Korxonaning daromadi va foydasi nimadan shakllanadi;
Ushbu tushunchalar o’rtasidagi asosiy farqlar nimada.
Daromad nima ? Daromad – kompaniyaning bevosita faoliyatidan (mahsulot yoki xizmatlarni sotishdan) olingan daromadlar. Daromad tushunchasi faqat biznes va tadbirkorlikda uchraydi.
Daromad – kompaniyaning o’z faoliyatidan olgan barcha pul mablag’lari yig’indisi. Bu o’sish iqtisodiy foyda aktivlarni olish hisobiga kompaniya kapitalini oshirish orqali korxonalar.
Korxonaning umumiy daromadi quyidagilardan iborat:
•Investitsion daromadlar (sotish qimmatli qog’ozlar);
•Moliyaviy daromad.
Korxonada daromadlarni hisobga olishning bir necha usullari mavjud.
Naqd pul usuli daromadni sotuvchi tomonidan xizmatlar ko’rsatish yoki tovarlarni sotish uchun olingan real pul sifatida belgilaydi. Ya’ni, bo’lib-bo’lib to’lash rejasini taqdim etganda, tadbirkor faqat haqiqiy to’lovdan keyin daromad oladi.
Buxgalteriya hisobining yana bir usuli – bu hisoblash. Undan olingan daromad shartnomani imzolash yoki xaridor tomonidan tovarlarni qabul qilish vaqtida, hatto haqiqiy to’lov keyinroq sodir bo’lsa ham tan olinadi. Shu bilan birga, avans to’lovlari bunday daromad bilan bog’liq emas.
Daromad – kompaniyaning umumiy foydasi, uning ishining natijasi. Bu tashkilotning kapitalini oshiradigan miqdor.
Daromad olish usullari va ularni tasniflashning batafsil talqini “Tashkilotlarning daromadlari” buxgalteriya hisobi to’g’risidagi nizomda keltirilgan.
Agar naqd pul tushumlari kompaniyaning asosiy faoliyatini amalga oshirish jarayonida budjetga tushadigan mablag’lar bo’lsa, daromadga boshqa mablag’lar kelib tushish manbalari ham kiradi (aktsiyalarni sotish, omonat bo’yicha foizlarni olish va boshqalar).
Amalda korxonalar ko’pincha turli xil faoliyat turlarini amalga oshiradilar va shunga mos ravishda daromad olishning turli kanallariga ega.
Ba’zan daromad tashkilotning sof daromadi miqdoriga teng bo’ladi, lekin ko’pincha kompaniyalar bir necha turdagi daromadlarga ega va faqat bitta daromad bo’lishi mumkin. Daromad nafaqat tadbirkorlik, balki tadbirkorlik bilan shug’ullanmagan xususiy shaxsning kundalik hayotida ham topiladi. Masalan: stipendiya, pensiya, ish haqi.
FOYDA NIMA ?
Foyda – bu umumiy daromad va umumiy xarajatlar (shu jumladan soliqlar) o’rtasidagi farq. Ya’ni, bu kundalik hayotda cho’chqachilik bankiga xavfsiz tarzda qo’yilishi mumkin bo’lgan miqdor.
Noqulay stsenariyda va hatto katta daromad bilan ham foyda nolga teng bo’lishi yoki hatto salbiy tomonga o’tishi mumkin.
Korxonaning asosiy foydasi ishning barcha sohalaridan olingan foyda va zararlardan shakllanadi.
Iqtisodiyot fani foydaning bir nechta asosiy manbalarini aniqlaydi:
Kompaniyaning ilg’or ishi;
Tadbirkorning iqtisodiy vaziyatga yo’naltirish ko’nikmalari;
Foydaning yalpi va sof foydaga bo’linishi ham mavjud. Birinchi holda, faqat ish jarayoni bilan bog’liq xarajatlar hisobga olinadi, ikkinchidan – barcha mumkin bo’lgan xarajatlar.
Misol uchun, savdodagi yalpi foydani hisoblash uchun ishlatiladigan formula mahsulotning sotish narxidan uning tannarxi olib tashlangan.
Agar kompaniya bir necha yo’nalishda ishlayotgan bo’lsa, yalpi foyda ko’pincha har bir faoliyat turi uchun alohida belgilanadi.
Yalpi foyda ish sohalarini tahlil qilishda (faoliyat ko’proq bo’lgan foyda ulushi), bank kompaniyaning kreditga layoqatliligini aniqlaganda qo’llaniladi.
Qanday qilib sof foydani to’g’ri hisoblash mumkin
Sof foydani bilish uchun siz murakkab formulalar va hisob-kitoblar bilan bezovta qilishingiz shart emas. Aslida, hamma narsa ko’rinadiganidan ancha sodda. Nisbatan aytganda, sof foydani aniqlash uchun barcha daromadlar va xarajatlarni alohida-alohida qo’shib, so’ngra daromad miqdoridan xarajatlar miqdorini olib tashlash kerak. Olingan summadan soliqni olib tashlang. Sizning daromadingiz uchun juda ko’p.
Keling, oddiy misolni ko’rib chiqaylik.
Masalan, siz yakka tartibdagi tadbirkor bo’lishga va noutbuklarni Internet orqali sotishga qaror qildingiz. 3 oylik ish uchun shunday bo’ldi moliyaviy natijalar:
Endi hisoblaymiz:
480 000 (daromad) – 400 000 (xarajat) – soliq% = Sof foyda
Ushbu hisob-kitobda hamma narsa oddiy va hech qanday murakkab narsa yo’q. Natijalarga ko’ra, yakka tartibdagi tadbirkor qora tanlida qolgan va uni sarflash mumkin bo’lgan daromadga ega ekanligini tushunish mumkin. O’z ehtiyojlari yoki ularni onlayn do’koningizni rivojlantirishga investitsiya qiling.
