Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova Fakültə: Kimya İxtisas

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

1 

Fənn: Yüksək molekullu birləşmələr kimyası

 

Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova

 

Fakültə:

 Kimya 

İxtisas: Kimya müəllimliyi

 

Kafedra: 

Üzvi kimya və kimya texnologiyası

 

Təhsil pilləsi: 

Bakalavr 

Laboratoriya 1: YMB 

–

 

kimyası

 

haqqında ümumi məlumat və əsas 

anlayışlar

 

Plan 

1. 

Kimya laboratoriyalarında texniki təhlükəsizlik qaydaları haqqında

 

1.1. 

Kimya laboratoriyalarında texniki təhlükəsizlik qaydaları

 

Kimya labo

ratoriyalarında işləyərkən hətta ən kiçik ehtiyatsızlıq və diqqətsizlik ağır nəticələri 

olan bədbəxt hadisələrə səbəb

 

ola bilər.

 

Kimya laboratoriyalarında baş verən hadisələrin əksəriyyəti 

təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməməsi, istifadə olunan kimyəvi birləşmələrin xassələrini kifayət 

dərəcədə bilməməklə əlaqədar olur. Aparılacaq işlərin bütün mərhələlərini, yerinə yetirilmə 

texnikasını ətraflı öyrənmədən işə başlamaq olmaz. Xüsusilə zəhərli, partlayıcı,yeyici və asan 

alovlanan maddələrlə işləmək qaydalarına çiddi əməl olunmalıdır.Kimya laboratoriyalarınba aparılan 

işlərin təhlükəsizliyi o zaman tam təmin olunar ki, laboratoriyada işləyən hər bir şəxs yerinə yetirdiyi 

işin mahiyyətini, gedişini dərindən bilsin, təhlukəsizlik qaydalarına ciddi əməl etsin,baş verə biləcək 

arzuolunmaz hadisələrin nəticələri haqqında düzgün təsəvvürü olsun. Aşağıda, kimya

 

laboratoriyalarında işləyərkən xüsusi diqqət verilməli olan bəzi tövsiyələr göstərilmişdir.

 

1. 

Bütün işlərdə son dərəcə ehtiyatlı olmaq və yadda saxlamaq lazımdır ki, istifadə olunan 

kimyəvi maddələr, cihaz və avabanlıqlarla ehtiyatsız davranış bədbəxt hadisələrə səbəb ola bilər.

 

2. 

Kimyəvi reksiyaları yalnız işin gedişinə aid mövcud təlimatlarda göstərilmiş maddə 

miqdarlarına, avadanlıqlara və şəraitə uyğun yerinə yetirmək lazımdır.

 

İşin gedişinə aid təlimatdan hər hansı kənara

-

çıxmalara yalnız işə məsul olan şəxslərin icazəsilə 

yol verilir. 

3. 

İş yerində yemək ,su içmək ,siqaret çəkmək qəti qadağan olunur.

 

4. Kimya 

laboratoriyalarında heç bir kimyəvi maddənin dadını ağızla yoxlamaq olmaz. Zəhərli 

olmadığına tam əminlik olan maddələrin iyini yalnız ehtiyatla yoxlamaq olar. Bunun üçün maddənin 

buxarlarını əllə özünə tərəf istiqamətləndirmək və

 

bu zaman dərindən nəfəs almamaq lazımdır.

 

5. 

Bütün kimyəvi reagentlərlə zəhərli maddələr kimi rəftar etmək lazımdır, çünki bütün kimyəvi 

maddələr orqanizm üçün müəyyən dərəcədə zərərlidirlər.

 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

2 

6. 

Qaz halında olan, orqanizm üçün zərərli maddələrlə (sianid birləşmələri, xlor, brom buxarları, 

hidrogen-sulfid, amm

onyak, üzvi həlledicilər, üçucu turşular və.s.) bütün işləri yaxşı işləyən soruc

u 

şkafda aparmaq lazımdır. Ventilyasiya sistemi dayanan kimi təcrübə işləri d

a

yandırılmalıdır.

 

7. 

Bütün yeyici və zəhərli maddələrlə işlər aparılarkən xalat geymək, bu maddələrin paltara və 

dəriyə düşməsinə imkan veriməməlidir.Lazım gələrsə rezin əlcəklərdən istifadə edilməlidir.

 

8. 

Heç bir kimyevi maddəni etiketsiz qabda saxlamaq olmaz.Maddəni götürərkən etiketi diqqətlə

 

oxumaq,ən kiçik anlaşılmazlığı aydınlaşdırmaq lazımdır.

 

9. Ya

nıcı, partlayıcı, zəhərli və kəskin iyli maddələri su və kanalizasiya sistemlərinə , zibil 

qutularına atmaq olmaz. Onları xüsusi olaraq ayrılmış qablara yığaraq belə maddələrin 

zərərsizləşdirilməsilə məşğul olan orqanlara təhvil vermək lazımdır. Zəif turşu və qələvi xassəli 

məhlulları su sistemlərinə tökərək üstündən güclü su şırnağı buraxmaq lazımdır.

 

10. 

Laboratoriyada və iş yerlərində əlavə əşyalar olmamalı, tam təmizliyə riayət olunmalıdır. 

Stolların lazım olmayan qab

 --- 

qacaq, avadanlıq , reaktiv və s.(xüsusilə, qatı turşu, qələvi məhlulları, 

zəhərli maddələr olan qablar) ilə yüklənməsinə icazə verilmir.

 

11. 

Yanğınsöndürmə vasitələrinin, elektrik paylayıcı qutuların, su qaz borularının ətrafı böyük 

ölcülü əşyalarla tutulmamalıdır (hətta ən qısa müddət

 

üçün də)

. 

12. 

Laboratoriyada tək işləməyə icazə verilmir. Yalnız tam təhlükəsizliyə əmin olduqdan sonra 

müəssisə rəhbərinin icazəsilə kimya laboratoriyalarında tək adamın işləməsinə imkan yaradıla bilər.

 

13. 

Laboratoriyada işləri qurtardıqdan sonra qızdırıcı çihazları söndürmək, qaz, su xətlərini 

bağlamaq ,elektrik avadanlığını xəttdən ayırmaq, ventilyasiya sistemlərinin işini dayandırmaq 

lazımdır.

 

14. 

Şüşə borulara tıxac, kaucuk geydirərkən borunu tıxaca, kaucuka yaxın yerdən əldə əski 

parçası və ya dəsmal olmaqla

 

tutmaq lazımdır.

 

15. Ya

nıcı maddələrlə, xüsusilə asan alovlanan maddələrlə (dietil efiri, aseton, benzol və s.) 

işləyərkən onları alovla qızdırmaq olmaz.

 

D

ietil efiri ilə işləyərkən laboratoriyada açıq alov olma

ma

lıdır.

 

Dietil efirinin buxarları 

havada “ axır” və hətta uzaqda olan açıq alovdan güclü yanğın törənə bilir.

 

16. 

Yağ hamamından istifadə etdikdə, yağın temperaturunun alışma temperaturundan aşağı 

olmasına nəzarət etmək lazımdır. İsti yağ hamamına su düşməməlidir, qaynayan su isti yağı kənara 

sıçradır və yanğın törədir.

 

17. 

Qələvi metallarla işləyərkən. Onları quru süzgəc kağızı üzərində kəsmək ,kerosin altında 

çəkmək və saxlamaq, rütubətdən qorumaq lazımdır. Bu metallar əllə deyil pinsetlə tutularaq 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

3 

kəsilməlidir.

 

18. 

Asan alovlanan maye təsadüfən yerə tökülmüşsə ,otaqda olan qaz lampaları və elektrik 

qızdırıcıları söndürülməli, pəncərə açılmalı , dağılmış mayeni əski parçası ilə silərək otağın 

havalandırılması maddənin iyi qurtaranadə

k davam et

dirilməlidir.

 

19. 

Yanıcı maddələrin alovlanması zamanı:

 

—

 qaz 

lampalarını

 

və

 

qızdırıcı çihazları

 

söndürməl

i 

—

 

yaxınlıqda

 olan 

maddə

 

və

 

əşyaları

 

yığışdırmalı

 

—

 alovu 

keçə və ya qalın parça ilə örtərək üstünə qum tökməli, əgər bunlar kifayət etməsə, 

yanğın söndürən balondan köpük vurmalı.

 

Əgər elektrik

 

naqilləri yanarsa , cərəyan mənbəini kəsərək yanğını söndürmək lazımdır.

 

Əgər əyində olan paltar yanarsa ,qaçmaq , yüyürmək , od söndürəndən istifadə etmək olmaz. 

Alovu qalın parça, palto ilə söndürmək lazımdır.

 

20. 

Əgər gözə, dəriyə kimyəvi

 

maddələr tökülərsə çoxlu

 

miqdar təmiz su ilə yuyub həkimə

 

müraciət etmək lazımdır.

 

Kimyəvi

 

maddələrlə

 

zəhərlənmə

 

hallarında

 

təmiz

 havaya 

çıxmaq və həkim çağırmaq lazımdır.

 

Ədəbiyyat

 

1. 

Əkbərov O.H., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyasından praktikum. Bakı, 

Universitet n

əşr., 2002

 

2. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası. Bakı, 

Universitet nəşr., 2004

 

3. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası, Bakı, Universitet nəşr., 

2007