Laboratoriya ishi №. 1 Universal laboratoriya stendi yordamida om qonunini tasdiqlash birinchi qism

LABORATORIYA ISHI №.1

UNIVERSAL LABORATORIYA STENDI YORDAMIDA OM QONUNINI TASDIQLASH

Birinchi qism
Om qonuniga muvofiq elektr zanjiridagi tok zanjirning qismlaridagi kuchlanishning ushbu qismlardagi elektr qarshiliklarning nisbatiga teng:

Hisoblash qismi
1- rasmda tasvirlangan R rezistor orqali oqib o'tuvchi tokning qiymatini hisoblang.



1- rasm. Elektr zanjiri qismida tok va kuchlanish
Hisoblashni rezistor qarshiligining uch qiymatida R=70 Om, R=100 Om va R=200 Om va kuchlanishni manba kuchlanishining boshqa qiymatida E2=2V, E2=4V, E2=6V, E2=8V va E2=10V larda amalga oshiring.
Hisoblash natijalarini 1, 2 va 3 jadvallarga kiriting.

1-jadval
R = 70 Om bo'lganda rezistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati

UR; V	2	4	6	8		10
I, mA
2-jadval R = 100 Om bo'lganda resistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati
uR,v	2	4	6	8		10
I, mA
R 200 Om bo'lganda resistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati					3-jadval
uR,v	2	4	6	8		10
I, мА

Tajriba qismi
Tajriba qismida quyidagilar bajariladi:
PV2 voltmetr yordamida U_R kuchlanish o'lchanadi;
PV1 voltmetr va R_IH rezistor yordamida I tok aniqlanadi;
Olingan natijalardan foydalanidi :

Ekanligiga ishonch hosil qiling
O'lchashlarning prinsipial sxemasi 2- rasmda keltirilgan



2 - rasm.O'lchashning prinsipial sxemasi.
Eslatma.
PV1 va PV2 voltmetrlarning ichki qarshiligi R va R_m rezistorlarning ichki qarshiliklaridan 1000 marta katta.Shuning uchun voltmetrlardan oqib o'tayotgan toklarni e'tiborga olmasa ham bo'ladi. Juda yuqori darajadagi aniqlik bilan aytish mumkinki R va R_m rezistorlardan bir xil tok I oqib o'tadi. Uning qiymati quyidagi munosabat bilan hisoblab topiladi:

Bu yerda Upv2 - PV2 voltmetrning ko'rsatishi; R_m- shuntlovchi rezistor qarshiligi PV1 voltmetrning o'lchash chegarasini 200 mV ga qo'ying,PV2 voltmetr esa 20 da bo'lsin. Voltmetrlarning ish rejimlarini o'zgartirish tumblerlarini o'zgarmas kuchlanishni o'lchash holatiga o'tkazing (U=). E2 manbaning chiqish kuchlanishi rostlagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang. Yig'ilgan sxemani o'qituvchiga ko'rsating. Yig'ilgan sxemani o'qituvchi tekshirganidan so'ng qurilmani tarmoqqa ulang.

E2 manba kuchlanishini o'zgartirib,U_R kuchlanishini 4-jadvalning yuqori satridagi ko'rsatilgan qiymatlarini oling.PV1 voltmetr ko'rsatishini yozib oling. Zanjirdagi oqayotgan tokning qiymatini hisoblang va jadvalga yozing.Hisoblash uchun R_m=l Om deb oling.
Eslatma.
E2 o'zgarmas kuchlanish manbai chiqish kuchlanishi 1,3 V - 11 V oralig'ida rostlanadi. Manba o'ta yuklanish va qisqa tutashuvdan himoyalangan. O'ta yuklanishda tovush xabari berishga qodir. Himoya sxemasi 100 - 150 mA tokda ishga tushadi. Himoya sxemasi ishlagandan so'ng manbani dastlabki holatga qaytarish uchun o'ta yuklanish sababi bartaraf qilinadi . kuchlanish manbai «ВКЛ.» tumbler bilan tokdan ajratiladi va qaytadan qo'shiladi.
О’qituvchi tomonidan berilganlarni o'lchang va 4 – 6 jadvalga to'ldiring.
4-jadval
Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 70 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari

UR, В	2	3	4	5	6	7	8	9	10
UPV1, В
I, мА

5-jadval
Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 100 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari

uR,v	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Upv,, V
I, mA

6-jadval

Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 200 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari

uR,B	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Upvi, В
I, mA

4, 5, 6 – jadvaldagilarga muvofiq I = f(U_R) bog'liqligi grafiklarini quring.

Ikkinchi qism
Om qonuni quyidagi shaklda ham yozilishi mumkin:
U= I• R
Elektr zanjirining bir qismiga tushuvchi kuchlanish, shu qismdan oqib o'tuvchi tok bilan zanjirning ushbu qism qarshiligiga ko'paytmasiga teng.
Hisoblash qismi
1- rasmda tasvirlangan sxemadagi R rezistorda kuchlanish tushuvi qiymatlarini tokning berilgan qiymatlari uchun hisoblang.
Hisoblashlarni qarshilikning ikki qiymati R=300 Om va R=500 Om bo'lgan holi uchun amalga oshiring.
Hisoblash uchun berilganlar:
R=3 00 Om uchun tok I=12,2mA, 1=15,8 mA ga teng;
R=500 Om uchun tok I=10,2 mA, 1=15,3 mA gateng.
Hisoblash natijalarini 7 va 8 jadvallarga kiriting.
7-jadval
Berilgan tok qiymatlarida R=300 Om bo'lganda rezistor qarshiligidagi kuchlanishning hisoblash qiymati

I, mA
u,v

8-jadval
Berilgan tok qiymatlarida R=300 Om bo'lganda rezistor qarshiligidagi kuchlanishning hisoblash qiymati

I, Ma
u,v

Tajriba qismi
Tajriba qismida o'tkazilgan hisoblashni to'g'riligini tajribada isbotlash zarur. Buning uchun:
4 – rasmga muvofiq o'lchashlar sxemasini yig'ing;
I tokning berilgan qiymatlarini o'rnating;
R rezistordagi kuchlanishni o'lchang; O'lchash va hisoblash natijalarini taqqoslang.
PV1 voltmetrning o'lchash chegarasini 200 mV ga o'rnating, PV2 voltmetrniki esa 20 V ga teng bo'lsin. Voltmetrlarning ishlash rejimini o'zgartirish tumblerini o'zgarmas kuchlanishni o'lchash holatiga (=) o'rnating. E2 manbaning chiqish kuchlanishi rostlagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang. Yig'ilgan sxemani o'qituvchiga ko'rsating. O'qituvchi tekshirganidan so'ng yig'ilgan sxemani tarmoqqa ulang. PV1 voltmetrning ko'rsatishini 7-8-jadvallardagi ko'rsatilgan mos qiymatlari bo'yicha hisoblang. Hisoblash uchun R_m= 10 Om deb oling.
Hisoblashlarning natijalarini 9 - 10 jadvalga kiriting.
9-jadval
R=300 Om lik rezistorli o'lchash sxemasini berilgan tok qiymatlaridagi natijalari

I, mA
Upvi, V
uR,v

10-jadval
R=500 Omlik rezistorli o'lchash sxemasini berilgan tok qiymatlaridagi natijalari

I, mA
Upvi, V
uR,v