Əyrixətli hərəkət,Bucaq surəti,Bucaq təcili

Əyrixətli hərəkət,Bucaq surəti,Bucaq təcili

Statika bölməsində bir neçə cisimdən təşkil olunmuş sistemin tarazlıq qanunları öyrənilir.

Mexanikada cisimlərin hərəkət qanunlarını öyrənərkən, maddi nöqtə anlayışından istifadə olunur.Maddi nöqtə elə cisimlərə deyilir ki, onların ölçüləri başqa cisimlərə qədər olan məsafəyə nisbətən çox kiçik olsun.Maddi nöqtənin (cismin) hərəkətini öyrənərkən onun hansı cismə nəzərən hərəkət etdiyini qeyd etmək lazımdır. Bir birinə nəzərən sükunətdə olan cisimlər sisteminə nəzər hərəkət öyrənilirsə, onda bu cisimlər çoxluğu hesablama sistemi adlanır. Cismin getdiyi yola onun trayektoriyası deyilir.Trayektoriyarın formasından asılı olaraq hərəkət düzxətli və əyrixətli olur.

Əyri xətli hərəkət – trayektoriyası əyri xətt olan hərəkətdir.Bucaq sürəti - vektorial kəmiyyət olub,cismin fırlanmasını səciyyələndirir. Bucaq sürətinin qiyməti cismin vahid zamanda dömnəsi ilə qiymətləndirilir.

Koordinat sisteminin başlanğıc nöqtəsinə əsasən isə belə ifadə edilir:

burada:  {\displaystyle {\vec {r}}} — nöqtənin radius vektoru,  {\displaystyle {\vec {v}}} — bu nöqtənin verilmiş koordinat sistemindəki sürəti, {\displaystyle [{\vec {r}},{\vec {v}}]}  — vektor hasil,  {\displaystyle ({\vec {r}},{\vec {r}})} — vektorların skalyar hasilidir.

Praktikada çox vaxt  {\displaystyle \omega /2\pi }-ə bərabər olan fırlanma tezliyindən istifadə edilir. Ölçmə vahidi san⁻¹ və ya dövr/dəq götürülür.

Verilmiş radius üzrə bərabərsürətli hərəkət edən nöqtənin xətti sürətini belə hesablamaq olur: {\displaystyle v=r\omega }

Bucaq sürəti - dönmə cicmi çevrənin mərkəzi ilə birləşdirən radiusun dönmə bucağının zamana olan nisbətidir və bir dövr üçün ω=2Π/T-dir. Onda, a_n=ω²r olar. BS-də bucaq sürətinin vahidi radian/saniyədir (rad/san).

Bucaq təcili - ədədi qiymətcə bucaq sürətinin vahid zamanda dəyişməsinə bərabər olan fiziki kəmiyyətə deyilir, BS-də vahidi rad/san². Əgər sürətin modulu da dəyişsə, trayektoriya çevrə olmaz, təcilin çevrəyə toxunan tangensial toplananı da yaranar və ümumi təcil normal və tangensial təcillərin vektorial cəminə bərabər olar.

Bucaq sürəti — dönmə bucağının bu dönməyə sərf olunan zamana nisbəti ilə ölçülən fiziki kəmiyyətdir:

Burada ω — bucaq sürətidir. Çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət edən nöqtənin bucaq sürəti zaman keçdikcə dəyişməz qalır (ω = const). Bucaq sürətinin BS-də vahidi saniyədə radiandır.

                                                           
Çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət edən maddi nöqtə dövretmə perioduna bərabər müddətdə (t = T ) tam bir dövr edir və bu zaman radius-vektor φ = 2π radian bucaq qədər dönür. Ona görə də bərabərsürətli hərəkətdə bucaq sürəti ilə dövretmə periodu və ya tezliyi arasında aşağıdakı əlaqə yaranır;



{\displaystyle \omega ={\frac {d\phi }{dt}}}