Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma ve Riskli Yaralanmaların İzlenmesi Sağlık Çalışanlarında Enfeksiyon Riski

Kan Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma ve Riskli Yaralanmaların İzlenmesi

Sağlık Çalışanlarında Enfeksiyon Riski

• Kan yoluyla bulaşan hastalıklar

• Hepatit B, Hepatit C, HIV, Hepatit D

• Sağlık çalışanlarında majör bulaş kaynağı kanla veya kanla kontamine olmuş vücut sıvıları ile temas

• Hastalardan bulaşabilecek diğer enfeksiyon hastalıkları (hava yoluyla bulaşan enfeksiyonlar, vb.)

Bulaş Riski

• HBsAg-pozitif, HBeAg pozitif: %37-62

• HBsAg-pozitif, HBeAg-negatif: %23-37

• Hepatit B, cansız yüzeyler üzerinde oda sıcaklığında en az bir hafta canlılığını korur.

• Kronik hepatit gelişme riski (%3-10)

• Siroz, hepatosellüler karsinom

• Hepatit D enfeksiyonu için hepatit B taşıyıcılığı gereklidir.

Bulaş Riski

• Hepatit C: %2-3

• Hepatit C, ortamda uzun süre canlı kalmaz

• Kronik hepatit (%80-90)

• Siroz

• Hepatosellüler karsinom

Bulaş Riski

• HIV

• İğne batması: %0,3
• Mukozal temas: %0,09 (%0,006-%0,5)

• HIV, ortamda uzun süre canlı kalmaz.

• Tedavi almayanlarda AIDS’e progresyon

• Antiretroviral tedavi ile sonuçlar başarılı

Standart Önlemler

• HER HASTAYA İNFEKTE OLDUĞU KABUL EDİLEREK YAKLAŞILMALI!

• Kanla, her tür vücut sıvısı ve ter dışında her tür vücut salgısı ile,
• Mukoza ile
• Bütünlüğü bozulmuş ciltle temas sırasında,
• Eldiven giyilmeli,
• Eldiven çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalıdır.

Standart Önlemler

• Hastanın sekresyonlarının etrafa sıçrama ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda ek bariyer önlemleri kullanılmalı:

• Maske
• Önlük
• Gözlük

• Hepatit veya HIV marker sonuçları bilinen veya bilinmeyen tüm hastalarda bu önlemlere uyulmalıdır.

Standart Önlemler

• Hastanın marker sonuçlarının negatif olması, enfekte olmadığı anlamına gelmez.

• İnkübasyon süreleri:

• Hepatit B=50-180 gün
• Hepatit C=30-150 gün
• HIV=30-90 gün

Hasta Mahremiyeti

• Hastaya ait tüm bilgiler gizli tutulmalıdır.

• Hastabaşı panolarına, dosya veya gözlem kağıtları üzerine, vb. yerlere hastanın hepatit-HIV markerları ile ilgili bilgi yazılmamalıdır.

Korunma

• Kişisel korunma

• Hastadan hastaya bulaşın önlenmesi

• Sterilizasyon-dezenfeksiyon
• Ortam temizliği
• Atık yönetimi

Kişisel Korunma

• Standart önlemlere uyulması

• El hijyeni

• Kesici-delici alet yaralanmalarının önlenmesi

• Tıbbi atık-evsel atık ayrımının yapılması
• Kesici-delici alet kutularının kullanılması
• İğne uçlarının kapatılmaması

• Aşı: Sadece Hepatit B için mümkün

• Tüm sağlık çalışanları aşılanmalı

Kişisel Korunma

• Kesici-delici alet yaralanmalarının takibi

• İlk müdahale
• Kayıt tutulması
• Danışmanlık hizmeti

• Riskli temas sonrası profilaksi

• Hepatit B: Hepatit B immünglobulini + hepatit B aşısı
• Hepatit C: Mümkün değil
• HIV: Risk grubunun belirlenmesi, gerekli görülürse antiretroviral tedavi, sonuçlar başarılı

Tanımlar

• Kan yoluyla bulaşan enfeksiyonlar yönünden riskli yaralanma:

• Perkütan yaralanma (iğne batması, veya kesici-delici bir aletle yaralanma gibi)
• Ter dışında diğer vücut sıvıları/salgıları ve kanın mukoza ile temas etmesi
• Ter dışında diğer vücut sıvıları/salgıları ve kanın bütünlüğü bozulmuş cilt ile temas etmesi

Hastane ortamında çalışan kanla ve vücut sıvıları ile teması olan herkesin (kontratlı hizmetler ve öğrenciler dahil) HBs Ag, anti-HBs Ab, anti-HCV belirleyicileri bilinmelidir.

• Hastane ortamında çalışan kanla ve vücut sıvıları ile teması olan herkesin (kontratlı hizmetler ve öğrenciler dahil) HBs Ag, anti-HBs Ab, anti-HCV belirleyicileri bilinmelidir.

Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler

• Yaralanmanın meydana geldiği cilt bölgesi su ve sabunla yıkanmalı

• Mukozal temas durumunda, kan veya vücut sıvısı ile temas eden mukoza bölgesi bol su ile yıkanmalı

• Yaralanmanın meydana geldiği bölge sıkılarak kanatılmamalı

• Yaralanmanın meydana geldiği bölgenin yıkandıktan sonra antiseptik solüsyonla silinmesinde sakınca yok (ek korunma sağlamıyor)

Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler

• Yaralanmanın meydana geldiği bölgeye çamaşır suyu vb. kostik maddeler ve dezenfektan solüsyonlar sürülmemeli

• Yaralan kişinin markerları bilinmiyor ise hemen kan alınarak HBs Ag, anti-HBs Ab, anti-HCV Ab bakılmalı

Marker sonuçlarına göre Hepatit B taşıyıcısı olmayan ve Hepatit B geçirmediği saptanan ve hastaların kan ve vücut sıvıları ile teması tüm personele 0, 1 ve 6. aylarda Hepatit B aşısı yapılmalıdır.

• Marker sonuçlarına göre Hepatit B taşıyıcısı olmayan ve Hepatit B geçirmediği saptanan ve hastaların kan ve vücut sıvıları ile teması tüm personele 0, 1 ve 6. aylarda Hepatit B aşısı yapılmalıdır.

• Üçüncü doz aşıdan 4-8 hafta sonra anti-HBs antikoru tekrar bakılmalı, pozitifleşmemiş olanlar için tekrar üç doz aşı (0, 1, 6. aylarda) yapılmalıdır.

İkinci aşılama programını takiben 4-8. haftalarda bakılan anti-HBs antikoru negatif bulunan kişiler için riskli yaralanmalar sonrasında anti-HBs negatif kişiler için belirtilen önlemler alınmalı, ek aşılama yapılmamalıdır.

• İkinci aşılama programını takiben 4-8. haftalarda bakılan anti-HBs antikoru negatif bulunan kişiler için riskli yaralanmalar sonrasında anti-HBs negatif kişiler için belirtilen önlemler alınmalı, ek aşılama yapılmamalıdır.

• Aşılama sonrasında anti-HBs antikoru pozitifleşen personel için rapel yapılmasına gerek yoktur.

Aşılama programına başlamış, ancak tamamlanmamış olan kişiler, Enfeksiyon Kontrol Ekibi’ne başvurarak şemanın nasıl tamamlanması gerektiği konusunda bilgi almalıdır:

• Aşılama programına başlamış, ancak tamamlanmamış olan kişiler, Enfeksiyon Kontrol Ekibi’ne başvurarak şemanın nasıl tamamlanması gerektiği konusunda bilgi almalıdır:

• İlk doz Hepatit B aşısı yapıldıktan sonra diğer dozları yapılmamış olan kişilere hemen ikinci doz aşı yapılmalı, üçüncü dozla ikinci doz arasında en az iki ay süre bulunmalıdır.
• İlk iki dozu yapılıp üçüncü dozu zamanında yapılmamış olanlara hemen üçüncü dozun yapılması önerilir.
• Üçüncü doz yapıldıktan sonraki takibe anti-HBs antikoruna bakılarak karar verilmelidir (yukarıda tanımlandığı şekilde).

Yaralanan kişinin anti HBs Ab düzeyi > 10 mIU/ml ise hepatit B’ye karşı yeterli korunma sağlar.

• Yaralanan kişinin anti HBs Ab düzeyi > 10 mIU/ml ise hepatit B’ye karşı yeterli korunma sağlar.

• Ek bir müdahaleye (aşı veya immünoglobulin gibi) gerek yoktur.

• Yaralanan kişide Hbs Ag-negatif ve anti HBs antikoru negatif veya anti HBs Ab düzeyi < 10 mIU/ml ise kaynağın durumuna göre Hepatit B aşısı  Hepatit B Ig yapılmasına karar verilir.

• Gebelikte Hepatit B aşısı ve HBIG uygulaması kontrendike değildir.

Hepatit C için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur.

• Hepatit C için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur.

• Riskli yaralanma sonrasında immmünoglobulin veya interferon uygulamalarının Hepatit C’ye karşı korunma sağlamadığı gösterilmiştir.
• Riskli yaralanma durumunda müdahale ve takip
• Kaynak biliniyor ise anti-HCV antikoru bakılmalıdır.
• Kaynak anti-HCV-pozitif ise yaralanan kişiden kan alınarak bazal anti-HCV Ab ve ALT düzeyi saptanmalıdır.
• Takip amacıyla 3. ay ve 6. ay sonunda ALT ve anti-HCV Ab testleri tekrarlanmalıdır.
• Kaynak bilinmiyor ise takip amacıyla 3. ay ve 6. ay sonunda ALT ve anti-HCV Ab testleri tekrarlanmalıdır.

HIV için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur.

• HIV için etkinliği kanıtlanmış aşı ve immünoglobulin yoktur.

• HIV bulaş riski taşıyan yaralanma durumunda Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği’ne danışılarak yönlendirme yapılmalıdır:

• Antiretroviral tedavi gerekli mi?