Mingboyev Ibrohim Alisher o‘g‘li

PUL TARIXI

Qosimov Faxriddin Shamsiddinovich
UzMU harbiy tayyorgarlik o’quv markazi front orti va moliyaviy ta’minot sikli katta o‘qituvchisi. QK xizmatchisi

Mingboyev Ibrohim Alisher o‘g‘li

Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti harbiy tayyorgarlik o‘quv markazi kursanti, TMI talabasi
Lapasov Muhiddin Sa‘dulla o‘g‘li
Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti harbiy tayyorgarlik o‘quv markazi kursanti, TMI talabasi
Anatatsiya: Ushbu maqolada Pulning kelib chiqishi har bir tovarning bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan foydalanish qiymati va qiymatlariga ega ekanligi bilan bog'liqligini hisobga oladigan bo’lsak, pulning qadimgi davrlardan to bugungi ko’rinishi tahliliga bag’ishlanadi.
Kalit so‘zlar: pul evolyutsiyasi, pul vazifasi, tanga evolyutsiyasi, qog‘oz pullar.
Ta‘kidlash joizki, pulning paydo bo'lishini xronologik jihatdan to'g'ri tavsiflash iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlarda paydo bo'ladigan sabab omillari zanjiridir. Pulning rivojlanishi va shakllanishi tarixi shuni ko'rsatadiki, odamlar o'troq turmush tarzini yo'lga qo'yib, o'z yerlariga ega bo'lgach, ba'zi oilalarda ba'zi mahsulotlarning ortiqcha, boshqalarining etishmasligi paydo bo'lgan. Pullar qachon paydo bo‘lganini aniq aytish qiyin. Axir, hatto pul tushunchasi ham har doim boshqacha edi. Ibtidoiy odamlarning mavjudligi davrida ayirboshlash amalga oshirilgan. Masalan, kulolchilik bilan shug’ullanganlar qozon va ko’zalar, temirchilar – o’q o’qlari, temirchilar va boshqalar bilan savdo qilganlar. Bu juda qulay emasligini tushunib, oziq-ovqat va narsalarning qiymati boshqacha bo'lgan tushuncha paydo bo'ldi. Bir qancha olimlarning o‘tkazilgan tadqiqotlariga ko‘ra, kumush tayoqchalar dunyodagi birinchi pul belgisi sifatida ishlatilgan. Ular bilan to‘lash amaliyoti Shumerlar tomonidan Mesopotamiyada joriy qilingan. Kauri dengiz mollyuskasining chig‘anoqlari Xitoyda hisob-kitoblarda juda mashhur bo‘lgan va davlat tarixining dastlabki davrlarida (taxminan 3500 yil oldin) ular aslida yagona “valyuta” bo‘lib xizmat qilishgan.
O‘rta Osiyodagi tangalarning old tomonida biron bir jonzotning yoki odamning boshi, teskari tomonida esa avval chuqurchalar, keyin esa tasvirlar bor edi. Tangalarning ikkinchi tomoni old tomoniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqasi yo‘q edi, faqatgina unga qo‘shimcha sifatida xizmat qilgan. Agar tanga ustida ikkita bosh bo‘lsa, old tomonga qo‘yilgan bosh biroz kattalashtirilgan holda tasvirlangan.

“Pul-pichoqlar”
miloddan avvalgi
XII asr,
Xitoy

“Shekel”
miloddan avvalgi

3000 yillar,
Mesopotamiya

“Oltin quymalar”

miloddan avvalgi
3000 yillar, Misr