Mavzu: Mulkchilikning turli shakllari va ularning iqtisodiy mazmuni

Mavzu:Mulkchilikning turli shakllari va ularning iqtisodiy mazmuni

• Jamiyat rivojining hozirgi bosqichida mulkchilik munosabatlari
• o‘z ichiga davlat mulkini, ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish va
• matbubot sohalaridagi jamoa mulkining xilma-xil turlarini, ijtimoiy
• tashkilotlar mulkini, uy xo‘jaligi va shaxsiy tomorqa xo‘jaligi hamda
• yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan mehnatkashlarning
• shaxsiy mulkini, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi
• aralash mulk shakllarini va xususiy mulklami oladi. Shu sababli
• ≪ 0 ‘zbekiston Respublikasining mulkchilik to‘g‘risida≫gi qonunida
• turli-tuman mulklar quyidagi mulk shakllariga kiritiladi: davlat mulki,
• jamoa mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk (3.2-rasm).

Mulkchilik Shakllari

• Mulkchilik turli shakllarining mavjud bo‘lishi va ulaming iqtisodiy
• mezoni, awalo, ishlab chiqaruvchi kuchlaming rivojlanishi va
• ishlab chiqarishning umumlashuvi darajasi bilan bog‘liq. Shu bilan
• birga mulkchilik shakllari ishlab chiqaruvchi kuchlaming holati, ijtimoiy
• mehnat taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy munosabatlarining
• yetuklik darajasi bilan mos kelishi zarur.
• Davlat mulki - egalik qilish, foydalanish va tasarruf qilish
• davlat ixtiyorida bo‘lgan mulk obyektlaridan iborat. Davlat mulki
• asosan ikki yo‘l bilan hosil bo‘ladi:
• 1) xususiy mol-mulkning milliylashtirilib, davlat ixtiyoriga
• o‘tkazilishi;
• 2) davlat mablag‘lari hisobidan korxonalar qurish, davlatga qarashli
• korxona va tashkilotlarda investitsiyalami amalga oshirish.

• Davlat mulki haqiqatda ham xalqqa qarashli bo‘lgan,
• bo‘linmaydigan yoki umumiy resurslardan foydalanish uchun juda
• mosdir. Bunga misol qilib takror ishlab chiqarib bo‘lmaydigan tabiiy
• resurslami, yirik inshootlar va transport vositalari, yo‘llar kabi iqtisodiy
• tuzilmaning kattagina qismini ко‘rsatish mumkin.
• 0 ‘zbekistonda Fuqarolik Kodeksiga muvofiq davlat mulki Respublika
• mulkidan va ma’muriy-hududiy (munitsipal) tuzilmalar
• inulkidan iborat bo‘ladi. yer, yer osti boyliklari, suv, havo bo‘shlig‘i,
• o‘simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy resurslar, respublika
• hokimiyati va boshqaruvi tuzilmalari mol-mulki, davlatga qarashli
• madaniy va tarixiy boyliklar, byudjet mablag‘lari, oltin zaxirasi,
• valyuta fondi va boshqa davlat fondlari respublika mulki hisoblanadi.

• Ma’muriy-hududiy (munitsipal) tuzilmalar mulkida davlat hokimiyati
• mahalliy organlari mol-mulki, mahalliy byudjet mablag‘lari,
• munitsipal uy-joy fondi va kommunal xo‘jaligi korxonalari va boshqa
• mulkiy majmualar, xalq ta’limi, madaniyat, sog‘liqni saqlash muassasalari
• kabilar mol-mulki bo‘ladi.
•