Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar tabiatiga bog'liq.
Kimyoviy reaksiya bir kimyoviy mmoddala majmuining boshqa moddalarga aylanishi jarayonidir. Kimyoviy reaksiyalar spontan, ya’ni o’z-o’zidan, yoki boshqariluvchi bo’lishi mumkin. Ikkinchi holda kimyoviy reaksiyani o’tkazish uchun tashqaridan biror energiya (issiqlik, yorug’lik, elektr) talab etiladi. Kimyoviy reaksiyalarda elektronlar harakati bosh rolni o’ynaydi. Kimyoviy reaksiyaga kirishuvchi moddalar reagentlar, deb ataladi.
Kimyoviy reaksiyalar turlicha tezliklarda sodir bo’ladi. Ayrim reaksiyalar juda tez: sekundning ulushlarida, ayrim reaksiyalar esa bir necha kunda – juda sekin sodir bo’ladi.
Reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlar soni, reaksiya natijasida hosil bo’lgan yangi moddalar tarkibidagi atomlar soniga teng bo’lishi kerak.
Ximiyaviy reaktsiya tezligini o'lchashda moddalar kontsentratsiyasini mollar hisobida, vagt birligi esa-sekund, minut hisobida olinadi. Reaktsiya tezligi qaysi modda miqdorini o'lchash qylay bo'lsa, o'sha modda kontsentratsiyasini o'zgarishi bilan o'lchanadi. Reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyalari reaktsiya davom etgan sari kamayadi; hosil bo'ladigan mahsulotlar esa ortib boradi. Ko'pincha dastlabki moddalar kontsentratsiyalarning kamayishidan foydalanadi.
Ximiyaviy reaktsiyalarning tezligi reaktsiyagakirishayotgan moddalar tabiatiga, temperatura, bosimga,katalizatorlarning ishtirok etish etmasligiga va boshqafaktorlarga bog'liq
Kimyoviy reaktsiyalarning sodir bo’lishi oxirigacha borishi. Tomogen va geterogen reaktsiyalar. Kimyoviy reaktsiyalarning tezligi. Massalar ta’siri boshqalar. Zanjirli kimyoviy reaktsiyalar.Qonuni. Kimyoviy reaktsiya tezligiga ta’sir qiluvchi omillar. Temperatura va katalizatorlarning ta’siri vaXimiyaviy reaktsiyaning tezligi reaktsiyaga kiruvchimoddalar kontsentratsiyalarning vaqt birligi ichidao’zgarishi bilan o’lchanadi.
Reaktsiya tezligiga reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyalari katta ta'sir etadi.
Qattiq jismlarning aralashmalari geterogen sistemalardir. Reaktsiya tezligiga kontsentratsiyaning ta’sir etish sabab shundaki, moddalar orasida o’zaro ta’sir hosil bo’lishi uchun reaktsiyaga kirishuvchi moddalarning zarrachalari bir-biri bilan tuqnashadi.
Vaqt birligi ichida yuz beradigan to’qnashuvlarning soni o’zaro to’qnashayotgan zarrachalarning kontsentratsiyalariga proportsional bo’ladi. Bu son qanchalik katta bo’lsa, moddalar orasidagi o’zaro ta’sir shunchalik kuchli bo’ladi, ya’ni ximiyaviy reaktsiya shunchalik tez boradi.
Xulosa
Kimyoviy reaksiyalar kinetik jihatdan molekulyarligi va tartibiga ko’ratasniflanadi. Reaksiyaning molekulyarligi bir vaqtda to’qnashib, kimyoviyreaksiyaga kirishgan molekulalar soni bilan belgilanadi.Reaksiyalar bu jihatdan bir molekulyar (monomolekulyar), ikki molekulyar(bimolekulyar), uch molekulyar (trimolekulyar) va shu kabi sinflarga bo’linadi.Bir molekulyar reaksiyalar quyidagiA- B+C+... – sxema bilan ifodalanadi.Masalan: gaz muhitida boradigan reaksiya: Ф - 2reaksiyaning tezligi vdc/dt = k ga teng, K-reaksiyaning tezlik konstantasi bo’lib, sekund” yoki minutga teng.Bimolekulyar reaksiyalar deb, bir tur moddaning bir molekulasi bir vaqtning
