Kimyoviy birikmalarning inson organizmiga tasiri

202-OOT guruh talabasi Matyokubov Samatbekning Asosiy jarayon va qurilmalar fanidan mustaqil ishi

Mavzu :Massa almashinish asoslari. Fazalar qoidasi. Massa o'tkazishning asosiy qonunlari. Massa almashinish jarayoni mexanizmi;

Reja

• 1. Massa almashinish jarayonlari .
• 2. Massa almashinish jarayonlarida Fazalar qoidasining qoʻllanilishi
• 3. Massa almashinish jarayonlari mexanizmlari

Bir yoki bir necha komponentlarni binar yoki murakkab aralashmalarda bir fazadan ikkinfchi fazaga o’tishida ro’y bergan jarayonlar massa almashinish jarayoni deb yuritiladi (masalan, gazdan gazga, suyuqlikdan gasga, qattiq jismdan suyuqlik yoki gazga). Odatda, komponentlarning bir fazadan ikkinchisiga o’tishi molekulyar yoki turbulent diffuziya orqali sodir bo’ladi. Shuning uchun, bu jarayonlar diffuzion jarauonlar deb ataladi

Bir yoki bir necha komponentlarni binar yoki murakkab aralashmalarda bir fazadan ikkinfchi fazaga o’tishida ro’y bergan jarayonlar massa almashinish jarayoni deb yuritiladi (masalan, gazdan gazga, suyuqlikdan gasga, qattiq jismdan suyuqlik yoki gazga). Odatda, komponentlarning bir fazadan ikkinchisiga o’tishi molekulyar yoki turbulent diffuziya orqali sodir bo’ladi. Shuning uchun, bu jarayonlar diffuzion jarauonlar deb ataladi

Massa almashinish jarayonlari faol komponent va inert tashuvchi fazalar bilan xarakterlanadi. Faol komponent – bu fazadan fazaga o’tuvchi massa, inert tashuvchilarning miqdori esa, jarayon davomida o’zgarmaydi

Massa almashinish jarayonlari

Massa almashinish jarayonini harakatga keltiruvchi kuch – konstentrastiyalar farqi Absorbsiya– bu gaz aralashmasidan biror moddaning suyuq fazaga selektiv ravishda yutilish jarayonidir. Suyuqliklarni haydash va rektifikastiya – bu suyuq va bug`fazalar orasida komponentlar o’zaro modda almashinish yo’li bilan suyuq aralashmalarni kimponentlarga ajratish jarayonidir. Ushbu jarayon issiqlik ta’sirida olib borilib, komponentlarning qaynash temperaturasi har xil bo’lishiga asoslanadi. Bu jarayon 2 xil bo’ladi: oddiy haydash (distillash) va murakkab haydash (rektifikastiya). Shu alohida ta’kidlash kerakli, bunda modda suyuq fazadan bug`ga va bug`dan suyuq fazaga o’tadi Kristallanish – bu suyuq eritmalar tarkibidagi qattiq fazani kristall shaklida ajratib olish jarayonidir. Ushbu jarayonda suyuq fazadan moddaning qattiq fazaga o’tishi ro’y beradi.

Atmosfera havosini absorbsiya usulida tozalash uchun sinov qurilmasi

Massa almashinish jarayonlarida Muvozanat holatlarni aniqlashda Gibbsning Fazalar qoidasidan foydalaniladi

Ф + С = К+ 2

• Bu yerda.
• Ф - fazalar soni
• C- erkinlik darajalari soni
• K- sistemadagi komponentlar soni

Massa oʻtkazishning asosiy qonunlari Massa o’tkazish jarayonlari bir necha massa almashinish yo’li bilan amalga oshirilishi mumkin: gaz (yoki bug`) va suyuqlik oqimlari orasida; suyuqlik oqimlari orasida; suyuqlik oqimi va qattiq faza orasida; gaz (yoki bug`) oqimi va qattiq faza orasida Massa o’tkazishning asosiy qonunlari bo’lib molekulyar diffuziya (Fikning 1- qonuni), massa berish (Nyuton – Shukarev qonuni) va massa o’tkazuvchanlik qonunlari hisoblanadi

Massa oʻtkazishning asosiy qonunlari

• Molekulyar diffuziya qonuni (Fikning 1- qonuni). Molekula, atom, ion va kolloid zarrachalarning xaotik harakati natijasida moddalarning tarqalishi molekulyar diffuziya deb nomlanadi Ma’lumki, moddalar har doim konstentrastiyasi yuqori zonadan konstentrastiyasi past zonaga qarab tarqaladi Molekulyar diffuziya juda sekin o'tadigan jarayondir
• Turbulent diffuziya. Turbulent tebranish ta’sirida oqimning harakatida bir fazadan ikkinchisiga moddaning tarqalishi turbulent diffuziya deb nomlanadi .

Massa oʻtkazishning asosiy qonunlari

• Massa berishning asosiy qonuni: Ushbu qonun qattiq jismlar erishini o’rganish paytida rus olimi Shukarev tomonidan aniqlangan. Bu qonunga binoan, fazalarni ajratib turuvchi yuzadan biror faza yadrosiga yoki teskari yunalishda massa berish yo’li bilan o’tgan modda miqdori fazalar konstentrastiyasi farqiga, fazaga va jarayon davomiyligiga to’g`ri proporstionaldir

Massa almashinish jarayonlari mexanizmlari

• Ma’lumki biror modda massasining ikkinchi fazaga ajratib turuvchi yuza orqali o’tishi massa o’tkazish deb nomlanadi. Bu jarayon juda murakkabdir, chunki massa berish va turbulent oqimlarning gidrodinamik qonuniyatlari yaxshi o’rganilmagan

Massa almashinish jarayonlari mexanizmlari

• Fazalar bir - biriga nisbatan turbulent rejimga oid tezlikda harakat qilmoqda va ular o’rtasida ajratuvchi yuza mavjud, Tarqaluvchi modda massasi M faza Fu (ammiakning havo bilan aralashmasi)dan suyuq faza Fx (suv) ga o’tmoqda. Shunday qilib, Fu faza yadrosidan fazalarni ajratib turuvchi yuzaga va ajratib turuvchi yuzadan Fxfazaning yadrosiga massa berish jarayoni sodir bo’ladi
• Ajratuvchi yuza qarshiligini (agar uning miqdori sezilarli bo’lsa) engib, bir fazadan ikkinchisiga massa o’tadi, ya’ni massa o’tkazish jarayoni ro’y beradi