Ishqor bilan cho`ktirish va elektrolitik cho`ktirish

Ishqor bilan cho`ktirish va elektrolitik cho`ktirish.

REJA:

• Ishqorli orqali cho`ktirish.
• Elektrolitik usuli bilan cho`ktirish.

Ishqorli orqali cho`ktirish.

Rangli metallarning metallurgiyasida sementatsiyalash suvli eritmalarda bir metallni boshqasiga nisbatan cho`ktirish jarayoni deb ataladi.
Ushbu usul bilan oltin va kumush ham siyanid, ham tiomochevina eritmalaridan cho'kadi.
Bu usul nodir metallarning bir qator oksidlanish potentsiallariga muvofiq asil metallarni kamroq metallarga asoslangan.
sorbsiya
elektroliz
ishlatilgan elektroliz
katod qoldiqlari
suv bilan yuvish
quritish
eritish
Homaki maxsulot
desorbsiya
sementatsiya
siyanid cho`kmasi
Kislotali qayta ishlash
filtrlash
cho`kma

Nodir metallarni cho‘ktirishda jarayon uchun quyidagi sharoitlar qulaydir:

• Nodir metallarni cho‘ktirishda jarayon uchun quyidagi sharoitlar qulaydir:
• 1) Eritmalarni dastlabki kislorodsizlantirish (deaeratsiya);
• 2) Yuqori sifatli yuzaga ega bo‘lgan rux metallini ishlatish;
• 3) Ruxni qo‘rg‘oshinlash;
• 4) Sian va ishqorni kerakli, lekin juda ham yuqori bo‘lmagan konsentratsiyasini ishlatish;
• 5) Jarayonni tindirib olib borish.
• Eritmada sulfidlarning ishtirok etishi natijasida rux va qo‘rg‘oshin sulfidlari hosil bo‘ladi, bu esa jarayonni sekinlashtiradi. Eritmada mishyak ishtirokida ruxni izolyatsiya qiladigan kalsiy arsenat hosil qiladi. Eritmadagi mis metalli rux ishtirokida osongina siqib chiqariladi va uning yuzasini qoplaydi.
• Qo‘rg‘oshin eritmada galenit ioni shaklida uchrasa, kalsiy plyumbit CaPbO2 hosil qilib rux aktivligini susaytirishga olib keladi. Mis sianid eritmalarida anion holida uchrab ruxni oson siqib chiqara oladi:
• 2Cu(CN)3 2– + Zn = 2Cu + Zn(CN)4 2– + 2CN–

Mis konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan hollarda cho‘kish jarayonini mutloq to‘xtatib qo‘yadi. Bu hollarda misdan tozalash maqsadida eritmaga birinchi qo‘rg‘oshinsizlashtirilgan rux ishlatiladi, ya'ni mis rux metalli yuzasiga cho‘kadi, undan keyin qo‘rg‘oshin bilan qayta ishlangan rux ishlatiladi. Chunki qo‘rg‘oshin bilan qayta ishlangan rux metallida misning cho‘kishi qiyin boradi.

• Mis konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan hollarda cho‘kish jarayonini mutloq to‘xtatib qo‘yadi. Bu hollarda misdan tozalash maqsadida eritmaga birinchi qo‘rg‘oshinsizlashtirilgan rux ishlatiladi, ya'ni mis rux metalli yuzasiga cho‘kadi, undan keyin qo‘rg‘oshin bilan qayta ishlangan rux ishlatiladi. Chunki qo‘rg‘oshin bilan qayta ishlangan rux metallida misning cho‘kishi qiyin boradi.
• Cho’ktirish oldidan eritma tip-tiniq bo‘lishi kerak, aks holda rux, oltin va kumush zarrachalari ustiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqada bo‘la olmaydi. Shu sababdan eritma ichida muallaq holda suzib yuruvchi zarralar bo‘lmasligi kerak. Quyultirgich va suzgichlardan o‘tgan oltin tarkibli eritma maxsus 97 idishlarda tindiriladi. Eritmalarni tindirish uchun qumli, ramli, vakuumli, ramali press suzgichli, qopli va boshqa suzish qurilmalari qo‘llaniladi.

Ruxning katta qismi murakkab siyanid hosil bo'lishiga sarflanadi:
Rux iste'molini kamaytirish va oq cho'kma hosil bo'lishining oldini olish uchun eritma oldindan kislorodsizlanadi.
Shunday qilib, muzlatilmagan eritmalarni cho`ktirish vaqtida siyanid kontsentratsiyasi 0,05-0,08 % va bir xil gidroksidi bo'lishi kerak.
Oksidlanmagan eritmalarda konsentratsiyalar 0,02-0,03 % gacha kamayishi mumkin.