İnsan bədəninin əsas hissəsi hüceyrələrdir.Hüceyrələr və hüceyrə arası maddələr birləşərək toxumaları əmələ gətirir.Toxumalar isə orqanları əmələ gətirir.Orqanlar birlikdə sistemləri əmələ gətirir.İnsan bədənindəki əsas sistemlərə: Ürək-damar,tənəffüs,həzm,dayaq-hərəkət,sinir və.s aiddir.
1
Ürək-damar sistemi
2
Ürək (cardio)
Ürək-damar sisteminin mərkəzi orqanı ürəkdir, periferik hissəsini isə damarlar təşkil edir.
Qan damarları arteriya, vena və kapillyarlara bölünür. Qanı ürəkdən periferiyaya aparan damarlara arteriyalar, periferiyadan ürəyə gətirən damarlara venalar, arteriyalarla venaları birləşdirən mikroskopik damarlara isə kapillyarlar deyilir. Ürəkdən çıxan ən böyük damar aorta damarı adlanır. Qan bədəndə cərəyan edərkən venalarla ürəyə gəlir və arteriyalarla periferiyaya qayıdır. Qan orqan və toxumalara qida maddələri və oksigen daşıyır..
3
Ürəyin quruluşu və işi. Ürək yastılaşmış konusabənzər əzələvi orqandır.Ürəyi qidalandıran damarlara tac (koranar) damarlar deyilir
Ürəyin quruluşu və işi. Ürək yastılaşmış konusabənzər əzələvi orqandır.Ürəyi qidalandıran damarlara tac (koranar) damarlar deyilir
Ürək dörd kameraya bölünür: yuxarı hissədə sağ və sol qulaqcıq (atrium), aşağıda isə sağ və sol mədəcik(ventricul) yerləşir. Sağ və sol hissə bir-birindən arakəsmə ilə ayrılır.
Xaricdən ürək perikard adlanan xüsusi kisə ilə örtülmüşdür. Ürək 3 qişadan ibarətdir: 1) daxili qişa — endokard 2) orta qişası — mezokard 3) xarici seroz qişa — epikard
Ürəyin əzələ qişası miokard adlanır.
4
5
6
Ürəyin tsiklini ürək əzələsinin ritmik olaraq yığılıb-açılması təşkil edir. Sağlam insanda 1 dəqiqə ərzində ürək tsikli (vurğu) 65-75 dəfə olur. Hər ürək tsikli 3 fazadan ibarətdir: 1.Qulaqcıq və mədəciklərin yığılması-sistola fazası 2.Qulaqcıq və mədəciklərin ardıcıl boşalması-diastola fazası 3.Eyni vaxtda qulaqcıq və mədəciyin ümumi boşalması-pauza Bir ürək tsikli 0,8 saniyəyə bərabər olur. Bu vaxtın təxminən 0,1 saniyəsi qulaqcığın sistolasına, 0,3 saniyə mədəciklərin sistolasına, 0,4 saniyəsi isə ümumi diastolaya, yəni pauzaya sərf olunur.
Ürəyin tsiklini ürək əzələsinin ritmik olaraq yığılıb-açılması təşkil edir. Sağlam insanda 1 dəqiqə ərzində ürək tsikli (vurğu) 65-75 dəfə olur. Hər ürək tsikli 3 fazadan ibarətdir: 1.Qulaqcıq və mədəciklərin yığılması-sistola fazası 2.Qulaqcıq və mədəciklərin ardıcıl boşalması-diastola fazası 3.Eyni vaxtda qulaqcıq və mədəciyin ümumi boşalması-pauza Bir ürək tsikli 0,8 saniyəyə bərabər olur. Bu vaxtın təxminən 0,1 saniyəsi qulaqcığın sistolasına, 0,3 saniyə mədəciklərin sistolasına, 0,4 saniyəsi isə ümumi diastolaya, yəni pauzaya sərf olunur.
7
Arteriya ilə vena arasında fərq
Fərqləndirici cəhətləri bunlardır: arteriya damarları venalara nisbətən daha qalındır,
aorta və arteriyalarda qanın hərəkət sürəti 0,5 m/s, venaların ürəyə yaxın yerlərində 0,2 m/san-dir. Yəni qan təzyiqi arteriyalarda yüksək olur.
Arteriya damarları daha dərindən keçir, venalar isə əksər hallarda bədənin səthi ilə gedir ki, bunun böyük fizioloji əhəmiyyəti var.
8
Venaların bədənin səthində olması qanın ürəyə doğru hərəkətinə əks təsir göstərən qüvvələrin azalmasını təmin edir. Arteriyanın dərindən keçməsi orqan və toxumaların yaxşı qidalanmasına şərait yaradır.
Aorta və arteriyalar qanı ürəkdən periferik orqan və toxumalara aparır, venalar isə orqan və toxumalardan ürəyə aparır
Arteriyada arteriyal qan yəni təmiz qan(oksigenli),venada isə venoz yəni çirkli qan (karbon qazı ilə zəngin) daşınır. Bu qayda ağciyərdə tərsinədir
