Moment — mexanikada tətbiq nöqtələri və istiqamətləri eyni oxdan meyillənən eyni qiymətli qüvvələr tərəfindən yaradılan fırlanma təsiridir. Qüvvələrin istiqamət xətləri arasındakı məsafəyə qüvvə qolu deyilir

Qüvvə momenti.Fırlanma oxu olan cismin tarazlıq şərti

İsayev Urhan Xəlil oğlu

P L A N

1. 
   Moment nədir?
   
2. 
   Qüvvə momenti
   
3. 
   Momentlər qaydası
   
4. 
   Fırlanma oxu olan cismin tarazlıq şərti
   

Moment nədir?

Moment — mexanikada tətbiq nöqtələri və istiqamətləri eyni oxdan meyillənən eyni qiymətli qüvvələr tərəfindən yaradılan fırlanma təsiridir. Qüvvələrin istiqamət xətləri arasındakı məsafəyə qüvvə qolu deyilir. Momentin qiyməti qüvvə ilə onun qolunun hasilinə bərabərdir.
Momentin xüsusi halı olan dönmə momenti fırlana bilən cismə təsir edir. Bunu düzxətli hərəkət edə bilən cismə qüvvə təsiri ilə də müqayisə etmək olar. Bu zaman qüvvənin təsirindən cism fırlanma oxu ətrafında dönərək təcillənir. Dönmə momentinin vahidi N.m-dir. O bu düsturla tapılır:

-Moment vektoru
Moment =Qol * Qüvvə

Dömnə momentinin istiqaməti təsir edən qüvvəyə perpendikulyar olub sağ əl qaydası ilə tapılır. Əgər sağ əl ilə qüvvə vektorunu tutsaq və yuxarıya qaldırılmış baş barmaq bununla üst-üstə düşərsə onda dolanmış barmaqlar momentin istiqamətini göstərmiş olarlar. Bu sağ əl qaydası mexanikada bütün hesablamalarda istifadə olunur.

Qüvvə hər hansı bir məsafədə hərəkət edirsə, onda o iş görür. Bu çevrəvi hərəkətə də aiddir.
G
üc= Moment x bucaq sürəti
Sİ sistemində güc Vattla, moment N.m, bucaq sürəti isə rad/san ilə ölçülür.


Qüvvə moment
Cismə təsir edən qüvvə bu cismin həm sürətini dəyişə bilər həm də ki cismi deformasiya edə bilər. Bundan əlavə qüvvənin daha bir təsiri də var ki bu da fırladıcı təsirdir. Bu təsir qüvvə momenti deyilən kəmiyyət ilə ifadə olunur. 
Tutaq ki, ixtiyari formaya malik olan cismin O fırlanma oxu vardır. Bu cismin hər hansı bir A nöqtəsinə F qüvvəsi tədbiq olunub.

Fırlanma oxundan qüvvənin təsir xəttinə qədər olan məsafə qüvvənin qolu adlanır.

Qüvvənin qolu 

• 
  əsasən d hərfi ilə işarə olunur;
  
• 
  ölçü vahidi: [d] =1 m.
  

Qüvvənin öz qoluna olan hasilinə qüvvə momenti deyilir: 
M=F∙d.
Qüvvə momentinin ölçü vahidi: [M]=1N∙m.
Deməli qüvvənin fırladıcı təsiri nəinki qüvvənin qiymətindən, həm də ki onun qolundan asılıdır.

• 
  Əgər qüvvənin təsir xətti cismin fırlanma oxundan keçirsə, onda qüvvə momenti sıfıra bərabərdir M=0.
  

Cismə iki qüvvə tədbiq olunub.
Tutaq ki şəkildə göstərilmiş cismə F₁ və F₂ qüvvələri tədbiq olunub. 

F₁ qüvvəsi 

• 
  cismi saat əqrəbi istiqamətində fırladır, 
  
• 
  onun momenti: M₁=F₁d₁. 
  

F₂ qüvvəsi 

• 
  cismi saat əqrəbinin əksi istiqamətində fırladır, 
  
• 
  momenti: M₂=F₂d₂.
  

Əgər 

• 
  M₁>M₂ olarsa, onda cisim saat əqrəbi istiqamətində fırlanacaq.
  
• 
  M₁2 olarsa, onda cisim saat əqrəbinin əksi istiqamətində fırlanacaq.
  
• 
  M₁=M₂ olarsa, onda cisim tarazlıqda qalacaq. 
  

Fırlanan cismin tarazlıq şərti:
Əgər saat əqrəbi istiqamətində fırladan qüvvənin momenti saat əqrəbinin əksinə fırladan qüvvənin momentinə bərabər olarsa, onda cisim tarazlıqda qalar.
M₁=M₂ ⇔ F₁d₁=F₂d₂ ⇔  =
Bərk cismin tarazlıqda qalması üçün, bu böyük qüvvənin qolu kiçik, kiçik qüvvənin qolu isə böyük olmalıdır.