Industrial iqtisodiyot

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus
ta’lim vazirligi Farg‘ona Davlat Universiteti
Sirtqi bo’lim
“Ijtimoiy gumanitar fanlar” kafedrasi “Iqtisodiyot” yo’nalishi
C. 20.23 guruh talabasi Abdullayev Xurshidjonning
“INDUSTRIAL IQTISODIYOT” fanidan

Mustaqil ishi


Farg‘ona – 2023
1-mavzu: Sаnоаt tаrmоqlаrining 2017-2021 yillаrdаgi rivоjlаnishining аsоsiy yo`nаlishlаri.


Mamlakatning har bir fuqarosi amalga oshirilgan tashabbuslarni baholashi uchun platformadagi barcha raqamlar qiyosiy shaklda keltirilgan. Ular 1991-yildan 2016-yilgacha va 2017-yildan 2021-yilgacha bo‘lgan vaqt oralig‘i, shuningdek, 2030-yilgacha kutilayotgan natijalarni o‘z ichiga oladi.
“Yagona elektron ma’lumotlar bazasini tayyorlashda biz 70 dan ortiq vazirlik va idoralardan statistik ma’lumotlarni oldik, xalqaro tashkilotlarning materiallarini o‘rganib chiqdik va fuqarolik jamiyati institutlari bilan yaqin muloqot o‘tkazdik. Bizning oldimizga O‘zbekiston aholisiga erishilgan natijalarni oddiy va tushunarli qilib ko‘rsatish vazifasi qo‘yildi”, — dedi markaz rahbari. Ma’lumot uchun, adliya vaziri Ruslanbek Davletov Harakatlar strategiyasida 1385 band nazarda tutilganini, uning doirasida 114 trillion so‘mlik va qariyb 30 milliard AQSh dollarilik loyihalar amalga oshirilganini ta’kidladi. Hujjatni amalga oshirish uchun 311 ta qonun ham qabul qilindi, shundan 80 tasi yangi qonunlar, 2000 ta prezident farmoni va farmonishlari, 3000 ta hukumat qaror va buyruqlari.
Strategiyaning har bir yo‘nalishi bo‘yicha amalga oshirilgan islohotlarning asosiy natijalari
“Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” yo‘nalishi
Bu bo‘limda davlat apparati samaradorligini oshirishga qaratilgan ma’muriy islohot boshlangani va davom etayotgani qayd etilgan. 110 ta samarasiz idoralararo organlar tugatildi, 10 ta yangi vazirlik va idoralar tuzildi, 6 ta davlat funksiyalari xususiy sektorga o‘tkazildi.
Bundan tashqari, davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda parlamentning roli oshib borayotgani qayd etilgan. Hukumat soati instituti joriy etildi, Oliy Majlis palatalari vaqti-vaqti bilan sog‘liqni saqlash, tashqi ishlar, ichki ishlar, adliya vazirlari va hukumatning boshqa a’zolari hisobotlarini eshitadi. 2019-yilda davlat dasturining bajarilishi to‘g‘risida hukumat hisobotlarini har chorakda eshitish amaliyoti joriy etildi. 2017-yildan boshlab O‘zbekistonda jamoatchilik qabulxonalari va Prezident virtual qabulxonalari faoliyat ko‘rsatmoqda. 2017-yildan 2020-yilgacha ular orqali 10,1 million murojaat kelib tushgan. Byurokratiyaga qarshi kurash natijasida davlat xizmatlarini olish uchun zarur bo‘lgan hujjatlar soni ikki barobar (167 dan 79 gacha) qisqartirildi. 4 yil davomida “Yagona darcha” tamoyili bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar soni o‘n barobarga oshdi (16 dan 157 gacha).
“Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish” yo‘nalishi
Portal ma’lumotlariga ko‘ra, 2017ܺ—2020-yillarda sud hokimiyatining mustaqilligi oshgan. Ma’muriy sudlar 2018-yilda tashkil etilgan. 2019–2020-yillarda ular 31,3 mingta arizani ko‘rib chiqib, deyarli 70 foizini (21,2 ming) qanoatlantirdi, shu jumladan, 2600 hokimning qarori noqonuniy deb topildi.
Tadbirkorlar himoyasini kuchaytirish maqsadida biznes-ombudsman instituti joriy etildi. 2017—2020-yillarda biznes-ombudsmanga 13,4 ming ariza kelib tushdi, natijada:

• 
  930 mas’ul shaxs intizomiy, 1513 tasi ma’muriy javobgarlikka tortildi;
  
• 
  davlat va nazorat organlarining 1034 noqonuniy qarorlari bekor qilindi;
  
• 
  sud orqali tadbirkorlik subyektlari foydasiga 95,1 milliard so‘m undirildi.
  

Bundan tashqari, fuqarolarning huquqlarini ta’minlash bo‘yicha islohotlar o‘tkazildi: ro‘yxatga olish tizimi qayta ko‘rib chiqildi, zo‘ravonlik jabrdiydalari bo‘lgan ayollar uchun 197 ta reabilitatsiya markazi yaratildi, himoya ordeni berish tartibi joriy etildi (2019-yildan buyon 8400 dan ortiq buyruq chiqarilgan) va fuqarolikni olish tartibi soddalashtirildi. Chegaralarda “yashil” va “qizil” yo‘laklar tizimi joriy etildi.
Islohotlar natijasida O‘zbekiston birinchi marta BMTning Inson huquqlari kengashining teng huquqli a’zosi sifatida qabul qilindi.
“Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish” yo‘nalishi
2017—2020-yillarda O‘zbekiston tashqi savdo aylanmasi 1,4 barobar o‘sdi, inflyatsiya darajasi 18,8 foizdan 11,1 foizgacha, oltin-valyuta zaxiralari 26,4 milliard dollardan 34,9 milliard dollargacha oshdi.
Ko‘pgina soliqlar stavkalari pasaytirildi: yagona ijtimoiy to‘lov kichik korxonalar uchun 15 foizdan yirik korxonalar uchun 25 foizdan 12 foizgacha, shaxsiy daromad solig‘i — 22,5 foizdan (maksimal stavka) 12 foizgacha, QQS — 20 foizdan 15 foizgacha, daromad solig‘i — 14 foizdan 12 foizgacha, yuridik shaxslarning mol-mulki bo‘yicha — 5 foizdan 2 foizgacha tushirildi. Shuningdek, davlat mablag‘lari va sug‘urta mukofotlariga ajratmalar bekor qilindi, soliq tekshiruvi turlari 13 tadan 4 taga kamaytirildi. 2017-yilda naqd pul aylanmasi bo‘yicha cheklovlar olib tashlandi va bankomatlardan pul olish imkoniyati paydo bo‘ldi. 2020-yilda plastik karta egalari bankomatlar orqali 62,2 trillion so‘m еchib oldi. Valyuta bozorini erkinlashtirish amalga oshirildi: chet el valyutasini sotish va sotib olish cheklovlari bekor qilindi. Natijada aholi tomonidan sotib olingan chet el valyutasi hajmi 15 barobar oshdi (2016-yildagi 273 million dollardan 2020-yilda 4,1 milliard dollargacha). Shu bilan birga, bozordagi (norasmiy) valyuta kursining o‘rtacha yillik amortizatsiyasi 1998—2016-yillarda 24,4 foiz, 2017—2020-yillarda esa 10,4 foizni tashkil etdi. O‘zbekiston barcha eksport qilinadigan tovarlar va xizmatlarga bojxona to‘lovlarini bekor qildi, eksport va litsenziyalash tartibini soddalashtirdi, import qilinadigan tovarlarning 60 foiziga “nol” boj stavkalarini o‘rnatdi va import bojxona stavkalarini 6,45 foizgacha tushirdi. Portal islohotlar natijasida kichik biznes sektori sezilarli darajada o‘sganini qayd etadi: 2016-yilda mamlakatda 27 ming, 2020-yilda esa 93 ming kichik biznes subyekti ro‘yxatdan o‘tgan.
“Ijtimoiy sohani rivojlantirish” yo‘nalishi
O‘rtacha oylik ish haqi 2016-yildagi 1,3 million so‘mdan 2020-yilda 2,6 million so‘mgacha oshdi. Aholi jon boshiga tushgan umumiy daromad shu davrda 5,8 million so‘mdan 11,7 million so‘mgacha oshdi.Bu sohaga budjetdan ajratilgan mablag‘lar 2,1 barobarga oshdi, tibbiyot muassasalarining moddiy-texnik bazasi 7,5 trillion so‘mga mustahkamlandi.2017—2020-yillarda O‘zbekiston dori vositalari va tibbiyot buyumlari uchun 1,61 trillion so‘m ajratdi (1991—2016-yillarda 227 milliard so‘m). Ulardan 61,6 milliard so‘mi onkologik kasalliklarni davolash uchun dori-darmonlarga (8,3 milliard so‘m), 217,4 milliard so‘mi gematologiya va onkogematologiyaga mo‘ljallangan dorilar uchun (2,8 milliard so‘m) yo‘naltirilgan. Xalq ta’limi tizimida 2017—2020-yillarda 328 ta yangi maktab paydo bo‘ldi va 11 yillik majburiy ta’lim qayta tiklandi. Maktabgacha ta’lim sohasiga kelsak, agar 2016-yilda 5,2 ming bolalar bog‘chasi bo‘lsa, 2020-yilda 18,3 ming (shu jumladan, davlat bolalar bog‘chalari soni 5 mingdan 6,2 mingga oshgan) edi. Bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish darajasi 2020-yilda 61 foizni tashkil etdi. 2016-yil bu ko‘rsatgich 27,7 foizga to‘g‘ri kelgandi. Oliy ta’lim tizimida yana 80 dan ortiq yangi oliy o‘quv yurtlari tashkil etildi, 20 ga yaqin xorijiy universitetlarning filiallari ochildi va 10 ta xususiy oliy o‘quv yurti birinchi marta ish boshladi. Portal ma’lumotlariga ko‘ra, o‘qituvchilar va tibbiyot xodimlarini majburiy mehnatga jalb qilish amaliyotiga barham berilgan. 2019-yildan boshlab ishlaydigan pensionerlarga pensiyalar 100 foiz to‘landi. Portalda qayd etilishicha, O‘zbekistonda qashshoqlikni kamaytirish ishlari doirasida uning darajasi 2000-yildagi 28 foizdan 2020-yilda 11 foizgacha pasaygan. Kam ta’minlangan oilalar bolalar bog‘chasiga pul to‘lashdan ozod qilingan, kam ta’minlangan oilalar maktab o‘quvchilari mavsumiy kiyim-kechak bilan ta’minlangan. “Temir”, “ayollar” va “yoshlar daftarlari” ro‘yxatiga kiritilgan fuqarolar kasbiy tayyorgarlik, ishga joylashish va moddiy yordam ko‘rinishida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda.
“Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” yo‘nalishi
Birinchi marta O‘zbekiston diniy masalalar bo‘yicha “alohida tashvishli” davlatlar ro‘yxatidan chiqarildi, qo‘shnilar bilan do‘stlik va o‘zaro manfaatli aloqalar mustahkamlandi, chegaralar va suv-energetika resurslaridan foydalanish masalalari hal qilindi. Endilikda O‘zbekistonda 86 ta davlat fuqarolari uchun vizasiz rejim joriy qilingan (2016-yilda 9 mamlakat uchun amal qilgan). Mudofaa salohiyati kuchaytirildi: shartnoma bo‘yicha harbiy xizmatchilarning ulushi 68 foizgacha (2016-yilda 37 foiz), armiyaning zamonaviy qurollar bilan jihozlanish darajasi 5 barobar oshdi.