Ilmiy dalillarning mantiqiy gnoseologik mohiyati

Ilmiy tadqiqotlar

Reja:

1. 
   Ilmiy dalillarning mantiqiy gnoseologik mohiyati
   
2. 
   Pedagogik muammoni tanlash va pedagogik tadqiqot mavzularini shakillantirish
   
3. 
   Pedagogik tadqiqot obyekti va predmeti
   
4. 
   Pedagogik tadqiqotning maqsad va vazifalari
   
5. 
   Ilmiy tadqiqotning farazi
   

Ilmiy dalillarning mantiqiy gnoseologik mohiyati.
Tadqiqot ilmiy dalillarning turli ko`rinishlari, muayyan ilmiy me’zonlarga asoslanadi. Har bir dalil gnosiologik va epistemologik bilish qoidalari bilan isbotlansa, u haqiqiy bo`ladi. Malumki,” Gnoseologiya” grekcha bilish nazariyasi, bilish to`risidagi ta’limotdir. «Olam va odam» tizimida dunyoni anglash, subyekt va obyekt o`rtasidagi munosabat dialektikasi bilan gnoseologiya shug`ullandi. Avvalo, pedagogik konsepsiyalarni, qarashlarni tahlil etish va o`z g`oyasini talqin etishda gnoseologik va epistomologik qoidalariga amal qilinadi. Gnoseologiyada tafakkur bilish, haqiqat, subyekt, obyekt, moddiylik va ma’naviylik, inson va kompyuter, hissiyot va ratsionallik, nazariya va amaliyot, tushuncha va kategoriyalardan” iborat, bilish mantig`idir. Epistemologiya ilmiy bilish to`g`risidagi fandir. Epistemologiya aniliz va sintez, induksiya va deduksiya, intuitsiya, tafakkur kabi kategoriyalarda ifodalanadi. Ilmiy dalililarni avvalo falsafiy, qonun va kategoriyalar asosida isbotlanishi ilmiytadqiqotning qimmatini belgilaydi. Pedagogik jarayon falsafiy konsepsiyalar, qarashlar bilan tahlil etilsa, ilmiylik darajasi yuqori bo`ladi.
Pedagogikaning umumiy qonuniyatlari va prinsiplari ilmiy faoliyat mezonidir. Har bir voqelik, psixologik-pedagogik qonuniyatlar asosida tahlil etilishi muayyan konsepsiyani ilmiy dalilidir. Masalan, biror ilmiy konsepsiyani tahlilida ta’lim-tarbiyaning davr talabi, mavjud shartsharoitga mosligi qonuniyati asosida yondashish uning ilmiy-amaliy ahamiyatini aniqlash imkoniyatini beradi.
Falsafada haqiqat, haqqoniylik kategoriyasi, prinsiplari barcha fanlar jumladan, pedagogik tadqiqotlar uchun ham metodologik asosdir.
Har bir fandagi singari pedagogik tadqiqotda ham ilmiy dalillarga asoslanadi. Tadqiqot ilmiy dalililardan boshlanadi va gipotezani isbotlanishi bilan umumlashtiriladi. Ilmiy dalil tadqiqotning bilish hayotiy tajribasi tushunchasiga bog`liq. Ilmiy dalillar mantiqiy tahlili va axborot va grafik modellar bilan ifodalanishi mumkin.
Tadqiqotchi o`z oldiga qo`ygan muammolarni yechishda, mavzuga doir ilmiy dalililarni yig`ish va umumlashtirishdan boshlaydi. Ma’lumotlar, manbalar tartibga solinadi, nazariy xulosalar chiqariladi, tushuncha va kategoriyalar aniqlanadi.
Bilish jarayonida fikriy tajriba alohida o`rin tutadi. Aqliy bilishga ratsionalistik ta’limotga qarama-qarshi empirik ta’limot tarafdorlari tajribani, aynan fikriy tajribasini bilishning tadqiqotning hal qiluvchi omili deb qaraydilar. Prof.D.Shodiyev doktorlik dissertatsiyasida fikriy eksperiment pedagogik tadqiqotda samarali vosita ekanligini asoslagan.
Ilmiy dalillarning o`ziga xos xususiyatlari:

• 
  ijtimoiy taraqqiyotning istiqbolini ko`ra bilish, shu asosda uzluksiz ta’lim-tarbiya jarayoni va buguni va kelajagi, amaliyoti ishlab chiqish;
  
• 
  xulosa uchun yetarli amaliy natija, misollar, har tomonlama mulohaza, fikriy tahlil qilingani;
  
• 
  hozirgi davrda pedagogik muammolar tadqiqoti ilmiy asoslangan ma’lumotlar;
  
• 
  har qanay pedagogik tadqiqot yetarlicha amaliy ko`rsatgichlar bilan asoslashi;
  
• 
  tadqiqot natijasi fan amaliyoti, mantiq, psihologik jihatdan argumentli bo`lishi kabilar.
  

Dalil – ilmiylik mezoni. Pedagogik tadqiqotning mantiqiy genoseologik modeli:
muayyan tadqiqotning umumiy bilish qonuniyatlariga mosligi; muayyan tadqiqotning umumiy mohiyati, mantiqiqy izchilligi; tadqiqotning ijtimoiy-iqtisodiy dolzarbligi; tadqiqot kategoriyalari kabilar.
Tadqiqotning epistemologik modeli ilmiy bilish haqidagi fandir.
YA’ni, ilmiy tadqiqotning ilmiy dalili nazariy mohiyatini ifodalaydi.
Pedagogik tadqiqotning epistemologik modeli:

• 
  ilmiy faoliyati, bilish ususllari, tadqiqot jarayoni;
  
• 
  nazariy mohiyati, ilmiy yangiligi, qimmati;
  
• 
  tadqiqotda subyekt, obyekt munosabatlari;
  
• 
  shaxs ilmiy yo`nalish ekanligi;
  
• 
  abstract eksperiment;
  
• 
  gneoseologiyani muhim tarkibiy qismi ekanligi kabilar; Ilmiy dalillarning emperik mantig`i:
  
• 
  emperik(amaliy) dalillarning tajriba natijasi ekanligi - hayotiy va maxsus eksperiment dalillar:
  
• 
  misollarning tipikligi optimalligi:
  
• 
  tajriba jarayoni va hokazo.