi­lən sə­viy­yə­yə qə­dər azalt­ma­lı­dır. Ra­dio­ak­tiv zə­hər­lən­mə za­ma­nı ra­dia­si­ya­nın təsi­ri­nin bu­ra­xı­la­bi­lən sə­viy­yə­si mü­ha­fi­zə qur­ğu­la­rı­nın da­xi­lin­də­ki ra­dia­si­ya sə­viy­yə­si­dir. Bu­ra­da şüa­lan­ma do­za­sı ra­dio­ak­tiv mad­də­lər­lə zə­hər­lən­mə anın­dan son­ra 4 sut­ka (96 sa­at) ər­zin­də bir­də­fə­lik təh­lü­kə­siz şüa­lan­ma do­za­sın­dan (50 R) ar­tıq ol­ma­ma­lı­dır.
On­da mü­ha­fi­zə qur­ğu­la­rı­nın ðadio­ak­tiv zə­hər­lən­mə za­ma­nı ra­dia­si­ya­nı zə­if­lət­mə əm­sa­lı be­lə ta­pı­lır:
K_ç.ð.ç.ò=D_ð.ç.ìaõ/50,
bu­ra­da D_ð.ç.ìaõ – part­la­yış anın­dan son­ra 4 sut­ka ər­zin­də açıq yer­də mak­si­mal do­za:

bu­ra­da P_{1 max} – part­la­yış göz­lə­ni­lən ob­yekt­də part­la­yış­dan 1 sa­at son­ra ra­dia­si­ya­nın mak­si­mal sə­viy­yə­si; t_b – part­la­yış anı­na nis­bə­tən zə­hər­lən­mə vax­tı, sa­at: t_b=+t_÷; t_÷ – ra­dio­ak­tiv zə­hər­lən­mə­nin çök­mə vax­tı (or­ta qiy­mət­lə 1 sa­at gö­tür­mək olar); t_q – şüa­lan­ma­nın qur­tar­ma vax­tı, sa­at; t_÷=t_n+96 sa­at.