Mavzu: Fleshka qurilmasi vazifasi va turlari. Reja

Mavzu: Fleshka qurilmasi vazifasi va turlari.
Reja:

1.Tashqi xotira qurilmalari.

2.Hozirgi komputerlarda ishlatilinadigan tashqi xotira qurilmalari.

3.Tashqi xotira qurilmalari tuzilishi, korsatkichlari va xususiyatlari.

Fleshka yoki SD karta haqida malumot
USB Flash Drive («fleshka») – kompyuter uchun tashqi axborot tashuvchilarning bir turi. Bundan tashqari, yana CD (RW), DVD kompakt disklari, ko‘chma qattiq disklarni ham bilamiz. Bir paytlar to‘rtburchak disketalar bo‘lardi, ularni endi faqat kompyuter muzeylarida uchratsak kerak. Bugungi qahramonimiz – fleshka. Uning asosiy xususiyatlari: sig‘imining kattaligi, ixchamligi, elektr energiyasi talab qilmasligi, yuqori tezlikda axborot uzatishi, mexanik va elektromagnit ta’sirlardan himoyalanganligi, universalligi (har qanday kompyuterga, televizor, audio- videopleyerga tushaveradi). Ammo shunisi ham borki, fleshkalar umri biz xohlaganchalikuzoq emas. Bu qurilma ma’lumotlarni avtonom ravishda 5yilga qadar saqlaydi. Eng yaxshi namunalari uzog‘i bilan 10 yil ishlashi mumkin. Shunday bo‘lsa-da, ishlatishdagi soddaligi, turli-tuman shakl-u shamoilga egaligi va arzonligi tufayli bugungi kunda fleshkalar CD-disklarni asta-sekin bozordan chiqarib yubormoqda, ular bilan raqobat qilishi mumkin bo‘lgan ko‘chma qattiq disklar esa, hozircha narxi balandligi tufayli unchalik ommalashmagan. Demak,o‘z yo‘nalishida u – yetakchi. Shuning uchun ham unga alohida maqolani bag‘ishladik. Qanday ishlaydi? Qahramonimizda xotiraning maxsus turi – flash (flesh-xotira) ishlatiladi. Bu turdagi xotira uchunelektr energiyasi talab etilmaydi. Energiyadan ozuqalanmasa ham, unda ma’lumotlar saqlanib qoladi. (Kompyuterning tezkor xotirasi bilan solishtirib ko‘ring – undagi ma’lumotlar energiya uzilishi bilano‘chib ketadi). Flesh-xotira mobil telefonlarda, telekommunikatsiya va tarmoq qurilmalarida, maishiy uskunalar va soatlarda keng qo‘llaniladi. Flesh-xotiraga axborot (matnli hujjatlar, musiqa, foto, video va b.)larni yozish, o‘qish, ular ustida ishlash (o‘chirib tashlash, tahriri qilish, yaratish) mumkin. Fleshkanikompyuterga istagancha ulash mumkin, shuningdek, u tashqi ta’sirlarga chidamli – masalan, nam tegsa, quritib, ishlataverasiz, tirnalish, qo‘ldan tushib sinish kabilardan himoyalangan. To‘g‘ri, fleshkaga umuman elektrenergiya kerak emas, deb bo‘lmaydi. Lekin, u shunchalik «chimxo‘r»ki, kompyuterga ulangan paytida USB-portdan olgan energiyasining o‘zi yetarli bo‘ladi. Yuqorida fleshkalar turlicha bo‘ladi, dedik. Ular o‘rtasidagi asosiy farq dizayni, sig‘imi, interfeys turi va qo‘shimcha imkoniyatlarida ko‘rinadi. Sig‘im jihatdan fleshkalar juda xilma-xildir. Hozirgi kunda 1 Gbdan tortib, 32 Gb va undan katta sig‘imli fleshkalar mavjud. Yana bir farqli jihat – USB-interfeys standarti. USB-interfeysning uchta standarti mavjud: USB 1.0, USB 1.1 va USB 2.0. Ularning asosiy farqi – bu ma’lumotlar uzatish tezligidir. Masalan, USB 1.1 da o‘qish tezligi 600-800 Kb/s, yozish tezligi esa, 500-700 Kb/s ni tashkil qiladi. Ya’ni, bunday fleshkaga 32 Mb li axborotni yozishga taxminan 45-55 sekund, 512 Mb li multfilmni yozish uchun esa, 19-20 daqiqa vaqt ketadi. Hozirda kompyuterlarda asosan USB 2.0 interfeysi mavjud, ularda ma’lumotuzatish tezligi anchayin yuqori. Tarixga bir boqaylik Flesh-xotirani «Toshiba» kompaniyasi mutaxassisi Fudzi Masuoka 1984 yilda yaratgan. Uning nomini esa hamkasbi Syodzi Ariizumi o‘ylab topgan – u fleshkadagi axborotni o‘chirish jarayoni unga fotoapparat chaqnagichini eslatib yuborgan va«chaqnoq» – «flesh» nomini taklif etgan. Shundan beri fleshka nomi tillardan-tillarga o‘tib yuribdi. NURISTON.TK Hozirda hammamizga «A-DATA», «Kingston», «Transcend» fleshkalari mashhur bo‘lsa, o‘z vaqtida «Intel», «Samsung» va «Toshiba» bu qurilmaning yetakchi ishlab chiqaruvchilari bo‘lishgan. USB Flash – ichida nima bor? Fleshkalar – aslida sodda tuzilishga ega qurilma. Ular quyidagi qismlardan iborat bo‘ladi: - PCB platasi; - USB-raz'yom; - kontroller va flesh ozuqasi stabilizatori; - kontroller mikrosxemasi; - energiya talab qilmaydigan NAND-xotira mikrosxemasi; - kvarsli rezonator. Keling, bu qismlarni alohida ko‘rib chiqamiz va bira to‘lasi ularning «zaif» tomonlarini ham o‘rganamiz. PCB – ko‘pqatlamli bosma plata, fleshkaning barcha elementlari unga o‘rnatiladi (kompyuterning ona platasiga o‘xshaydi). Odatdagishikastlanishlar: sifatsiz kavsharlanish, mexanik ta’sir ostida o‘tkazgichlarning uzilishi. Qaerdan bilsa bo‘ladi: fleshka bir ishlab, bir ishlamay qoladi. USB-raz'yom – fleshkaning «tilcha»si. Unda sifatsiz kavsharlanish natijasida, shuningdek, qo‘pollik bilan ishlatish tufayli uzilishlar bo‘lishi mumkin. Buning oqibatida kompyuter fleshkani tez-tez «ko‘rmay» qoladi. Stabilizator – kompyuterdan kelayotgan kuchlanishni kontrollerva flesh-xotira uchun yetarli bo‘lgan kuchlanishga aylantirib, bir maromda ushlab turadi. Ba’zi fleshkalarda bo‘lmaydi yoki kontrollerning ichiga o‘rnatilgan bo‘ladi. Stabilizator ishdan chiqsa, fleshka yo umuman aniqlanmaydi,yoki «noma’lum qurilma» sifatida ko‘rinadi. USB-raz'yomning qutblari almashib qolganda ishdan chiqadi. NAND mikrosxemasi – energiya talab qilmaydigan xotira. Eskirganligi yoki boshqa sabablarga ko‘ra uning ba’zi bloklari shikastlanadi. Natijada yozish va o‘qish imkonsiz bo‘lib qoladi. Qayta formatlash orqali tuzatsa bo‘ladi, lekin bunda fleshkaning umumiy sig‘imi kamayadi. Kontroller – NAND-xotira va ma’lumotlar uzatishni boshqarish mikrosxemasi. Unda NAND-xotira, ishlab chiqaruvchi haqidagi ma’lumotlar va fleshka ishlashi uchun zarur boshqa axborotlar saqlanadi. Fleshka kompyuterdan noto‘g‘ri chiqarib olinsa ishdan chiqadi. Kontroller buzilganligini fleshka noma’lum qurilma sifatida ko‘rinishidan, uning xotirasi juda kam yoki umuman nol bo‘lib ko‘rinayotgandan bilsa bo‘ladi. Kvarsli rezonator – kontroller va flesh-xotira faoliyati uchun asos bo‘luvchi chastotani shakllantiradi.Uning ishdan chiqishi juda kam uchraydi, lekin shunday bo‘lsa, fleshkani kompyuter umuman «ko‘rmaydi» yoki «noma’lum qurilma» sifatida qabul qiladi. Fleshka oddiy matohdek ko‘rinsa ham, u haqda shuncha ma’lumotlar mavjud ekan. bu ma’lumotlar siz uchun ham foydaliva qiziqarli bo‘ldi, deb ishonaman.

Kompyuter elektr manbaidan uzilgandan so'ng, tezkor xotira(ОЗУ)dagi barcha ma'lumotlar o'chib ketadi va kompyuter qayta yuklanganda, o'chgan ma'lumotlarni qayta tiklab bo'lmaydi. Shuning uchun ma'lumotlarni saqlashda, elektr energiyasiga bog'liq bo'lmagan, ma'lumotlarni saqlash qurilmalaridan foydalaniladi. Bu maqolada shu qurilmalar haqida yozmoqchiman.
Barcha tashqi qurilmalar energiyaga bog'liq bo'lmagan holda ma'lumotlani saqlaydi. Hozirgi kunda barcha tashqi xotira qurilmalari quyidagi turlarga bo'linadi:
Magnitli saqlash qurilmasi.
Optik saqlash qurilmasi.
Elektr saqlash qurilmasi.
Endi har bir turiga qisqacha to'htab o'tamiz.
Magnit saqlash qurilmalari kompyuterga o'rnatiladigan asosiy saqlash vositasi hisoblanadi. Bu turdagi xotira qurilmasining asosi, ya'ni barcha ma'lumotlar magnit asosga ega bo'lgan materiallarda saqlanadi. Bu turdagi xotiradan, barcha turdagi kompyuterlar(ishchi kompyuterlar, serverlar, portativ kompyuterlar,..) foydalanishadi.
Bu turdagi xotira qurilmasiga quyidagilar kiradi:
— Qattiq disklar(HDD).
— Egiluvchan disklar(floppi disk).
— Magnit lentalar.

Qattiq diskni(vinchester, HDD), kompyuterning asosiy xotirasi deyish mumkin. Bu qurilma kompyuterga bevosita ATA yoki SATA porti orqali ulanadi. Hajmi ham xar hil bo'ladi(250 Gb, 500 Gb, 1 Tb, 2Tb,..). Hajmi qanchalik katta bo'lsa, narxi ham shunchalik qimmat hisoblanadi. Undan tashqari ma'lumotlarni o'qish va yozish tezligi ham narxiga ta'sir qiladi. Bu xotira turiga yana tashqi qattiq disklar ham kiradi. Ular USB port orqali ulanadi va kompyuterdan elektr manbai oladi. Bu turi katta hajmdagi ma'lumotlarni olib yurish uchun ishlatiladi.

Egiluvchan disklar hozirgi kunda kamayib ketgan. 1.44 Mb hajmga ega bo'lib, ma'lumotlarni bir necha martta o'qib, yozish uchun ishlatiladi. Unchalik ishonchli emas, magnit plyonkalar ham yupqa bo'lib, juda tez ishdan chiqish ehtimoli katta. Tashqi ta'sirlarga umuman bardoshli emas.
Keyingi magniitli saqlash qurilmasi bu – magnit lentalardir. Bular asosan server kompyuterlar bilan ishlaganda kerak bo'ladi. Katta hajmdagi ma'lumotlarni arxivlash yoki nusxasini olish jarayonida ishlatiladi. O'qish va yozish tezligi unchalik katta emas, lekin uzoq vaqt davomida saqlash uchun mo'ljallangan.
Navbatdagi tashqi saqlash qurilmasi bu optik disklar hisoblanadi. Bu disklarga ma'lumotlar lazer nurlari orqali yoziladi va lazer nurlari orqali o'qiladi. Optik disklarni quyidagi turlari mavjud:

— Faqat o'qish uchun mo'ljallangan disklar: CD, DVD.

— Faqat bir marotaba yozish uchun mo'ljallangan disklar: CD-R, DVD-R.

— Bir necha marotaba yozish uchun mo'ljallangan disklar: CD-RW, DVD-RW.

CD disklar 700 Mb atrofida, DVD disklar esa 4.7 Gb atrofidagi ma'lumotlarni o'zida saqlay oladi. Bu optik disklarni o'qish uchun kompyuterga CD-ROM, DVD-ROMqirilmalari ulanadi. Hozirgi kunda yangi DVD disklari paydo bo'lgan, bular Blu-ray deb nomlanadi va ular ko'k rangdagi lazer orqali ma'lumotlarni yozadi(oddiy optik disklarga qizil rangdagi lazer ishlatiladi). Blu-ray disklarning hajmi 25 Gb dan boshlanadi. Keyingi tashqi xotira qurilmasi bu – elektr saqlash qurilmasidir. Bu xotira qirilmasida ma'lumotlar, mikrosxemalar orqali yaratilgan va programmalashtirilgan xotirada saqlanadi. Bunga misol, flesh-xotiralardir(fleshka). Bu qurilmalar kompyuterga USBport orqali ulanadi. Qurilmaning o'lchamlari kichik va hajmi hozirgi kunda 64 Gb dan ham oshdi. Bu qurilmaning asosiy parametri hajmidan tashqari ma'lumotlarni o'qish va yozish tezligi hisoblanadi. Ma'lumotlarni yozish va o'qishda hech qanday dasturlarning keragi yo'q va ishlatish juda soddadir. Flesh xotiralarni sotib olishda pulingizni ayamasdan o'sha paytdagi eng katta hajmliligini sotib olavering, sababi bu xotira qurilmasi juda katta tezlikda o'z hajmini kattalashtirib yubormoqda.