Media savodxonlikni rivojlantirish yo`llari

Urdpi pedogogika fakulteti jismoniy madaniyat yo’nalishi 223-guruh talabasi Ibodullayev Diyorbekning basketbol o’yini rasmiy qoidalarining asosiy bo’limi va bandlari mavzusida mustaqil ishi

Basketbol haqida tushunchalar

Basketbol 1891 yilda AQShning Massachusets shtatidagi Springfild kollejining jismoniy tarbiya o‘qituvchisi Kanadalik Jeyms Neysmit tomonidan «kashf» etilgan. Bu o‘yinni yaratishda Neysmit uzok vaktlardan beri keng tarqalgan to‘p bilan o‘tkaziladigan oddiy o‘yinlar haqidagi tarixiy ma’lumotlardan foydalangan, deb taxmin qilish mumkin. Kollejda utkaziladigan gimnastika darslarini jonlantirish haqida topshiriq olgan Jeyms Neysmit yopiq xonalar uchun yangi o‘yin o‘ylab chiqadi. U balkon panjaralariga shaftoli solina-digan savatlardan ikkitasini osib qo‘yadi. O‘yinda qatnashuvchilar o‘z raqiblarining savatlariga futbol to‘pini tushirishlari lozim edi. O‘yinga erkaklar bilan ayollar birgalikda qatnashardilar. Neysmit taklif qilgan o‘yin birinchi kundanoq studentlar orasida katta qiziqish uyotdi. Gimnastika guru’ida 18 kishi bo‘lgani uchun, ular ikki jamoaga bo‘linib o‘ynay boshladilar. Keyinchalik xar bir komandadagi o‘yinchilarning soni 7 va 5 tagacha kamaytirildi. To‘p savatga tashlanganligi uchun bu o‘yin ingiliz tilida (basket-savat, bol-to‘p) deb atala boshlandi. Keyingi yillarda basketbol o‘yini asta-sekin o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan sport turiga aylandi. 1892 yilda Jeyms Neysmit o‘zining «Qoidalar kitobi»ni birinchi marta chop etdi. Bu kitobda to‘pni yerga urib yurish mumkinligi haqida bi­rinchi marta yozilgan edi. Shundan so‘ng maxsus musobaqalar o‘tkazish boshlandi va bu qoidalar yildan-yilga mukammallasha bordi. Masalan, 1893 yilda birinchi marta temir xalqali turli savatlar paydo bo‘ldi. Yana bir yildan so‘ng to‘pning aylana uzunligi 30-32 dyuym (76,2-81,3 sm)gacha ko‘paytirildi. 1895 yilda 15 fut (5 m. 25 sm) masofadan bajariladigan jarima to‘plari kiritildi.

Basketbol tarixi va rivojlanishi

Basketbol o’yinida o’yin tushunchalari va tartib qoidalari

Tabii, gaplashaylik! Basketbol, ikki tomonli jamoalar orasida o'tkaziladigan raqamli bir o'yindir. Quyidagi asosiy tushunchalar va tartib qoidalari o'yin davomida amal qiladi:
O'yin tushunchalari:
O'yin davomida har iki jamoa, 5 nafar o'yinchidan iborat, o'yin maydonida o'ynaydi.
O'yin maqsadi "chog'la"ni (topni) qarshi jamoaning "chalaning" (basket) ichiga qo'yishga urinish (scoring)dir.
O'yin maydonining o'lchami 28.5 dyum (72 sm) hajmi 9.4-9.8 gallon (35-37 L) bo'lgan yuqori qismi "basket" (chala) deyiladi.
O'yin "qo'lda" (quarter) deb nomlanadigan davrda, ya'ni 4 ta "qo'lda" o'ralgan. Har bir "qo'lda" 12 daqiqa davomida bo'ladi.
Tartib qoidalari:
O'yin boshlanishida "zentrlashish" (to'rtburchakni yaratish) orqali amalga oshiriladi. "Zentrlashish" bo'lganda ikki o'yinchilar "to'siq"da (circle) ni boshlanish maydonga kirib, "chog'la"ni (topni) olib chiqish uchun urinishadi.
Har bir "qo'lda" (quarter) yakunlanishida jamoalar o'rtasidagi ballarni hisoblash bo'yicha o'yinchilarni o'zgartirish va strategiyani to'liqroq taqdim etish imkoniyati mavjud.
O'yin boshlanishidan oldin "tip-off" (chog'laning boshlanishi) bo'lib, o'yin boshlanishi va "qo'lda" yakunlanishidan keyingi davomida ham "tip-off" jarayonlari qayta amalga oshirilishi mumkin.
O'yinchi "chog'la"ni (topni) "chalaning" (basket) ichiga qo'yganida uch bal punktiga (3-point line) yaqinligida bo'lsa 3 ball, uzoq masofada bo'lsa 2 ball qo'yadi.
O'yinchi o'ynashda qoidalariga rioya qilishi lozim, masalan, "tuvak" (travel) - qo'lda ilgari surilish, "sog'inch" (foul) - qarshi jamoaning qoidalariga rioya qilmagan harakati va hokazo.